نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• یونس یوسف وند ¹
• فرشاد میری ¹
• موسی سبزی ²

¹ گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

² استادیار

چکیده

بنای قلعه‌کُهزاد بر بلندترین نقطه کوه وِیزِنهار/وِیزِنیار در غرب دشت رومشگان و در جنوب‌غرب استان لرستان قرار دارد. کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه در اواخر دهه‌ی 60 خورشیدی، مجموعه‌ای از واحدهای معماری به ابعاد 17×38 متر را آشکار ساخت؛ این فضاها متشکل از دو چهارتاقیِ گنبددار با نقشه چلیپایی، تالاری چهارگوش با راهروهایی در اضلاع شمالی و جنوبی آن و چند فضای جانبی دیگر است که با لاشه‌سنگ و ملاط گچ ساخته شده‌اند. به‌کارگیری شاخصه‌هایی مانند ستون‌های تزیینی، گچبری‌هایی با نقش گل رزت، برخی دخل و تصرفات در عناصر معماری و مجسمه‌های مفرغی با منشأ نامعلوم، کاوشگر محوطه را بر این باور استوار کرد که بنای قلعه‌کهزاد را در زمره‌ی «مهرابه‌های برجای‌مانده از اوایل حکومت اشکانی» قرار دهد. اما، مشخصات سازه‌ای و نحوه‌ی آرایش فضاهای معماری درکنار دیگر شواهد به‌دست آمده از بنا (سفال) این موضوع را تأیید نمی‌کند. در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا با استناد بر تمام شواهد موجود پرتو روشنی بر ابهامات پیش‌رو در مورد ماهیت کارکردی و بازه‌ی زمانی ساخت بنا افکنده شود. یافته‌های پژوهش از طربق بازدیدهای میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده‌ و با بهره‌گیری از رویکرد تاریخی‌-تحلیلی مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته‌اند. همچنین پلان بنا و آرایش واحدهای معماری همچون ترکیب چهارتاقی‌های چلیپایی گنبددار با دالان‌های طواف و تالار مرکزی، الگوی رایج آتشکده‌های دوره‌ی ساسانی را تداعی می‌کند. وجود بقایای محل پایه‌آتشدان‌ و سکوهای مکعب-مستطیل در فضای داخلی چهارتاقی‌های قلعه‌کهزاد نیز در راستای انجام مراسمات مذهبی در ارتباط با آیین زرتشتی قابل درک است.

کلیدواژه‌ها

• رومشگان
• قلعه‌کُهزاد
• مهرابه
• آتشکده
• دوره‌ی اشکانی و ساسانی

عنوان مقاله [English]

Qala-Kohzad Weyzenhar/Veyzenyar : A Parthian Mithraeum or a Sasanian fire temple?

نویسندگان [English]

• Younes Yousefvand ¹
• Farshad Miri ¹
• mousa sabzi ²

¹ Department of Archeology, Faculty of Literature and Human Sciences, Lorestan University, Khorramabad, Iran

² دانگاه لرستان

چکیده [English]

The Monument of Qala-Kohzad was built on the heights of Weyzenhar/Veyzenyar Mountain in the southwest of Roumeshgan Plain (west of Lorestan). The archeological excavation of the site in the late 1960s revealed a series of architectural units made of stone rubble and plaster mortar measuring 17x38 square meters. These spaces consist of two domed Chartaqes with a cruciform plan, a quadrangular hall with corridors on its northern and southern sides, and some other facilities. The use of features such as decorative columns, stucco with a rose pattern, some interventions in architectural elements and bronze sculptures (from of unknown origin), led the excavator to put Qala-Kohzad in the category of “Parthian Mithraeums". However, the structural characteristics and the arrangement of architectural spaces, along with other evidence obtained from the building (ceramics), do not confirm this issue. In the current research, by combining the information obtained from the field survey and library sources, we will tried to shed a clear light on the functional nature and building construction date of the building. Findings show that, the Monument of Qala-Kohzad is not much related to Parthian Mithraeumes or Anahita Temple. Have not been found any remains of architecture or symbols and signs to prove the worship of the god Mithra or the god lady Anahita in Qala-Kohzad. The technical characteristics of the building, such as curved arches, and conical philiposhes for erecting domes, along with the typology of the ceramics indicate that this building belongs to the Sassanid period.

کلیدواژه‌ها [English]

• : Romashkan
• Qala-Kohzad
• Mithraeum
• fire temple
• Parthian period
• Sasanian era