مقاله پژوهشی
تحلیل کنام‌سازی و الگوی استقرار محوطه‌های باستانی در شمال‌غرب فلات‌مرکزی (زیرحوضۀ آبخیز قزوین) طی دوره‌های نوسنگی، مس‌و‌سنگ انتقالی و مس‌و‌سنگ، در ارتباط با عوامل طبیعی
تحلیل کنام‌سازی و الگوی استقرار محوطه‌های باستانی در شمال‌غرب فلات‌مرکزی (زیرحوضۀ آبخیز قزوین) طی دوره‌های نوسنگی، مس‌و‌سنگ انتقالی و مس‌و‌سنگ، در ارتباط با عوامل طبیعی

محمد محسن ذنوبی؛ حسن فاضلی نشلی؛ حسن درخشی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 5-36

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.386117.143319

چکیده
  طی دوره‌های باستانی، شرایط جغرافیایی و عوامل طبیعی، تأثیر بسزایی در شکل‌گیری محوطه‌های باستانی، رونق و افول آن‌ها و همچنین الگوی استقرار محوطه‌ها داشته است. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد، ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
الگوهای استقراری فرهنگ‌های پیش‌ازتاریخ غرب حوضۀ آبریز رود کرخه در دوران روستانشینی
الگوهای استقراری فرهنگ‌های پیش‌ازتاریخ غرب حوضۀ آبریز رود کرخه در دوران روستانشینی

رامین یشمی؛ فرشید ایروانی قدیم؛ رحمت عباس‌نژاد سرستی؛ بابک رفیعی علوی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 37-78

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.382436.143297

چکیده
  بخش غربی حوضۀ آبریز رود کرخه که در غرب شوشان بزرگ قرار دارد، با دشت مرکزی شوشان همجوار است و بر یک بوم‌مرز دشتی-بیابانی انطباق دارد که از منابع زیست‌محیطی مانند مراتع و زمین‌های حاصلخیز حوضۀ آبریز رودخانۀ ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
مطالعه و تحلیل دورۀ مس‌و‌سنگ دشت مغان براساس داده‌های باستان‌شناختی یاتاق‌تپه‌سی*
مطالعه و تحلیل دورۀ مس‌و‌سنگ دشت مغان براساس داده‌های باستان‌شناختی یاتاق‌تپه‌سی*

علی کریمی کیا؛ رضا رضالو؛ اکبر عابدی؛ اردشیر جوانمردزاده

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 79-104

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.319501.142989

چکیده
  رودخانۀ ارس و سایر رودهای منطقۀ مغان ازلحاظ شکل‌گیری محوطه‌های پیش‌از‌تاریخی نقش مهمی‌ را ایفا کرده، گرچه دشت مغان تاکنون از نظر فعالیت‌های باستان‌شناختی چندان موردتوجه نبوده است، درحالی‌که فعالیت‌های ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
مطالعۀ سفال‌های لبه واریختۀ محوطۀ کله‌کوب آیسک سرایان با استفاده از روش‌های پتروگرافی و طیف‌سنجی فلورسانس پرتوی ایکس
مطالعۀ سفال‌های لبه واریختۀ محوطۀ کله‌کوب آیسک سرایان با استفاده از روش‌های پتروگرافی و طیف‌سنجی فلورسانس پرتوی ایکس

نازلی دارخال؛ محمد حسین عزیزی خرانقی؛ یاسین صدقی؛ سید ایرج بهشتی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 105-127

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.371275.143247

چکیده
  آثار سفالین، از ده‌ها هزار سال پیش به‌وسیلۀ بسیاری از تمدن‌های باستانی تولید می‌شوند که به‌دلیل مواد اولیه و فناوری آن‌ها در طول تاریخ همواره بخش مهمی از فرهنگ و زندگی انسان‌ها بوده‌اند. کله‌کوب ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
ارزیابی تحلیلی سنت تدفینی تهی‌گور در شرق ایران: مطالعۀ موردی محوطه‌های شهرسوخته، شهداد (خبیص) و خنامان
ارزیابی تحلیلی سنت تدفینی تهی‌گور در شرق ایران: مطالعۀ موردی محوطه‌های شهرسوخته، شهداد (خبیص) و خنامان

حسن باصفا؛ محمدصادق داوری؛ نصیر اسکندری

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 129-144

https://doi.org/10.22059/jarcs.2023.342386.143111

چکیده
  شناخت شیوه‌های تدفین و تفسیر گورنهاده‌ها، تبلور فرهنگ و بازتابی از عقاید بشری نسبت به جهان دیگر، آداب‌ورسوم، باورهای مذهبی و همچنین ساختارها و پیچیدگی‌های اجتماعی است. با ظهور مراکز شهری و گسترش آن‌ها ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
مقایسۀ تطبیقی ابزار نساجی و پارچه‌های باستان‌شناسی عصر مفرغ (شهرسوخته) با نمونه‌های مشابه امروزی
مقایسۀ تطبیقی ابزار نساجی و پارچه‌های باستان‌شناسی عصر مفرغ (شهرسوخته) با نمونه‌های مشابه امروزی

هاله هلالی اصفهانی؛ سید منصور سید سجادی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 145-172

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.360834.143216

چکیده
  شهرسوخته با حجم انبوهی از داده‌های فرهنگی، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای نسبت به دیگر محوطه‌های هزارۀ سوم پیش‌ازمیلاد در فلات ایران برخوردار است؛ چراکه فراوانی آثار به‌دست آمده از آن، منابع مطالعاتی ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
بررسی اعلام الوهیت نرام-سین
بررسی اعلام الوهیت نرام-سین

حسین بادامچی؛ سید شهروز توکلی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 173-198

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.379595.143280

چکیده
  یکی از انواع مشروعیت پادشاهان در دوران باستان، مشروعیت الوهی است. فرمانروا در این چارچوب، پا را از ادعای نمایندگی خدا و تبار الهی فراتر می‌گذارد و خود را یک خدا معرفی می‌کند. بنابر اسناد و مدارک، به‌نظر ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
بررسی و معرفی سفال‌های عصرآهن نی‌تپه: جلگۀ گرگان
بررسی و معرفی سفال‌های عصرآهن نی‌تپه: جلگۀ گرگان

مهدی جاهد؛ کمال الدین نیکنامی؛ جبرئیل نوکنده؛ مصطفی ده پهلوان

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 199-231

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.323464.143017

چکیده
  ورکانه / هیرکانیا (جلگۀ گرگان، دهستان/مشهد مصریان) از مناطق کلیدی باستان‌شناسی در کلیت جغرافیایی ایران فرهنگی محسوب می‌شود. پژوهش‌های باستان‌شناسی در این منطقه، عمری بیش از صدسال دارد؛ با این‌وجود ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
قلعه‌کُهزادِ کوه وِزنهار/ وِیزِنِیار: مهرابه‌‌ای اشکانی یا آتشکده‌ای ساسانی؟
قلعه‌کُهزادِ کوه وِزنهار/ وِیزِنِیار: مهرابه‌‌ای اشکانی یا آتشکده‌ای ساسانی؟

یونس یوسف وند؛ فرشاد میری؛ موسی سبزی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 233-260

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.367985.143243

چکیده
  بنای قلعه‌کُهزاد بر بلندترین نقطۀ کوه وِیزِنهار/وِیزِنیار در غرب دشت رومشگان و در جنوب‌غرب استان لرستان قرار دارد. کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه در اواخر دهۀ 60ه‍.ش. مجموعه‌ای از واحدهای معماری به ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
پژوهشی در آئین زرتشتی دورۀ ساسانی در سواحل خلیج‌فارس مطالعۀ موردی: مُهر نویافته از بردستان، بندر دیر، استان بوشهر
پژوهشی در آئین زرتشتی دورۀ ساسانی در سواحل خلیج‌فارس مطالعۀ موردی: مُهر نویافته از بردستان، بندر دیر، استان بوشهر

حسین توفیقیان؛ فریبا شریفیان؛ کتایون فکری پور

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 261-277

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.364329.143228

چکیده
  در دورۀ ساسانی به‌واسطۀ رونق دین زرتشت، بناهای مذهبی به‌صورت آتشکده‌های چهارتاقی ساخته می‌شد. این آتشکده‌ها در برگیرندۀ فضاهای چهارتاقی گنبددار و گاهی دارای رواق پیرامون بود که در بخش میانی بنا یک ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
بررسی کوچک‌ترین واحد پولی ساسانیان به همراه تحلیل نقوش و ضرابخانه‌های آن
بررسی کوچک‌ترین واحد پولی ساسانیان به همراه تحلیل نقوش و ضرابخانه‌های آن

حکیمه احمدی زاده شندی؛ رضا شعبانی؛ جواد هروی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 279-300

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.371446.143249

چکیده
  در نظام مالی عصر ساسانی (651-224م.)، علاوه‌بر دو واحد پولی اصلی، یعنی دینار (طلا) و درهم (نقره)، واحدهای کم‌ارزش‌تر دیگری نیز در گردش بودند که به‌ویژه در بخش‌هایی از ایران در مبادلات اقتصادی مردم از اهمیت ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
بررسی اصالت بشقاب سیمین با نقش قوچ در گنجینۀ ساری
بررسی اصالت بشقاب سیمین با نقش قوچ در گنجینۀ ساری

سامان سورتیجی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 301-326

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.380698.143285

چکیده
  همکاری و هم‌سویی نقاشان، فلزگران و قلم‌زنان ماهر دورۀ ساسانی موجب گردید تا شاهکار آنان در زمرۀ اشیاء شاخص و منحصربه‌فرد گنجینه‌ها و مجموعه‌های شخصی در سراسر دنیا قرار گیرد؛ به‌خصوص آن‌دسته از ظروف ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
تجارت دریایی ایران و چین در سده‌های یک تا دهم هجری با تکیه‌بر سفال‌های مکشوفه از منطقۀ خلیج‌فارس
تجارت دریایی ایران و چین در سده‌های یک تا دهم هجری با تکیه‌بر سفال‌های مکشوفه از منطقۀ خلیج‌فارس

طیبه رحیمی؛ حسن کریمیان؛ کاظم امیدی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 327-354

https://doi.org/10.22059/jarcs.2023.364689.143229

چکیده
  سابقۀ ارتباط ساکنان سرزمین‌های ایران و چین به شکل‌گیری امپراتوری‌های قدرتمند دو سرزمین و به‌مدت‌ها پیش از ظهور اسلام برمی‌گردد. به گواهی منابع مکتوب و مستندات باستان‌شناسانه، تجربۀ موفق ارتباطی ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
محوطۀ 089 چم‌شیر، استقرارگاهی از قرون میانی و متأخر اسلامی در حوزۀ زاگرس جنوبی
محوطۀ 089 چم‌شیر، استقرارگاهی از قرون میانی و متأخر اسلامی در حوزۀ زاگرس جنوبی

مجتبی صفری؛ هدایت اله کلواری جانکی؛ نرجس حیدری؛ جواد رجبی چشانی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 355-382

https://doi.org/10.22059/jarcs.2025.378929.143276

چکیده
  هم‌زمان با آغاز پروژۀ سدسازی در منطقۀ چم‌شیر، فعالیت‌های باستان‌شناختی آن‌هم رنگ‌وبوی ویژه‌ای به خود گرفت. کشف محوطه‌های اسلامی از سده‌های میانی تا قرون متأخر به‌همراه سایر کشفیات، زمینۀ کاوش‌های ...  بیشتر
مقاله پژوهشی
شناسایی فناوری و ساختار سلادن‌‌های به‌دست آمده از شهر گور؛ مطالعات باستان‌سنجی برپایۀ پرتو کاتودولومینسانس و باریکۀ سینکروترون
شناسایی فناوری و ساختار سلادن‌‌های به‌دست آمده از شهر گور؛ مطالعات باستان‌سنجی برپایۀ پرتو کاتودولومینسانس و باریکۀ سینکروترون

مجید منتظر ظهوری؛ رمی شاپولی؛ سید محمد امین امامی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، صفحه 383-406

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.363663.143227

چکیده
  کاربرد روش‌های علمی و آزمایشگاهی بر پایۀ سنجش داده‌‌های رقومی و تحلیل تصاویر در مقیاس متفاوت جایگاه مناسبی را در مطالعات باستان‌‌شناسی ایجاد نموده است. استفاده از پرتوهای پرانرژی سینکروترون در راستای ...  بیشتر