نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 فارغ التحصیل مقطع دکترا، کارشناس پژوهشی دوران تاریخی پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی
2 استادیار پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
چکیده
قلعه یکی از گونه‌های معماری است که به دلیل محصور بودن ضامن امنیت جامعۀ انسانی مستقر در آن بوده است. اگرچه تامین امنیت عامل اصلی وجودی قلعه‌ها بوده اما پویایی جوامع انسانی به تدریج بر ماهیت آنها تاثیر گذاشت و تبدیل به نمود مادّی یا جلوه‌ای از شرایط سیاسی اجتماعی حاکم در زمان حیات خود گردیدند. با شکل‌گیری حکومت‌ها، قلعه‌ها محل اقامت نخبگان سیاسی و نظامی شدند و بر حسب نوع کارکردشان مدیریت بخشی از جامعۀ پیرامون خود را بر عهده داشتند. در سال 1399 خورشیدی بررسی باستان‌شناختی در دو شهرستان جوین و جغتای در بخش شمال غربی استان خراسان رضوی انجام شد. حاصل این جستجوی میدانی شناسایی شانزده قلعه و تپه‌قلعه بود که تا پیش از این معرفی و مطالعه نشده بودند. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی سعی شده به پرسش‌هایی در خصوص گونه‌شناسی، نقش چشم‌انداز در تعیین کارکرد و در آخر جایگاه اجتماعی قلعه‌ها پاسخ داده شود. در این پژوهش علاوه بر مطالعات میدانی و مستندنگاریِ کامل شواهدِ معماری و یافته‌های سطحی،از علوم میان رشته‌ای چون سنجش از راه دور، پایش محیطی منطقه با پهپاد نیز انجام شد. همچنین در بخش اسنادی از منابع تاریخی و معماری مرتبط با مبحث استفاده گردید. رهاورد این پژوهش شناسایی و معرفی چهار گونۀ متفاوت قلعه دشتی و دو گونه قلعه کوهستانی در منطقه است که هر یک بر اساس الگوی کالبدی دارای ویژگی‌ها، کارکرد و نقش اجتماعی خاص خود هستند. از لحاظ گاهنگاری این قلعه‌ها متعلق به دوران اسلامی می‌باشندو در بازۀ زمانی ایلخانی تا قاجار قرار می‌گیرند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The castles of the geographical area of Jovien and Joghatay in the Islamic era; Typology, perspective and social role
نویسندگان [English]
- Azita Mirzaye 1
- Hamid Fadaii 2
1 Researcher in Iranian Center for Archaeological Research (ICAR)
2 Assistant Professor at the Research Institute for Conservation and Restoration of Historical Monuments, Research Institute for Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism.
چکیده [English]
A castle is one of the types of architecture that has been the guarantor of the security of the human society based in it due to its enclosure. Although providing security is the main factor for the existence of castles, the dynamics of human societies gradually affected their nature and they became a material manifestation or a manifestation of the prevailing political and social conditions during their lifetime. With the formation of the governments, the castles became the residence of the political and military elites, and according to their function, they were responsible for the management of a part of the society around them. In 2019, an archeological survey was carried out in the two cities of Jovein and Joghtay in the northwestern part of Razavi Khorasan province. The result of this field search was the identification of sixteen castles that had not been introduced or studied before. In this research, using the descriptive-analytical method, we tried to answer the questions regarding the typology, physical pattern, landscape, function and social status of castles. The result of this research is to identify and introduce four different types of plain castles and two types of mountain castles in the region, each of which has its own characteristics, function and social role based on the physical model. In terms of chronology, these castles belong to the Islamic era and are placed in the period from Ilkhanid to Qajar.
کلیدواژه‌ها [English]
- "
- Castle"
- typology"
- Function"
- ,"
- Jovein and Joghtay"
- , "
- Islamic period"
)