نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
- امیر ساعدموچشی 1
- سیروان محمدی قصریان 2
- ماساشی آبه 3
- مرتضی زمانی دادانه 4
- سلمان خسروی 5
- سریه امیری 6
- مرجان مشکور 7
- محمدصدیق قربانی 8
- فرانک بحرالعلومی 9
- حسین داودی 7
1 گروه هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول)
2 بنیاد ایران شناسی، شعبه استان کردستان، سنندج، ایران
3 مؤسسه تحقیقات ملی توکیو برای ویژگی‌های فرهنگی، توکیو، ژاپن.
4 گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
5 گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران
6 دانشجوی دکتری باستان‌جانورشناسی، دانشگاه جورجیا، آمریکا.
7 بخش باستان‌شناسی، آزمایشگاه زیست باستان‌شناسی آزمایشگاه مرکزی، دانشگاه تهران، ایران
8 گروه ژئومورفولوژی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
9 بخش آزمایشگاه تاریخ‌یابی ترمولومینسانس، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
چکیده
محوطۀ باستانی سرچم در جنوب‌غربی استان کردستان (منطقۀ هورامان) در غرب ایران واقع‌شده است. این محوطه به‌عنوان بخشی از پروژۀ نجات‌بخشی باستان‌شناسی سد داریان (DDASP) در سال 1394ه.ش. کاوش شد و یک محوطۀ چند دوره‌ای با نهشته‌های چهار دورۀ باستان‌شناسی را نشان می‌دهد. هدف این پژوهش، ارائه یافته‌های حاصل از کاوش و معرفی دوره‌های مختلف شناسایی شده آن است. توالی فرهنگی محوطه شامل دورۀ مس‌وسنگ میانی (مرحلۀ سه‌گابی)، عصر مفرغ میانی و جدید و عصر اشکانی/ساسانی است. سفال‌های دورۀ مس‌وسنگ میانی به‌دست آمده از محوطۀ سرچم با سفال‌های دورۀ سه‌گابی منطقۀ زاگرس‌مرکزی؛ و به‌همین ترتیب سفال‌های دورۀ مفرغ با منطقۀ شمال‌غرب ایران، آناتولی و نیز با نمونه‌های فاز پایانی گودین III دارای تشابه است. کاوش در محوطۀ سرچم برای نخستین‌بار داده‌هایی از دورۀ میانه و جدید عصر مفرغ در استان کردستان را آشکار ساخت. سفال‌های به‌دست آمده دال‌بر این است که برخی از ظروف خاکستری که قبلاً به دورۀ آهن I نسبت داده می‌شد، از عصر مفرغ منشأ گرفته است. لایۀ فوقانی این محوطه، هرچند تا حد زیادی آشفته بود، دارای سفال‌هایی از دوران اشکانی/ساسانی است. این مطالعه بر اهمیت باستان‌شناختی سرچم تأکید و به درک تاریخ فرهنگی منطقه کمک می‌کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Excavation at Sarcham, A Multi-Period Archaeological Site in Hawraman Region, Kurdistan Province, Iran
نویسندگان [English]
- Amir Saedmucheshi 1
- sirvan Mohammadi Ghasrian 2
- Masashi Abe 3
- Morteza Zamani Dadane 4
- Salman Khosravi 5
- Sarieh Amiri 6
- Marjan Mashkour 7
- Mohammad Sedigh Ghorbani 8
- Faranak Bahrololumi 9
- Hossein Davoudi 7
1 Department of art and architecture, Payame Noor University (PNU), PO Box 19395-3697, Tehran, Iran, (Crresponding Author)
2 Iranology Foundation, Kurdistan branch, Sanandaj, Iran.
3 Tokyo National Research Institute for Cultural Features, Tokyo, Japan.
4 Department of Archaeology, University of Tehran, Tehran, Iran.
5 Department of Archaeology, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
6 PhD student at the University of Georgia, US.
7 Archaeozoology section, Bioarchaeology Laboratory of the Central Laboratory, University of Tehran, Iran & Archéozoologie, Archéobotanique (UMR 7209, AASPE), CNRS, Muséum National d’Histoire Naturelle, CP55, 55rue Buffon 75005 Paris, France.
8 Department of geomorphology, University of Payame Noor (PNU), PO Box 19395-3697, Tehran, Iran.
9 Thermoluminescence Dating Laboratory, Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, Tehran, Iran.
چکیده [English]
The archaeological site of Sarcham is situated in the southwestern region (Hawraman Region) of Kurdistan Province in western Iran. It was excavated as part of the Darian Dam Archaeological Salvage Project (DDASP) in 2015, revealing a multi-period site with cultural deposits spanning four distinct archaeological periods. This paper aims to present the findings from the excavation season, highlighting the significance of each period. The cultural sequence of site includes the Middle Chalcolithic (Se Gabi phase), Middle Bronze Age, Late Bronze Age, and the Parthian/Sassanid era. The Middle Chalcolithic pottery discovered at Sarcham bears resemblance to that of the Seh Gabi period in the Central Zagros region. Similarly, the Middle Bronze Age pottery assemblage exhibits similarities with those found in the Central Zagros (late phases of Godin III), Northwestern Iran, and Anatolia. This excavation marks the first discovery of a Middle Bronze Age/Late Bronze Age site in Kurdistan Province. Furthermore, our research indicates that certain grey ware previously attributed to the Iron Age I period actually originated in the Bronze Age. The uppermost layer of the site, albeit somewhat disturbed, yielded pottery fragments dating to the Parthian/Sassanid period. This study sheds new light on the archaeological significance of Sarcham and contributes to the understanding cultural history of the region.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sarcham Site
- Hawraman
- Kurdistan Province
- Iran
- Salvage Excavation
- Amiri, S., Mashkour, M., Mohaseb, F. A. & Naseri, R., (2021). “The Subsistence Economy of a Highland Settlement in the Zagros during the Bronze and Iron Ages. The Case of Gūnespān (Hamadan, Iran)”. In: Proceeding of the 13th International Conference of Archaeozoology of Southwest Asia and Adjacent Areas (ASWA[AA]), Nicosia, Cyprus, 7-9th June 2017, J. Daujat, A. Hadjikoumis, R. Berthon, J. Chahoud, V. Kassianidou and J-D. Vigne: 199–219. https://doi.org/10.5913/aswaxiii.0130204
- Amiri, S. M., Mashkour. F., Mohaseb, A., Tengberg, M. Abdollahi, M. & Sardari Zarchi, A., (2020). “Subsistence Economy of Qela Gap; Luristan, Iran: From the Late Neolithic to the Iron Age”. Archaeology, 3 (4): 125–32.
- Biglari, F., Shidrang, S., Rahmati, M., Mashkour, M., Saed Mucheshi, A., Ghasimi, T., Zarei, S., Akbari, M., Tehrani, N., Mohammadi, S., Nasrollahi, S., Davoudi, H., Amiri, S., Fathi, H. & Abdolapour, M., (2017). “Barresi va kāvoshe nejāt bakhshi dar mahdode-ye sade Dārian, Hawrāman, Kurdistān and Kermānšah”. Proceedings of the 15th annual archaeological Symposium of Iran, Tehran: Iranian Center for Archaeological Research (ICAR): 49-54. [in Persian].
- Clutton-Brock, J., Dennis-Bryan, K., Armitage, P. L. & Jewell, P.A., (1990). “Osteology of the Soay Sheep”. Bulletin of British Museum (Natural History), 56 (1): 1–56.
- Contenau, G. & Ghirshman, R., (1935). Fouilles du Tépé Giyan Prés de Néhavend 1931- 1932. Librarie Orientaliste Paul Geuthner, Paris. Ruevavin.
- Danti, M., (2013). “The Late Bronze and early Iron Age in northwesren Iran”. In: Potts, D. (Ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran, Oxford & New York: 327-76.
- Davis. S. J., (1987). Archaeology of Animals. London: B.T. Bastford Ltd. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199733309.013.0006
- De Morgan, J., (1896). Mission scientifique en perse Vol. IV. Paris: Recherches archéologiques.
- DeNiro, M. J., (1985). “Postmortem preservation and alteration of in vivo bone collagen isotope Ratios in relation to paleodietary reconstruction”. Nature, 317: 806-9. https://doi.org/10.1038/317806a0
- Edwards. M. 1981. Pottery of Haftavan VIB (Urmia Ware), Iran 19: 101-40. https://doi.org/10.2307/4299710
- French, D. H. & Summers, G. D., (1994). “Pre-Urartian and Urartian Pottery from the Muş Region”. Anatolian Studies, 44: 77 – 84. https://doi.org/10.2307/3642984
- Ghirshman, R., (1938). Fouilles de Sialk. vol. 2, Paris: Paul Geuthner.
- Gilbert, A. S., (1979). Urban Taphonomy of Mammalian Remains from Bronze Age of Godin, Western Iran. Ann Arbor: Columbia University.
- Haerinck, E., (1983). La céramique en Iran pendant la période parthe (Ca. 250 av. J.C. à ca. 225 après J.C.), typologie, chronologie et distribution. Ghent, Universitaire Stichting van België.
- Halstead, P., Collins, P. & Isaakidou, V., (2002). “Sorting the Sheep from the Goats: Morphological Distinction Between the Mandibles and Mandibular Teeth of Adult Ovis and Capra”. Journal of Archaeological Science, 29: 545–53. https://doi.org/10.1006/jasc.2001.0777
- Hamlin, C., (1974). “The Early Second Millennium Ceramic Assemblage at Dinkha Tepe”. Iran, 12: 125-53. https://doi.org/10.2307/4300507
- Helmer, D. & Rocheteau, M., (1994). “Atlas Du Squelette Appendiculaire Des Principaux Genres Holocènes de Petits Ruminants Du Nord de La Méditerranée et Du Proche-Orient (Capra, Ovis, Rupicapra, Capreolus, Gazella)”. In: Fiche d’ostéologie Animale Pour l’archéologie, Série B: Mammiferes: 1–21. Antibes: APDCA.
- Helmer, D., (2000). “Discrimination Des Genres Ovis et Capra à l’aide Des Prémolaires Inférieures 3 et 4 et Interprétation Des Âges d’abattage : L’exemple de Dikiki Tash (Grece)”. Ibex, 5: 29–38.
- Henrickson, E. F., (1983). “Ceramic Styles and cultural Interaction in the Early and Middle Chalcolithic of central Zagros”. Unpublished PhD Diss. Toronto. University of Toronto.
- Henrickson, E. F., (1985). “An updated chronology of the early and middle Chalcolithic of the Central Zagros highlands western Iran”. Iran, 23: 63–108. https://doi.org/10.2307/4299754
- Henrickson, R. C., (1985). “The chronology of Central Western Iran 2600-1400 B.C.”. American Journal of Archaeology, 89 (4): 569-581. https://doi.org/10.2307/504199
- Henrickson, R. C., (1986). “A regional perspective on Godin III cultural development in central Western Iran”. Iran, 24: 1-55. https://doi.org/10.2307/4299764
- Kroll, S., (2005). “The Southern Urmia Basin in the Early Iron Age”. Iranica Antiqua, 40: 65–85. https://doi.org/10.2143/IA.40.0.583200
- Levine, L. D. & Young. Jr. T. C., (1987). “A Summary of the Ceramic Assemblages of the Central Western Zagros from the Middle Neolithic to the Late Third Millennium B.C.”. in: J. L. Huot, (ed.), Préhistoire de la Mésopotamie. La Mésopotamie préhistorique et l’exploration récente du Djebel Hamrin, Paris: 15-53.
- Mashkour, M., (1993). “The Zooatchaeological Studies of Tepe Qalaichi Faunal Remains”. Tehran: Organization of Heritage, Culture, Handicrafts and Tourism (Unpublished).
- Mashkour, M., (2006). “Boars and Pigs: A View from the Iranian Plateau”. In: De La Domestication Au Tabou : Le Cas Des Suidés Dans Le Proche-Orient Ancien, B. Lion and C. Michel, 155–67. Paris: Travaux de la Maison René-Ginouvès 1.
- Mohammadifar, Y. & Motarjem, A., (2008). “Settlement continuity in Kurdistan”. Antiquity, 82: 2008 (317).
- Motamedi, N., (1997). “Gozāreshe kāvoshe Tepe Ziwiye va ghabrestāne Chāngbār”. Tehran: report in the Archive of the Iranian Center for Archaeological Research. (Unpublished), [in Persian]
- Overlaet, B., (2003). The Early Iron Age in the Pusht-i Kuh, Luristan. Luristan Excavation Documents 4, Chicago. Peeters.
- Rezvani, H. & Roustaei, K., (2007). “A preliminary report on two seasons of excavations at Kul Tarike cemetery, Kurdistan, Iran”. Iranica Antiqua, 42: 139-184. https://doi.org/10.2143/IA.42.0.2017874
- Roustaei, K., Rezvani, H. & Heydari, S., (2002). “Kani Mikaiil: a seasonal cave site of the Middle Neolithic period in Kurdestan, Iran”. Antiquity, 294: 935-936. https://doi.org/10.1017/S0003598X0009164X
- Saed Moucheshi, A. & Azarshab, A., (2014). “Shavāhede estefadeh az ghārhā-ye sa’bolobor dar dore-ye Dālma dar gharbe Irān”. Payām-e Bāstānshenās, 20: 37- 50. [in Persian].
- Saed Moucheshi, A., (2010). “Saed Moucheshi, Lāye negāri-ye bāstānshenākhti-ye Tepe Kalanān”. Report in the Archive of the Iranian Center for Archaeological Research. (Unpublished), [in Persian].
- Saed Moucheshi, A., (2015). “Kāvoshe nejātbakhshi-ye Sarcham, Sade Dārian dar ostāne Kurdistān, ghārbe Iran”. Tehran: Report in the Archive of the Iranian Center for Archaeological Research. (Unpublished), [in Persian].
- Saed Mucheshi, A., (2012). “Barrese-ye parinesangi-ye dhahrestanha-ye Marvian va Kamyaran”. Tehran: Report in the Archive of the Iranian Center for Archaeological Research. (Unpublished), [in Persian].
- Schmidt, E., (1972). Atlas of Animal Bones: For Prehistorians, Archaeologists and Quaternary Geologists. New York: Elsevier.
- Sharifi, M. & Motarjem, A., (2018). “The process of cultural change in the Chalcolithic period in the highlands of western Iran at Tepe Gheshlagh”. Documenta Praehistorica, 45: 86-99. https://doi.org/10.4312/dp.45.7
- Swiny, S., (1975). “Survey in north-west Iran, 1971”. East and West, 25: 77–98.
- Uerpmann. H.-P., (1973). “Animal Bone Finds and Economic Archaeology: A Critical Study of ‘Osteo‐archaeological’Method”. World Archaeology, 4 (3): 307–22. https://doi.org/10.1080/00438243.1973.9979541
- Vanden Berghe, L., (1964). La nécropole de Khurvin, Istanbul. Uitgaven van het Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut to Istanbul 17.
- Young. T. Jr. C., (1965). “A Comparative Ceramic Chronology for Western Iran, 1500–500 B.C.”. Iran, 3: 53–85. https://doi.org/10.2307/4299561
- Young. T. Jr. C., (1969). Excavations at Godin Tepe: First Progress Report. Toronto: Royal Ontario Museum of Art and Archaeology.
- Young, T. Jr. C. & Levine, L. D., (1974). Excavations of the Godin Project: Second Progress Report. Occasional Papers 26, Toronto. Royal Ontario Museum of Art and Archaeology.
)