نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدی جاهد ¹
• کمال الدین نیکنامی ²
• جبرئیل نوکنده ³

¹ دانشجوی دکتری باستان شناسی دوره تاریخی دانشگاه تهران/مربی حق التدریس گروه آموزشی باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پیشوا

² استاد-گروه آموزشی باستان شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

³ مدیر موزه ملی ایران

چکیده

ورکانه / هیرکانیا (جلگه گرگان، دهستان/مشهد مصریان) از مناطق کلیدی باستان‌شناسی در کلیت جغرافیایی ایران فرهنگی محسوب می‌شود. پژوهش‌های باستان‌شناسی در این منطقه عمری بیش از صدسال دارد، بااین‌وجود همچنان مسائل اساسی باستان‌شناسی در این حوزه بی‌پاسخ‌مانده است. ازجمله این مسائل می‌توان به عدم وجود معرفیِ جامعی از اشکال سفالی دوره آهن این منطقه و پیوستگی شکلی آن‌ها با دوره مفرغ آن اشاره کرد، این پیوستگی ریخت شناسانه در شمال منطقه که به مشهد مصریان یا دهستان باستان معروف است، توسط باستان شناسان شوروی سابق مورد مطالعه قرارگرفته و به عقیده آن‌ها اشکال سفالی دوره آهن دهستان ریشه در عصر مفرغ گرگان دارند، با در نظر گرفتن فرض مشابه، در این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی به بررسی شکلیِ 780 قطعه از سفال‌های نی‌تپه از مجموع 12369 قطعه سفال عصر آهن پرداخته‌شده است و در این راستا برای یافتنِ پاسخ پرسش‌هایی از قبیل تشابه اشکال دوره آهن نی تپه با اشکال دوره مفرغ هیرکانیا، جای گذاری زمانیِ سفال‌های نی تپه در مراحل سه گانه عصر آهن ایران و برداشتی از چگونگی روند گذار اشکال سفالی از دوره مفرغ به آهن منطقه، کوشش شده است. بررسی این سفال‌ها نشان می‌دهد اشکال سفالی دوره آهن نی‌تپه زیر مجموعه‌ای از نمونه‌های دوره آهن هیرکانیا بوده و به دلیل تشابه زیاد مجموعه‌های سفالی دوره آهنِ این منطقه با یکدیگر و شباهت آنها با نمونه‌های دورة مفرغ می‌توان گفت سفال‌های دورة آهن هیرکانیا می‌تواند ریشه در دورة موسوم به مفرغ جدید آن داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

• هیرکانیا
• عصر مفرغ هیرکانیا
• عصر آهن هیرکانیا
• نی تپه
• طبقه بندی سفال

عنوان مقاله [English]

Study and Introduction of Iron Age pottery of Nay Tappeh: Gorgan Plain"

نویسندگان [English]

• Mahdi Jahed ¹
• Kamaleddin Niknami ²
• Jebraeel Nokandeh ³

¹ Ph.D Student, Department of Archaeology, Tehran University/ sessional instructor of Islamic Azad University, Pishva, Varamin

² Department of Archaeology, University of Tehran, Tehran, Iran

³ Director of National Museum of Iran, Tehran. Iran.

چکیده [English]

The Varkaneh / Hyrcania (Gorgan plain, Dehistan/Mashhad-i Misrian) is one of the important archaeological regions of the Iranian cultural sphere. Archaeological research in this area is more than a hundred years old, however, the principal archaeological issues in this area remain unanswered. Among these issues is a comprehensive introduction of the pottery forms of the Iron Age of this region and their formal connection with the Bronze Age of the same region. This morphological connection in the region's north, which called Mashhad Misrian and Archaic Dehistan Culture, studied by archaeologists of the former Soviet Union and they believe the Dehistan pottery forms of the Iron Age have their roots in the Bronze Age of Gorgan. In this article, based on this approach, 780 pieces of 12369 pieces of pottery of Nay Tappeh selected and studied to find answers for questions such as the similarity of the Iron Age with the Bronze Age forms of Hyrcania, placing pottery in the three stages of the Iron Age of Iran and an understanding of the transition to the Iron age in the region. The Forms of the Potteries were first compared in the regional context with the Forms of the Bronze and Iron Ages, and then with the Iron Age sites of the northern half of Iran. Observation of these pottery shows that the pottery forms of the Nay Teppeh are very similar to the other examples of the Iron Age of Hyrcania, and they can be rooted in the Bronze Age Hyrcania.

کلیدواژه‌ها [English]

• Hyrcania
• Hyrcanian Bronze Age
• Hyrcanian Iron Age
• Nay Tepe
• Pottery Classification