بررسی گورآوندهای دوره ساسانی شمال ایران (ظروف فلزی) حاصل از کاوش های علمی باستان شناسی
بررسی گورآوندهای دوره ساسانی شمال ایران (ظروف فلزی) حاصل از کاوش های علمی باستان شناسی

سهیل احمدی واستانی؛ جبرئیل نوکنده؛ مصطفی ده پهلوان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 آذر 1401

https://doi.org/10.22059/jarcs.2022.337911.143082

چکیده
  فاصله زمانی بین قرن سوم تا ششم میلادی (دوره ساسانی) ازنظر باستان‌شناسی و بررسی تحولات و دگرگونی‌های فرهنگی فلات ایران از اهمیت بسیار برخوردار است. در این دوره ساخت و استفاده از اشیای فلزی، خصوصاً فلزات ...  بیشتر
بازآفرینی حماسه در تاریخ؛ الگوبرداری بهرام چوبینه از روایت اسطوره آرش کمانگیر
بازآفرینی حماسه در تاریخ؛ الگوبرداری بهرام چوبینه از روایت اسطوره آرش کمانگیر

علی اکبر مسگر؛ سارا اخروی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 فروردین 1403

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.373773.143254

چکیده
  داده ها و گزارش های تاریخی این قابلیت را دارند تا با مفاد اساطیری و حماسی تطبیق و اینهمان شوند. پدید آمدن شرایط خاص در تاریخ و مشابهت آن با شرایط حماسی یا اساطیری منجر به بازآفرینی شخصیت های تاریخی با الگوهای ...  بیشتر
قلعه‌های پهنۀ جغرافیایی جوین و جغتای در دوران اسلامی؛ گونه‌شناسی، چشم‌انداز و نقش اجتماعی
قلعه‌های پهنۀ جغرافیایی جوین و جغتای در دوران اسلامی؛ گونه‌شناسی، چشم‌انداز و نقش اجتماعی

آزیتا میرزایی؛ حمید فدایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 شهریور 1403

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.373280.143253

چکیده
  قلعه‌ یکی از گونه‌های معماری است که به دلیل محصور بودن ضامن امنیت جامعۀ انسانی مستقر در آن بوده است. اگرچه تامین امنیت عامل اصلی وجودی قلعه‌ها بوده اما پویایی جوامع انسانی به تدریج بر ماهیت آنها تاثیر ...  بیشتر
جابجایی دارالملک هرموز به جزیرۀ جرون و تاثیر آن بر شکل گیری شبکه راههای مناطق شمال خلیج فارس
جابجایی دارالملک هرموز به جزیرۀ جرون و تاثیر آن بر شکل گیری شبکه راههای مناطق شمال خلیج فارس

کاظم امیدی؛ طیبه رحیمی؛ مهران رضایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 بهمن 1403

https://doi.org/10.22059/jarcs.2025.382216.143296

چکیده
  جابجایی مرکز سیاسی و اداری ملوک هرموز، از هرموز ساحلی به جزیرۀ جرون، یکی از حوادث تاثیرگذار در تحولات سیاسی و اقتصادی خلیج فارس طی اواخر قرن هفتم هجری بود. جابجایی، موقعیّت جدیدی را برای امور حمل و نقل ...  بیشتر
تحلیل کنام‌سازی و الگوی استقرار محوطه‌های باستانی در شمال‌غرب فلات‌مرکزی (زیرحوضۀ آبخیز قزوین) طی دوره‌های نوسنگی، مس‌و‌سنگ انتقالی و مس‌و‌سنگ، در ارتباط با عوامل طبیعی
تحلیل کنام‌سازی و الگوی استقرار محوطه‌های باستانی در شمال‌غرب فلات‌مرکزی (زیرحوضۀ آبخیز قزوین) طی دوره‌های نوسنگی، مس‌و‌سنگ انتقالی و مس‌و‌سنگ، در ارتباط با عوامل طبیعی

محمد محسن ذنوبی؛ حسن فاضلی نشلی؛ حسن درخشی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 5-36

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.386117.143319

چکیده
  طی دوره‌های باستانی، شرایط جغرافیایی و عوامل طبیعی، تأثیر بسزایی در شکل‌گیری محوطه‌های باستانی، رونق و افول آن‌ها و همچنین الگوی استقرار محوطه‌ها داشته است. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد، ...  بیشتر
الگوهای استقراری فرهنگ‌های پیش‌ازتاریخ غرب حوضۀ آبریز رود کرخه در دوران روستانشینی
الگوهای استقراری فرهنگ‌های پیش‌ازتاریخ غرب حوضۀ آبریز رود کرخه در دوران روستانشینی

رامین یشمی؛ فرشید ایروانی قدیم؛ رحمت عباس‌نژاد سرستی؛ بابک رفیعی علوی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 37-78

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.382436.143297

چکیده
  بخش غربی حوضۀ آبریز رود کرخه که در غرب شوشان بزرگ قرار دارد، با دشت مرکزی شوشان همجوار است و بر یک بوم‌مرز دشتی-بیابانی انطباق دارد که از منابع زیست‌محیطی مانند مراتع و زمین‌های حاصلخیز حوضۀ آبریز رودخانۀ ...  بیشتر
مطالعه و تحلیل دورۀ مس‌و‌سنگ دشت مغان براساس داده‌های باستان‌شناختی یاتاق‌تپه‌سی*
مطالعه و تحلیل دورۀ مس‌و‌سنگ دشت مغان براساس داده‌های باستان‌شناختی یاتاق‌تپه‌سی*

علی کریمی کیا؛ رضا رضالو؛ اکبر عابدی؛ اردشیر جوانمردزاده

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 79-104

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.319501.142989

چکیده
  رودخانۀ ارس و سایر رودهای منطقۀ مغان ازلحاظ شکل‌گیری محوطه‌های پیش‌از‌تاریخی نقش مهمی‌ را ایفا کرده، گرچه دشت مغان تاکنون از نظر فعالیت‌های باستان‌شناختی چندان موردتوجه نبوده است، درحالی‌که فعالیت‌های ...  بیشتر
ارزیابی تحلیلی سنت تدفینی تهی‌گور در شرق ایران: مطالعۀ موردی محوطه‌های شهرسوخته، شهداد (خبیص) و خنامان
ارزیابی تحلیلی سنت تدفینی تهی‌گور در شرق ایران: مطالعۀ موردی محوطه‌های شهرسوخته، شهداد (خبیص) و خنامان

حسن باصفا؛ محمدصادق داوری؛ نصیر اسکندری

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 129-144

https://doi.org/10.22059/jarcs.2023.342386.143111

چکیده
  شناخت شیوه‌های تدفین و تفسیر گورنهاده‌ها، تبلور فرهنگ و بازتابی از عقاید بشری نسبت به جهان دیگر، آداب‌ورسوم، باورهای مذهبی و همچنین ساختارها و پیچیدگی‌های اجتماعی است. با ظهور مراکز شهری و گسترش آن‌ها ...  بیشتر
مقایسۀ تطبیقی ابزار نساجی و پارچه‌های باستان‌شناسی عصر مفرغ (شهرسوخته) با نمونه‌های مشابه امروزی
مقایسۀ تطبیقی ابزار نساجی و پارچه‌های باستان‌شناسی عصر مفرغ (شهرسوخته) با نمونه‌های مشابه امروزی

هاله هلالی اصفهانی؛ سید منصور سید سجادی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 145-172

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.360834.143216

چکیده
  شهرسوخته با حجم انبوهی از داده‌های فرهنگی، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای نسبت به دیگر محوطه‌های هزارۀ سوم پیش‌ازمیلاد در فلات ایران برخوردار است؛ چراکه فراوانی آثار به‌دست آمده از آن، منابع مطالعاتی ...  بیشتر
پژوهشی در آئین زرتشتی دورۀ ساسانی در سواحل خلیج‌فارس مطالعۀ موردی: مُهر نویافته از بردستان، بندر دیر، استان بوشهر
پژوهشی در آئین زرتشتی دورۀ ساسانی در سواحل خلیج‌فارس مطالعۀ موردی: مُهر نویافته از بردستان، بندر دیر، استان بوشهر

حسین توفیقیان؛ فریبا شریفیان؛ کتایون فکری پور

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 261-277

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.364329.143228

چکیده
  در دورۀ ساسانی به‌واسطۀ رونق دین زرتشت، بناهای مذهبی به‌صورت آتشکده‌های چهارتاقی ساخته می‌شد. این آتشکده‌ها در برگیرندۀ فضاهای چهارتاقی گنبددار و گاهی دارای رواق پیرامون بود که در بخش میانی بنا یک ...  بیشتر
بررسی کوچک‌ترین واحد پولی ساسانیان به همراه تحلیل نقوش و ضرابخانه‌های آن
بررسی کوچک‌ترین واحد پولی ساسانیان به همراه تحلیل نقوش و ضرابخانه‌های آن

حکیمه احمدی زاده شندی؛ رضا شعبانی؛ جواد هروی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 279-300

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.371446.143249

چکیده
  در نظام مالی عصر ساسانی (651-224م.)، علاوه‌بر دو واحد پولی اصلی، یعنی دینار (طلا) و درهم (نقره)، واحدهای کم‌ارزش‌تر دیگری نیز در گردش بودند که به‌ویژه در بخش‌هایی از ایران در مبادلات اقتصادی مردم از اهمیت ...  بیشتر
بررسی اصالت بشقاب سیمین با نقش قوچ در گنجینۀ ساری
بررسی اصالت بشقاب سیمین با نقش قوچ در گنجینۀ ساری

سامان سورتیجی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 301-326

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.380698.143285

چکیده
  همکاری و هم‌سویی نقاشان، فلزگران و قلم‌زنان ماهر دورۀ ساسانی موجب گردید تا شاهکار آنان در زمرۀ اشیاء شاخص و منحصربه‌فرد گنجینه‌ها و مجموعه‌های شخصی در سراسر دنیا قرار گیرد؛ به‌خصوص آن‌دسته از ظروف ...  بیشتر
تجارت دریایی ایران و چین در سده‌های یک تا دهم هجری با تکیه‌بر سفال‌های مکشوفه از منطقۀ خلیج‌فارس
تجارت دریایی ایران و چین در سده‌های یک تا دهم هجری با تکیه‌بر سفال‌های مکشوفه از منطقۀ خلیج‌فارس

طیبه رحیمی؛ حسن کریمیان؛ کاظم امیدی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 327-354

https://doi.org/10.22059/jarcs.2023.364689.143229

چکیده
  سابقۀ ارتباط ساکنان سرزمین‌های ایران و چین به شکل‌گیری امپراتوری‌های قدرتمند دو سرزمین و به‌مدت‌ها پیش از ظهور اسلام برمی‌گردد. به گواهی منابع مکتوب و مستندات باستان‌شناسانه، تجربۀ موفق ارتباطی ...  بیشتر
محوطۀ 089 چم‌شیر، استقرارگاهی از قرون میانی و متأخر اسلامی در حوزۀ زاگرس جنوبی
محوطۀ 089 چم‌شیر، استقرارگاهی از قرون میانی و متأخر اسلامی در حوزۀ زاگرس جنوبی

مجتبی صفری؛ هدایت اله کلواری جانکی؛ نرجس حیدری؛ جواد رجبی چشانی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 355-382

https://doi.org/10.22059/jarcs.2025.378929.143276

چکیده
  هم‌زمان با آغاز پروژۀ سدسازی در منطقۀ چم‌شیر، فعالیت‌های باستان‌شناختی آن‌هم رنگ‌وبوی ویژه‌ای به خود گرفت. کشف محوطه‌های اسلامی از سده‌های میانی تا قرون متأخر به‌همراه سایر کشفیات، زمینۀ کاوش‌های ...  بیشتر
شناسایی فناوری و ساختار سلادن‌‌های به‌دست آمده از شهر گور؛ مطالعات باستان‌سنجی برپایۀ پرتو کاتودولومینسانس و باریکۀ سینکروترون
شناسایی فناوری و ساختار سلادن‌‌های به‌دست آمده از شهر گور؛ مطالعات باستان‌سنجی برپایۀ پرتو کاتودولومینسانس و باریکۀ سینکروترون

مجید منتظر ظهوری؛ رمی شاپولی؛ سید محمد امین امامی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 383-406

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.363663.143227

چکیده
  کاربرد روش‌های علمی و آزمایشگاهی بر پایۀ سنجش داده‌‌های رقومی و تحلیل تصاویر در مقیاس متفاوت جایگاه مناسبی را در مطالعات باستان‌‌شناسی ایجاد نموده است. استفاده از پرتوهای پرانرژی سینکروترون در راستای ...  بیشتر
سفال پوک نوسنگی کاسپی در مقابل سفال جیتونی: تاریخ‌گذاری مطلق جدید از دوران نوسنگی باسفال شرق مازندران
سفال پوک نوسنگی کاسپی در مقابل سفال جیتونی: تاریخ‌گذاری مطلق جدید از دوران نوسنگی باسفال شرق مازندران

رحمت عباس نژاد سرستی؛ سیدکمال اسدی اجایی؛ شیینگ ژو؛ هنگامه خیری ملکشاه

دوره 16، شماره 2 ، آذر 1403، ، صفحه 69-93

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.382716.143299

چکیده
  پس از گذشت 70 سال هنوز اطلاعات بسیار اندکی درمورد دوره‌های فراپارینه‌سنگی، نوسنگی بدون‌سفال و نوسنگی باسفال در دشت‌های شرق مازندران داریم. روش‌های کاوش غیرقابل اعتماد، اعمال سلیقۀ شخصی در جمع‌آوری ...  بیشتر
گاهنگاری نسبی براساس طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال دورۀ مس‌وسنگ تپه مرادآباد VIII دشت ارزوئیه (استان کرمان)
گاهنگاری نسبی براساس طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال دورۀ مس‌وسنگ تپه مرادآباد VIII دشت ارزوئیه (استان کرمان)

محبوبه ناصری طهرانی؛ فریبا موسی پور نگاری؛ مهدی مرتضوی

دوره 16، شماره 2 ، آذر 1403، ، صفحه 95-119

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.375042.143260

چکیده
  دشت ارزوئیه یکی از مهم‌ترین بسترهای جغرافیایی بوده که استقرارهای پیش‌ازتاریخ (خصوصاً مس‌وسنگ) در جنوب‌غرب استان کرمان را دربر گرفته است. در این دشت کاوش‌های باستان‌شناسی محدودی در محوطه‌هایی مانند: ...  بیشتر
کاوش در سرچم، محوطه باستانی چند دوره ای در منطقه هورامان، استان کردستان، ایران
کاوش در سرچم، محوطه باستانی چند دوره ای در منطقه هورامان، استان کردستان، ایران

امیر ساعدموچشی؛ سیروان محمدی قصریان؛ ماساشی آبه؛ مرتضی زمانی دادانه؛ سلمان خسروی؛ سریه امیری؛ مرجان مشکور؛ محمدصدیق قربانی؛ فرانک بحرالعلومی؛ حسین داودی

دوره 16، شماره 2 ، آذر 1403، ، صفحه 151-181

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.373818.143256

چکیده
  محوطۀ باستانی سرچم در جنوب‌غربی استان کردستان (منطقۀ هورامان) در غرب ایران واقع‌شده است. این محوطه به‌عنوان بخشی از پروژۀ نجات‌­بخشی باستان‌­شناسی سد داریان (DDASP) در سال 1394ه‍.ش. کاوش شد و یک محوطۀ ...  بیشتر
کوزه‌های نوک اژدری‌شکل ایران: بسترهای کشف باستان شناسی و منشأ پوشش قیری آن
کوزه‌های نوک اژدری‌شکل ایران: بسترهای کشف باستان شناسی و منشأ پوشش قیری آن

یاکوب کونان؛ محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار؛ میخاییل انگل؛ آلکس زومبرگ؛ مهدی آذریان؛ جبرئیل نوکنده

دوره 16، شماره 2 ، آذر 1403، ، صفحه 269-307

https://doi.org/10.22059/jarcs.2025.380179.143282

چکیده
  یکی از مهم‌ترین سفال‌های مورداستفاده در تجارت دریایی خلیج‌فارس (خاورمیانه) با بخش بزرگی از جهانِ ‌باستان، ازجمله خلیج‌فارس، دریای عمان، اقیانوس هند، سریلانکا و درنهایت کشور تایلند (محمولۀ کشتی سورینام)، ...  بیشتر
بررسی تحول شهر هرات در طول دورۀ ایلخانی برمبنای مطالعۀ تحولات در محور خیابان-مزار
بررسی تحول شهر هرات در طول دورۀ ایلخانی برمبنای مطالعۀ تحولات در محور خیابان-مزار

شاهین گرکانی دشته؛ محمد مرتضایی

دوره 16، شماره 2 ، آذر 1403، ، صفحه 309-325

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.341280.143104

چکیده
  خیابان-مزار به‌گونه‌ای از مجموعه‌سازی گفته می‌شود که در آن مقابر در دو سوی یک معبر استقرار می‌یافته‌اند. خیابان هرات نیز به‌عنوان گورستانی که مقابر در امتداد محور اصلی آن استقرار داشته‌اند، از نمونه‌های ...  بیشتر
سکه‌شناسی ضرابخانۀ تبریز در دورۀ ایلخانی (با تأکید بر دورۀ هولاکو تا اولجایتو)
سکه‌شناسی ضرابخانۀ تبریز در دورۀ ایلخانی (با تأکید بر دورۀ هولاکو تا اولجایتو)

محرم باستانی؛ نعمت اله علی محمدی

دوره 16، شماره 2 ، آذر 1403، ، صفحه 327-357

https://doi.org/10.22059/jarcs.2025.337049.143315

چکیده
  ضرابخانۀ تبریز یکی از ضرابخانه‌های بزرگ عصر ایلخانی است. تبریز از دورۀ هولاکو به‌طوری رسمی به‌عنوان مرکز حاکمیت سیاسی ایلخانان درنظر گرفته شده بود، این انتخاب درست یا نادرست موجب شد تا تعداد زیادی ...  بیشتر
دره شام و مسئله تساهل مذهبی ایلخانان مغول در شمال غرب ایران (جلفا)
دره شام و مسئله تساهل مذهبی ایلخانان مغول در شمال غرب ایران (جلفا)

ثریا افشاری؛ لیلی نیاکان؛ بهروز عمرانی؛ محمد مرتضایی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 1-23

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.323475.143018

چکیده
  کمیت و کیفیت پژوهش ­های باستان­ شناسی دوران اسلامی نشان می ­دهد که مطالعات هدفمند و دامنه­ دار جهت شناسایی  آثار این دوره از منظر باستان­ شناسی دارای محدودیت مشهودی است و به همین دلیل دانش ...  بیشتر
بررسی باستان شناسی بخش شاهیوندِ شهرستان چگنی، استان لرستان
بررسی باستان شناسی بخش شاهیوندِ شهرستان چگنی، استان لرستان

محمد بهرامی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 25-51

https://doi.org/10.22059/jarcs.2023.357444.143193

چکیده
  شهرستان چگنی در نیمه غربی استان لرستان و حد فاصل شهرستان­ های خرم­آباد در شرق و کوهدشت در غرب قرار دارد. این شهرستان پیش از پژوهش حاضر دو فصل مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته بود. در راستای تکمیل مطالعات ...  بیشتر
گونه‌شناسی و فناوری صنایع سنگی غار هوتو از دوران میان‌سنگی تا مس‌وسنگ: تأملی بر اقتصاد بو‌می‌ در تولید دست‌افزارهای سنگی در ناحیه کنار بوم دریای کاسپی
گونه‌شناسی و فناوری صنایع سنگی غار هوتو از دوران میان‌سنگی تا مس‌وسنگ: تأملی بر اقتصاد بو‌می‌ در تولید دست‌افزارهای سنگی در ناحیه کنار بوم دریای کاسپی

مژگان جایز؛ مجتبی صفری؛ ثنا قاسمی

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 53-86

https://doi.org/10.22059/jarcs.2023.357605.143194

چکیده
  صنایع سنگی غارهای هوتو، کمربند، التپه و کمیشان، فراوان‌ترین یافته‌های حاصل از کاوش در این محوطه‌ها از دوران میان‎سنگی و نوسنگی هستند که با عنوان «میان‌سنگی کاسپی» شناخته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ...  بیشتر
معرفی و طبقه‌بندی ادوات سنگیِ دورۀ شوشان میانه محوطه تل چگاسفلا
معرفی و طبقه‌بندی ادوات سنگیِ دورۀ شوشان میانه محوطه تل چگاسفلا

عبدالوهاب دحدوح؛ عباس مقدم؛ Nasir Eskandari

دوره 16، شماره 1 ، فروردین 1403، ، صفحه 131-154

https://doi.org/10.22059/jarcs.2023.355732.143185

چکیده
  دورۀ شوشان میانه در جنوب‌غربی ایران دارای شاخصه­ های متعددی است که از مهم‌ترین آنها می­توان به توسعه کشاورزی و دامپروری، گسترش وسعت محوطه‌ها و افزایش تراکم جمعیت اشاره کرد. مادامی­ که کشاورزی ...  بیشتر