نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول).
2 گروه باستان‌شناسی، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.
چکیده
خیابان-مزار به‌گونه‌ای از مجموعه‌سازی گفته می‌شود که در آن مقابر در دو سوی یک معبر استقرار می‌یافته‌اند. خیابان هرات نیز به‌عنوان گورستانی که مقابر در امتداد محور اصلی آن استقرار داشته‌اند، از نمونه‌های منحصربه‌فرد و کهن ساخت خیابان-مزار در منطقۀ خراسان بزرگ محسوب می‌شده است. این پژوهش با هدف بررسی روند تحولات اولیه در خیابان-مزار هرات، تطورات شهرسازی هرات را در طول دورۀ ایلخانان مغول مطالعه می‌کند و ضمن مقایسۀ آن با تحولات شهر تبریز، پایتخت ایلخانان، شباهت‌ها و تفاوت‌ها، میان تحولات این دو شهر را تحلیل کرده و درنهایت، تأثیراتی که این دگرگونی‌های شهری بر روند گسترش خیابان-مزار هرات داشته‌اند را مورد بررسی قرار می‌دهد. این پژوهش با روش تحلیلی-تاریخی صورت‌گرفته و نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تحولات شهرسازی در هرات بسیار مشابه با تبریز بوده است؛ به‌گونه‌ای که در هرات نیز مانند تبریز، مغولان حومه‌های شهر را بسیار گسترش می‌دهند و در این حومه‌ها کاربری‌های تجاری و کوشک-باغ‌های اشرافی را مستقر می‌سازند. روند گسترش حومه‌های شهری در هرات به‌قدری گسترده است که در اواخر عهد مغول، حاکم هرات به تأسی از دیوار غازانی در تبریز، دیواری گسترده بر گرد شهر هرات احداث می‌کند تا تمام حومه‌های جدیدالتأسیس آن را دربر بگیرد. با احداث این دیوار، خیابان-مزار هرات به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم‌شده و عملاً کاربری قسمت جنوبی آن‌که در داخل محدودۀ دیوار قرار داشته از کاربری گورستانی تفکیک‌شده و به تعامل با کاربری‌های گوناگون در شهر هرات سوق پیدا می‌کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Study of the Development Process of Herat City During the Kart Dynasty, Based On the Survey of Developments in The Axis of Khiaban-Mazar-e Herat
نویسندگان [English]
- Shahin Garakani Dashteh 1
- Mohammad Mortezaei 2
1 Ph.D. Candidates of Archaeology, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Correspond Author).
2 Department of Archaeology, Cultural Heritage and Tourism Research Institute (RICHT), Tehran, Iran.
چکیده [English]
Tomb Street (Khiaban-Mazar) is described as a complex where the tombs are located on either side of a passageway. “Khiaban-e Herat” (Herat Street) is also a cemetery with tombs along its main axis, and it is one of the most unique and ancient examples of Mazar Street in Khorasan. This article aims to examine the process of early developments in Khiaban-Mazar-e Herat, study the evolution of Herat’s urban development during the Mongol-Ilkhanid era and compare it with the developments in Tabriz, the capital of Ilkhanid empire, analyze the similarities and differences between the developments in the two cities and finally evaluate the impacts that these urban changes have had on the expansion process of Khiaban-Mazar-e Herat. The research has been done by the historical-analytical method. This research shows that urban development in Herat was remarkably similar to Tabriz; in Herat, just like in Tabriz, the Mongols were extending the suburbs of the city and establishing commercial uses and aristocratic palace gardens. The process of expansion of Herat’s suburbs was so widespread that Herat’s ruler, imitating the “Ghazani Wall” in Tabriz, built a massive wall around Herat to encompass all of its new suburbs. With the construction of this wall, Herat’s Mazar Street was divided into two parts, North and South, and the south part of the wall within the boundary of the city was separated from the cemetery and led to various uses in Herat.
کلیدواژه‌ها [English]
- Khiaban-Mazar
- Herat
- Tabriz
- Ilkhanid
- Kart Dynasty
- Ahari, Z., (2006). “Isfahan Chaharbagh Street, a new concept of urban space”. Golestan-i Honar, 5: 48-59.
- Allen, T., (1983). Timurid Herat. Tubinger: Tubinger Atlas.
- Ansari Heravi, A., (2007). Tabaghat-al-Sufie. Edition, Sarvar Molaei, M (ed). Tehran: Tus.
- Blair, S. & Bloom, J., (2003). Islamic Art and Architecture in Iran and Central Asia during the Ilkhanid and the Timurid periods. Hashemi, M. (tr.). Vol 1, Tehran: Farhang.
- Fami Heravi, A., (2008). History of Herat. Tehran: Mirase Maktub.
- Fekri Saljughi, A., (1962). Khiaban. Kabul: Anjoman-i Jami.
- Franke, U., (2015). “Ancient Herat Revisited New Data from Recent Archaeological Fieldwork”. Greater Khorasan, 129: 63-88. https://doi.org/10.1515/9783110331707.63
- Hafiz-i Abru, (1970). Joghrafia-i-hafiz-i abru- rabe-i-Herat. Mayel Heravi, N (ed.). Tehran: bonyad Farhang-i Iran.
- Hamedani, R., (1994). Jami Al-Tavarikh. Roshan, M., Musavi, M (eds.) Tehran: Alborz.
- Hamavi Al-Rumi, Y., (1986). Mu’dam Al-Buldan. Beirut: Dar Sader.
- Hatef Naiemi, A., (2019). “A dialogue between friends and foes: transcultural interactions in Ilkhanid capital cities (1256-1335 AD)”. Doctoral dissertation. Milwright, M. University of Victoria.
- Heravi, S., (2006). Tarikhnam-e Herat. Tabatabaee majd, Gh. (ed.), Tehran: Asatir.
- Jami, N., (1991). Nofaht al-ons men hazarat al-qods. Abedi, M. (ed.), Tehran: Ettelaat.
- Khowandmir, G., (1993). Maaser-al-Moluk with: Khatem-e- kholasat-al-akhbar. Mir Hashem Mohaddes, M, (ed.), Tehran: Rasa.
- Karimian, H. & Mehdizadih, B., (2017). Iranian Cities in the Ilkhanid Period: The Analysis of the Role of Waqf in the Development of Ilkhanid Cities. Tehran: Sāzmān-i Jahād-i Dānishgāhī-yi Tehran.
- Kaynejad, M. & Belali Oskui, A., (2011). Imaginary recreation of Rabe Rashidi based on historical texts. Tehran: Matn.
- Leisten, T., (1997). Islamic Architecture in Uzbekistan. in Heirs to the silk road Uzbekistan (Johamnas Kaiter&Margarita Pavaloi). New York: Thomas & Hudson.
- Masuya, T., (2002). “Ilkhanid Courtly Life”. in: L. Komaroff, L; Carboni, S. (eds.). The Legacy of Genghis Khan. Courtly Art and Culture in Western Asia, 1256-1353, New York, New Haven, CT and London: 74-103.
- -Mirkhand, M., (2006). Tarikh-Rozat-al-safa. Kianfar, J. (ed.). Vol.7, Tehran: Asatir.
- -Mohammad Moradi, A. & Jafarpurnaser, S., (2011). “The Impact of Ilkhanid Manner of Urban Development On the Development of the Ottoman Structural System”. The First National Conference on Islamic Architecture and Urban Development, Tabriz: 925-942.
- -Mohammad Moradi, A. & Jafarpurnaser, S., (2013). “The Study of Urban Development Trend during Ilkhan Urban Development with an Analysis on Tabriz Development”. Journal of Iranian Architecture and Urbanism, 4(2): 89-102
- Moradi, A., Musavi haji, S. & Omrani, B., (2016). “Recognizing the Architectural Form of “Ghazan’s Tomb” in “Abvab-Albar” collection of “Ghazaniyeh” and its Role in Iranian Urbanization Development”. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 13(42): 33-44.
- Qazvini, Y., (1935). Lob al-tavarikh. Tehrani, J (ed.). Tehran: khavar.
- Saber Heravi, M., (2007). baghname-e Herat. Mashad: molkeaazam.
- Soltanzadeh, H., (2011). A brief History of the City and Urbanization in Iran. Tehran: Chahartaq.
- Vaeiz, A., (2007). Maqsad al-Eqbal al-soltani-e wa Marsad al-Amal al-xaqani-e. Mayel Heravi, N (ed.). Tehran: Institute for humanities and cultural studies.
- Zamchi Esfazari, M., (1960). Rozat al-jannat fi osaf-e madinat-e Herat. Emam, M. (ed.), Tehran: Tehran University Publisher.
)