مطالعات باستان شناسی - فهرست مقالات

برهم‌کنش های فرهنگی حوضه رودخانه بشار با دیگر مناطق و حوزه های مرتبط در عصرمفرغ بر اساس مطالعات گونه‌شناسی مقایسه‌ای مجموعه سفال‌های محوطه دزک

سیاوش سراقی؛ حسن فاضلی نشلی؛ مرتضی حصاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آذر 1400

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.333281.143064

چکیده

چکیده: کاوش‌های باستان‌شناسی در حوضه رودخانه بشار در استان کهکیلویه و بویراحمد، برای نخستین بار شواهد و مدارکی در ارتباط با فرهنگ‌های عصرمفرغ قدیم و میانی در حوزه زاگرس جنوبی ارائه نمود. کاوش در این ... بیشتر چکیده: کاوش‌های باستان‌شناسی در حوضه رودخانه بشار در استان کهکیلویه و بویراحمد، برای نخستین بار شواهد و مدارکی در ارتباط با فرهنگ‌های عصرمفرغ قدیم و میانی در حوزه زاگرس جنوبی ارائه نمود. کاوش در این منطقه، در دو محوطه متمرکز بود. یک محوطه استقراری به نام دزک و یک محوطه گورستانی با نام ده‌دومن. نتایج کاوش‌ها تصویر اولیه‌ای از فرهنگ‌های هزاره سوم ق.م در این منطقه به دست داد و نشان داد که حوضه رودخانه بشار، به دلیل موقعیت جغرافیایی و چشم‌انداز طبیعی، یک حوزه بین فرهنگی است که در عصر مفرغ، دو حوزه اصلی و شناخته شده این دوره یعنی دشت خوزستان و جلگه فارس را به هم مرتبط نموده و در عین حال با فرهنگ‌های همزمان در منطقه کرمان و حوزه جنوب‌شرق و همچنین زاگرس مرکزی و غرب فلات مرکزی در تعامل و ارتباط بوده است. مهمترین مدارکی که موید وجود یک چنین سطحی از برهم‌کنش‌ها و ارتباطات فرهنگی بین حوضه رودخانه بشار و سایر مناطق بوده است، سنت‌های مشترک سفالی است. در این مقاله، با انجام مطالعات گونه‌شناسی مقایسه‌ای مجموعه سفال‌های به دست آمده از کاوش محوطه دزک، به وجوه مشترک و تشابهات موجود بین فرم‌ها، تکنیک ساخت و تزئین سفال‌های این محوطه با سنت های سفالی دشت خوزستان، جلگه فارس، زاگرس مرکزی و دیگر مناطق هم زمان، به میزان برهم‌کنش‌های فرهنگی این دوره پرداخته شده است. ‌واژگان کلیدی: محوطه دزک، عصرمفرغ، سفال، دوره شوشIII/IV، دوره بانش/ آغازعیلامی، دوره کفتری

مشاهده مقاله

مقایسه تطبیقی ابزار نساجی و پارچه های باستان شناسی عصر مفرغ(شهر سوخته)، با نمونه های مشابه امروزی

هاله هلالی اصفهانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 بهمن 1402

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.360834.143216

چکیده

شهر سوخته با حجم انبوهی از داده های فرهنگی، از اهمیت و جایگاه ویژه ای نسبت به دیگر محوطه های هزاره سوم پیش از میلاد در فلات ایران برخوردار است؛ چراکه فراوانی آثار بدست آمده از آن، منابع مطالعاتی مناسبی ... بیشتر شهر سوخته با حجم انبوهی از داده های فرهنگی، از اهمیت و جایگاه ویژه ای نسبت به دیگر محوطه های هزاره سوم پیش از میلاد در فلات ایران برخوردار است؛ چراکه فراوانی آثار بدست آمده از آن، منابع مطالعاتی مناسبی در بررسی عملکرد و ذهنیت انسان این هزاره از رویارویی با مسائل متعددی در تولید صنایع گوناگون چون نساجی دارد که انسان امروزی با آن مواجه است. یکی از راه های اثبات این مدعا، از بررسی انواع پارچه های بدست آمده از این محوطه می باشد که با در برداشتن انواع الیاف و تکنیک های بافت پارچه، به همراه ابزار بدست آمده از این فرآیند، بازگوی ِاشراف آنان در برخورد با عملکرد خلاقانه در استفاده از ابزار و نحوه تولید پارچه است. بررسی ابزارهای بدست آمده و داده‌های مرتبط با این ابزارها، همچون پارچه های شهر سوخته، کمک شایانی در شناخت بخشی از فرهنگ این مردم در هزاره سوم پیش از میلاد می کند؛ پژوهش میدانی حاضر نیز با رویکردی توصیفی – تطبیقی، شاخص ترین نمونه پارچه های بافته شده با انواع تکنیک های بافت را به کمک تصاویر مورفولوژیکی، جداول و نمودارها، همراه مقایسه‌ی تطبیقی آنها به لحاظ ظاهری و کاربرد صحیح با ابزار بدست آمده و سپس، نمونه های مشابه امروزی، مورد بررسی، توصیف و تطبیق قرار می دهد که در بازگویی هرچه روشن تر از ترسیم بخشی از زندگی روزمره انسان عصر مفرغ ، به عنوان هنرمند- صنعتگر، درحوزه صنعت نساجی، بازشناسی فضای آن دوره زمانی را احیاء می کند.

مشاهده مقاله

بررسی وضعیت گاهنگاری عصر مفرغ شرق لرستان (مبتنی بر کاوش لایه‌نگاری تپه گریران الشتر)

مهدی حیدری؛ عباس مترجم؛ مرتضی حصاری

دوره 14، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 21-43

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.276778.142688

چکیده

یکی از نواحی منطقه زاگرس مرکزی که کم‌ترین مطالعات گاهنگاری در ارتباط با دورۀ مفرغ در آن صورت گرفته، شرق لرستان است. مطالعات گاهنگاری مربوط به زاگرس مرکزی بیش از هر ناحیه دیگری، در حوضه رودخانه گاماسیاب ... بیشتر یکی از نواحی منطقه زاگرس مرکزی که کم‌ترین مطالعات گاهنگاری در ارتباط با دورۀ مفرغ در آن صورت گرفته، شرق لرستان است. مطالعات گاهنگاری مربوط به زاگرس مرکزی بیش از هر ناحیه دیگری، در حوضه رودخانه گاماسیاب در نهاوند و کنگاور متمرکز شده است. انطباق گاهنگاری لرستان و دره گاماسیاب در عصر مفرغ با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. از سویی، گاهنگاری منطقه گاماسیاب و کنگاور نیز مربوط به دهه 1970 و 1980 بوده و تاکنون حجم و کیفیت یافته‌های باستان‌شناختی این منطقه نیز تغییر نموده است. به منظور روشن نمودن وضعیت گاهنگاری شرق لرستان، در تپه گریران الشتر کاوش لایه‌نگاری توسط نگارندگان صورت گرفته است. کاوش‌های صورت گرفته در این محوطه نشان داده که سفال رایج در عصر مفرغ پس از دورۀ آغاز عیلامی، سفالی منقوش خوش ساخت موسوم به گودین III است. این در حالی است، در حوضه رودخانه گاماسیاب دورۀ قدیم مفرغ با سفال یانیقی شناخته شده است. بر اساس کاوش صورت گرفته در تپه گریران، به نظر می‌رسد فرهنگ‌های رایج در عصر مفرغ لرستان بیش‌تر با نواحی غرب و جنوب لرستان در ارتباط بوده است. در این ناحیه سفال یانیقی مشاهده نشده یا به ندرت دیده شده است. در این پژوهش با توجه به یافته‌های به دست آمده از کاوش گریران گاهنگاری منطبق با واقعیت‌های فرهنگی منطقه تنظیم شده است. بر این اساس، دورۀ قدیم عصر مفرغ (اوایل تا اواسط هزاره سوم پ.م) در تپه گریران پس از دورۀ آغاز عیلامی بدون هیچ وقفه‌ای ادامه یافته است. در این دورۀ سفال موسوم به فاز‌های قدیم گودین III (که در گاهنگاری گودین مربوط به دورۀ میانی عصر مفرغ است) و سفال پلی‌کروم مفرغ قدیم رواج داشته است. در این پژوهش سعی شده تا به سؤالات زیر پاسخ داده شود: وضعیت گاهنگاری شرق لرستان در دورۀ مفرغ به چه صورتی بوده است؟ و کاوش لایه‌نگاری تپه گریران چگونه می‌تواند در اصلاح نواقص گاهنگاری شرق لرستان واقع گردد؟

The North and South Central Plateau of Iran During the Third and Second Millennium BCE (3200-1500 BCE) *

Hassan Fazeli Nashli؛ Siamak Sarlak؛ Javad Hoseinzadeh؛ Sahar Yazdani؛ Babak Rafiei-Alavi؛ Stacy .A. Carolin

دوره 14، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 153-180

https://doi.org/10.22059/jarcs.2022.348692.143160

چکیده

The societies of the northern and southern zones of the “Iranian Central Plateau” flourished during the last quarter of fourth millennium BCE. This floruit was marked by the rise of complex social systems, long distance trade, and new systems for the management of economic activities, such as the “proto-Elamite writing system” (Vidale ... بیشتر The societies of the northern and southern zones of the “Iranian Central Plateau” flourished during the last quarter of fourth millennium BCE. This floruit was marked by the rise of complex social systems, long distance trade, and new systems for the management of economic activities, such as the “proto-Elamite writing system” (Vidale 2018; Helwing 2019; Fazeli Nashli and Nokandeh 2019). This evidence supports the view that the inhabitants of the Iranian Plateau during this time were connected to each other, represented by a relatively uniform writing system and similar economic organization. However, nowadays we know that the similarity of the “Grey Ware Culture” occurring in Proto-Elamite sites of the north-central Plateau such as Sofalin, Qoli Darvish, Meymanatabad and Sialk also suggests inter-regional contact, beyond the “Proto-Elamite phenomenon” during the last quarter of fourth millennium BCE. The population of the whole of the north Central Plateau appears to have dispersed during the third millennium BCE and current information suggests that most Chalcolithic settlements were gradually abandoned beginning around 3400 BCE, and that the hiatus in settled occupation continued throughout the third millennium BCE. This may be connected with climatic events during the last quarter of the fourth millennium BCE, characterized by aridity and increased aeolian activity, which destabilized the agriculture system. As Vidale postulated (Vidale et al. 2018) the social evolution of the Central Plateau, based on non-centralized networks during the Chalcolithic period and were extinguished shortly after 3000 BC but shaped again shortly which was different from the previous period. This paper will summarize the findings of these excavations and propose a chronological framework for these social and cultural changes from the late fourth to the early 1st millennia BCE. In this paper we document the intra-regional societal developments and inter-regional material culture connections that made the third and second millennia BCE such a dynamic time.

نکاتی پیرامون دیسک مرمری ساسانی موجود در موزه هنر کلیولند آمریکا

پرستو مسجدی خاک؛ مصطفی خزایی کوهپر

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 215-232

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.280949.142715

چکیده

در بین اشیاء هنری دوره ساسانی، دیسکی مرمری در موزه هنر کلیولند وجود دارد که تاریخ ورود آن را سال 1963 میلادی ثبت کردهاند. در ارتباط با نقش فرد حک‌شده روی دیسک، در اطلاعات ثبت‌شده موزه کلیولند با توجه ... بیشتر در بین اشیاء هنری دوره ساسانی، دیسکی مرمری در موزه هنر کلیولند وجود دارد که تاریخ ورود آن را سال 1963 میلادی ثبت کردهاند. در ارتباط با نقش فرد حک‌شده روی دیسک، در اطلاعات ثبت‌شده موزه کلیولند با توجه به نظر دوروتی شپارد از موزه کلیولند آمده است که این نقش متعلق به اردشیر دوم است. با توجه به فرم غیرعادی و تک بودن چنین شیئی در میان آثار دوره ساسانی و با وجود آنکه نقش و موضوع حک‌شده بر آن شاخصه هنر دوره ساسانی است؛ اما به کمک دادههای باســتانشناسی میتوان اطلاعات جالبی برای آن ارائه کرد. اهداف این مطالعه، درک ماهیت نقش شخص حک‌شده بر روی این دیسک مرمری و تلاش جهت ارزیابی این ادعا که فرد نقش شده آیا اردشیر دوم ساسانی است؟ به‌علاوه نگارندگان سعی کردند تا در مورد ماهیت اصلی خود دیسک مرمری بر اساس یافتههای باستانشناسی ارزیابی انجام دهند تا بتوانند در مورد منطقه جغرافیایی تولید این اثر گمانهزنی کرده و مشخص کنند که آیا این اثر تولید همان منطقهای است که از آن یافت شده یا تولید محل دیگری از قلمرو شاهان ساسانی بوده است؟ نگارندگان در این پژوهش با آوردن نمونههای مشابه دیسکهای مرمری از دوره پیش از تاریخ، نشان دادهاند محل ساخت این شئ در شمالشرق ایران، در محوطهای است که هم قبرستان عصر مفرغ بوده و هم آثار سکونت دوره ساسانی را داشته است؛ اصل دیسک متعلق به دوره مفرغ و فرهنگ حصار / گرگان است که نمونههای آن از قبور این دوره یافت شده است. همچنین با توجه به فرم و تزیین تاج نقش شده روی این دیسک و مقایسه آن با تاج اردشیر دوم در طاق بستان و بشقاب اردشیر دوم که از محوطه مس عینک افغانستان به دست آمده است، به نظر میرسد اردشیر دوم نمیتواند شاه نقش شده بر این دیسک باشد. فرد نقش شده بر این بشقاب احتمالاً یکی از شاهزادگان ساسانی حاکم منطقه یا یکی از شاهان سلسله‌های محلی صدر اسلام منطقه است، سلسله‌هایی که چندین قرن به سنن ساسانی وفادار باقی ماندند.

باستان شناسی منطقه قره داغ؛ گزارش مقدماتی بررسی محوطه های دوران مفرغ و آهن شهرستان ورزقان

حسین ناصری صومعه؛ علیرضا هژبری نوبری؛ ارکان کنیار

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 283-306

https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.284880.142749

چکیده

فعالیت های باستان شناختی منطقه قرهداغ (ارسباران) با هدف ترسیم چشم‌انداز بلندمدت علمی و درک جایگاه باستان شناسی منطقه، در جهت تبیین اوضاع سیاسی- اجتماعی و ارزیابی تحولات و جریانات فرهنگی و ... بیشتر فعالیت های باستان شناختی منطقه قرهداغ (ارسباران) با هدف ترسیم چشم‌انداز بلندمدت علمی و درک جایگاه باستان شناسی منطقه، در جهت تبیین اوضاع سیاسی- اجتماعی و ارزیابی تحولات و جریانات فرهنگی و شناسایی مسیرهای ارتباطی شمال آذربایجان در دورههای مفرغ و آهن، با اتکا بر روش‌های میدانی انجام می گیرد. اولین فصل این پروژه در سال 1396 به شناسایی محوطههای مفرغ و آهن شهرستان ورزقان اختصاص یافت. منطقه مورد بررسی دارای وسعت تقریبی 2368 کیلومترمربع بوده و در منتهی الیه غربی منطقه قره داغ قرار دارد. با نظر به توپوگرافی منطقه، دره های میان کوهی غرب ورزقان دروازه ورود به قره داغ شمرده‌شده و به عبارتی گذرگاه طبیعی غرب به شرق محسوب می گردد که با توجه به مسیر حک کتیبه های اورارتویی، به نظر هجوم اورارتوها در قرن هشتم ق.م به منطقه نیز از این گذرگاه صورت گرفته است. لذا به‌روشنی آشکار است که منطقه از نظر پتانسیل های محیطی، جغرافیایی و امنیتی نیز قابل‌توجه و دارای اهمیت است. طی این بررسی 143 محوطه از دوران مفرغ قدیم تا آهن III در منطقه شناسایی گردید که از اهداف مهم این بررسی می توان به ثبت تحولات در گذر از هر دوره به دوره دیگر در رابطه با نوسانات جمعیتی، الگوی مکانگزینی و استقرار، شیوه معیشت و روش تدفین اشاره کرد. طبق این شواهد، تعداد استقرارها در دوره مفرغ قدیم در منطقه بسیار محدود و ضعیف است. با فروپاشی جوامع نیمه کشاورز دوران مفرغ قدیم، زندگی عشایری به‌صورت محدود در دوره مفرغ میانی شکل می گیرد. در اواخر دوره مفرغ میانی، مجدداً با شکل گیری جوامع یکجانشین، شاهد افزایش جمعیت منطقه و به وجود آمدن پیچیدگی های اجتماعی طی دوره مفرغ جدید تا آهن II هستیم که در پی آن، یک نوع جامعه طبقاتی اولیه، تحت مدیریت حاکمان کوچک محلی شکل می گیرد. در نهایت طبق منابع مکتوب در منطقه، با هجوم قدرت های نظامی همسایه (اورارتوها) به منطقه، جوامع دوره آهن فروپاشیده و در ظاهر تعداد محوطه ها کاهش می یابد.

برهمکنش‌های فرهنگی حوزه رودخانه زاب کوچک در عصر مس و سنگ / مفرغ،شمال غرب ایران

مهناز شریفی

دوره 13، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 93-116

https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.305384.142892

چکیده

حوضۀ رودخانه از مناطقی است که پژوهش‌های باستان شناسی در آن به‌ندرت انجام‌شده؛ لذا، از توالی فرهنگی آن اطلاعاتی وجود ندارد. در مطالعات شمال‌غرب تا امروز، گاهنگاری جنوب دریاچۀ ارومیه مورد توجه بوده؛ ... بیشتر حوضۀ رودخانه از مناطقی است که پژوهش‌های باستان شناسی در آن به‌ندرت انجام‌شده؛ لذا، از توالی فرهنگی آن اطلاعاتی وجود ندارد. در مطالعات شمال‌غرب تا امروز، گاهنگاری جنوب دریاچۀ ارومیه مورد توجه بوده؛ اما، کاوش‌های جدیدی در حوضۀ زاب، موجب تکمیل دانسته ها و گاهنگاری منطقه شده است. این منطقه، به دلیل هم‌جواری با مناطق قفقاز جنوبی و شرق آناتولی همچنین شمال بین النهرین، از اهمیت بسیاری در خصوص برهمکنش های فرهنگی برخوردار است و به عنوان یک پل ارتباطی و یا گذرگاه جمعیتی، اهمیت فراوانی در طول تاریخ داشته است. کاوش‌های حوضۀ رودخانۀ زاب، در محوطه های گردآشوان، بروه، برده‌زرد و آخوران، در راستای شناخت توالی فرهنگی منطقه، طی چهار فصل انجام شد که موجب شناسایی عصر مس و سنگ جدید و دوره های مفرغ گردید. به منظور روشن کردن گاهنگاری منطقه، در این مقاله تلاش شد روند شکل گیری عصر مس و سنگ و مفرغ مطالعه گردد و با تطبیق یافته های فرهنگی این منطقه با مناطق همجوار، بخشی از پرسشهای اساسی را پاسخ دهد؛ از جمله اینکه گاهنگاری مس و سنگ و مفرغ قدیم، میانی و جدید چگونه است؟ لذا به جهت پاسخ به پرسش مذکور، محوطه های پیش گفته کاوش گردید. نتایج به‌دست‌آمده، نشانگر سنت سفالین کاهرو در محوطۀ گردآشوان: حسنلو VIII، بروه: حسنلو VII(Orange painted pottery) در عصر مفرغ قدیم و برده زرد: سنت خابور وحسنلو VIدر مفرغ میانی بود. فرایند گذر از مس و سنگ جدید به مفرغ قدیم در حوضۀ زاب، بر اساس تپه های گردآشوان و بروه تبیین می گردد. نتایج پژوهش، نشانگر تعاملات فرامنطقه ای از دورۀ مس و سنگ در منطقۀ شمال غرب بود. تاکنون، عصر مفرغ قدیم با سنت سفالی یانیق شناخته می‌شد؛ اما، در کاوش‌های بروه، گونه ای سفال بومی شناسایی شد که با توجه به انباشت ضخیم و استقرار طولانی مدت آن، نشانگر خاستگاه احتمالی آن در این منطقه است. پژوهش حاضر، بر اساس کاوش‌های میدانی و مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، سعی در تبیین مؤلفه های فرهنگی حوضۀ زاب دارد.

الگوهای استقراری محوطه های عصر مفرغ حوضۀ اترک در شمال شرق ایران

علیرضا هژبری نوبری؛ رافائل بیشونه؛ نسا جودی

دوره 13، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 293-317

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.279390.142703

چکیده

در مطالعات باستان شناختی منطقه جنوب غرب آسیا، در طی دوره‌ی زمانی اواخر هزارۀ چهارم ق.م تا شروع عصر آهن (نیمه‌ی هزاره‌ی دوم ق.م) پدیده هائی مانند بزرگ شدن استقرارها از نظر مساحت و جمعیت، ظهور شهرهای ... بیشتر در مطالعات باستان شناختی منطقه جنوب غرب آسیا، در طی دوره‌ی زمانی اواخر هزارۀ چهارم ق.م تا شروع عصر آهن (نیمه‌ی هزاره‌ی دوم ق.م) پدیده هائی مانند بزرگ شدن استقرارها از نظر مساحت و جمعیت، ظهور شهرهای اولیه، تجارت فرامنطقه ای، شکل گیری نهادهای حکومتی، ظهور و رواج سفال خاکستری و سیاه، تغییرات گسترده در تکنولوژی و توسعه چشمگیر صنعت ذوب فلز و استفاده از ابزار مفرغی، شناسائی گردید. در این فرایند شبکه ارتباطی وسیعی با هدف کنترل راه های تجاری و دسترسی به مواد خام در سراسر فلات از راه خشکی و دریا بسیاری از مناطق را با هم پیوند می داد. از نظر اقتصادی در این عصر، بازرگانی فرامنطقه ای راه دور ایجاد شد و جوامع برای به‌دست آوردن منابع مورد نیاز با هزاران کیلومتر دورتر از موطن خود ارتباط داشتند. علیرغم این پیشرفت ها، دانش ما از منطقه خراسان از منظر باستانشناسی نسبت به دیگر مناطق ایران ناشناخته تر و در کنار کمبود اطلاعات در زمینه توالی گاهنگاری ، از الگوهای استقراری و پراکنش محوطه ها طی دوره های مختلف پیش از تاریخ به ویژۀ عصر مفرغ در بخش های مختلف آن آگاهی چندانی در دسترس نیست. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش حوضه آبریز رودخانه اترک در شمال شرق ایران است که دالانی طبیعی بین شمال خراسان و مناطق مرکزی آن و در چشم اندازی وسیع تر بین آسیای مرکزی و بخش های داخلی فلات ایران است.در این پژوهش 38 استقرار از بازۀ زمانی عصر مفرغ که طی یک دهه اخیر در قالب بررسی های باستان شناختی منطقه اترک بالا و میانی شناسایی شده، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته و برای تحلیل دادهها از نرم‌افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و SPSS و روشهای تحلیل همبستگی و خوشه بندی استفاده شده است. در حوضه اترک بالا و میانی شاهد الگوی استقراری مشابه، متشکل از الگوهای دو رتبهای با محوطه ای بزرگ و تعدادی محوطه کوچک در اطراف آن مواجهیم. نتایج پژوهش نشان میدهد که با توجه به کمبود منابع آب در منطقه، دسترسی به منابع آبِ پایدار مهم‌ترین عامل در شکل گیری استقرارهای عصر مفرغ بوده است. همچنین بیشتر استقرارها طی عصر مفرغ قدیم تشکیل شده و با رسیدن به عصر مفرغ میانی و جدید تعداد استقرارها کاهش یافته است.

Dig it Up: A Reconsideration of Old Excavations at the Urban Center of Shahdad

Nasir Eskandari

دوره 12، شماره 4 ، اسفند 1399، ، صفحه 23-45

چکیده

Shahdad is an important Bronze Age city on the western edge of the Dasht-e Lut in Iran. Previous investigations at the site, with its burials containing rich and sophisticated artifacts, fully justified its definition as an advanced early urban center. After half a century of Shahdad excavations, it is time to have a new look at Shahdad and its finds in light ... بیشتر

Hunting in the Forest Steppe: An Examination of the Painted Panel at Takke Rock-Shelter, Bojnord, Northeastern Iran

Ali Akbar Vahdati

دوره 12، شماره 4 ، اسفند 1399، ، صفحه 233-250

چکیده

< p dir="ltr">The mountainous region of Northern Khorasan, north-eastern Iran is rich in rock art complexes including several petroglyphic and rock-painting sites. The rock paintings at Takke rock-shelter near Bojnord is one of the four recorded pictographs in the Atrak River Basin depicting a hunting scene. The panel shows a human with a spear accompanied ... بیشتر

برهمکنش محیط و فرهنگ: چشم‌انداز جغرافیایی و تحلیل باستان‌شناختی استقرارهای عصرمفرغ شهرستان هوراند

سحر بختیاری؛ روح اله شیرازی؛ بهروز عمرانی؛ رضا سلمان پور

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 61-81

https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.250416.142529

چکیده

شهرستان هوراند در شرقیترین بخش استان آذربایجان شرقی واقع شده و شاید جز معدود مناطقی از کشور باشد که تاکنون فعالیتهای عمده باستانشناختی در آن به انجام نرسیده است. نیک میدانیم مجموعه عوامل زیستمحیطی ... بیشتر شهرستان هوراند در شرقیترین بخش استان آذربایجان شرقی واقع شده و شاید جز معدود مناطقی از کشور باشد که تاکنون فعالیتهای عمده باستانشناختی در آن به انجام نرسیده است. نیک میدانیم مجموعه عوامل زیستمحیطی نقشی موثر در ایجاد استقرارهای انسانی در هر دوره زمانی دارند، لذا در باستانشناسی علاوه بر شناخت میزان تاثیر محیط در ایجاد هر استقرار، میزان انطباق استقرارها با شرایط محیطی حاکم را باید بررسی نمود. یکی از روشهای بررسی انطباق استقرارها با شرایط محیطی در مطالعات باستانشناسی مطالعه و تحلیل الگوی استقراری است که به بررسی شکلگیری محوطههای باستانی در بسترهای محیطی میپردازد. با توجه به موقعیت جغرافیایی و قابلیتهای زیستمحیطی منطقه، ضروری است که بدانیم کدام عوامل محیطی در ایجاد، تداوم و یا متروک شدن محوطهها تاثیر داشته و نحوه برخورد انسان با محیط خود در انتخاب شیوه زندگی چگونه بوده است. در راستای این مهم، 42 استقرار شهرستان هوراند که دربرگیرنده آثاری از عصرمفرغ هستند، با نگرش تعیین الگوهای استقراری بر اساس متغیرهای محیطی مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش از طریق روش توصیفی -تحلیلی و روش آماری استنباطی از جمله تحلیلخوشه‌ای و با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS ,ArcGIS نحوه توزیع محوطه‌های باستانی نسبت به متغیرهای طبیعی بررسی گردید. الگوی مکانگزینی محوطهها در ارتباط با منابع زیستمحیطی نشان میدهد که الگوی استقراری عصرمفرغ شهرستان هوراند مشابه الگوی استقراری امروزی بوده و همواره تحت تاثیر شرایط زیستمحیطی دو الگوی استقراری کشاورزان یکجانشین و دامداران کوچنشین در منطقه مشاهده میشود.

بررسی شیمیایی سفال‌های عصر مفرغ و آهن تپه سگزآباد

رزیتا صالحی نظامی؛ حسن فاضلی نشلی؛ امید عودباشی

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 147-164

https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.272487.142666

چکیده

سفال یکی از شواهد فرهنگی است که تحولات آن در اعصار مختلف از شاخصهای مهم باستانشناختی به شمار می‌‌‌‌رود. سفال را می‌‌‌‌توان از منظرهای مختلفی مورد بررسی قرار داد ویژگیهای ظاهری نظیر ... بیشتر سفال یکی از شواهد فرهنگی است که تحولات آن در اعصار مختلف از شاخصهای مهم باستانشناختی به شمار می‌‌‌‌رود. سفال را می‌‌‌‌توان از منظرهای مختلفی مورد بررسی قرار داد ویژگیهای ظاهری نظیر فرم، شکل، رنگ، تزئینات از یک سو و تکنولوژی تولید سفال از سوی دیگر با گذر زمان متحول شده است. در این پژوهش با مطالعه تکنولوژیکی سفال‌های بهدست آمده از کاوش سال 1387 تپه سگزآباد دشت قزوین که یکی از محدود مناطق استقراری کاوش شده در فلات مرکزی ایران است، چگونگی دوره گذر از عصر مفرغ به عصرآهن مورد بررسی قرارگرفته است. در این بررسی برای تعیین ترکیب شیمیایی سفالها، تجزیه عنصری یک مجموعه سفال که شامل سفالهای شاخص هر دوره است با استفاده از روش آنالیز عنصری ICP و مقایسه آماری داده‌های حاصل از اندازه‌گیری 40 عنصر که شامل عناصر اصلی، عناصر جزئی و عناصر کمیاب است میزان همبستگی یا عدم همبستگی این سفال‌ها تعیین گردید. مقایسه نتایج به دست آمده از تحلیل سفال‌ها نشان می‌‌‌‌دهد که کلیه سفالها تولید محلی بوده و از خاک همان منطقه در اعصار مختلف برای ساخت سفال استفاده شده است و به نظر می‌‌‌‌رسد که گذار از تولید سفال‌های عصر مفرغ و آهن ناشی از تغییرات تکنولوژیکی است تا تولید سفالی با ترکیبات خاک جدید و می‌توان اذعان داشت تکنولوژی سفالگری در این دو دوره از سازماندهی خاصی برخوردار بوده و از تولید خانگی فراتر رفته است.

تعیین میزان عناصر بقایای دندانی عصر مفرغ جدید محوطه شهرک فیروزه نیشابور و مقایسه آن با نمونه‌های دندانی معاصر

محمد حسین رضایی؛ حسن باصفا؛ حمیده سادات محمدی پور؛ نرگس هاشمی؛ عاطفه بیگ زاده

دوره 11، شماره 2 ، مهر 1398، ، صفحه 117-131

https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.73102

چکیده

بامطالعه عناصر دندانی می‌توان اطلاعات مفیدی در زمینه رژیم غذایی، وضعیت اجتماعی، اقتصادی و بیولوژیکی جمعیت انسانی گذشته به دست آورد. در این پژوهش به‌طورکلی 8 نمونه دندان، که چهار نمونه باستانی (مربوط ... بیشتر

نشانه هایی از یک نظام سازمان‌یافته عصر مفرغ، در شرق زاگرس مرکزی (دشت کنگاور)

بهزاد بلمکی

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 19-34

https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.71076

چکیده

وضعیت باستان‌شناختی زاگرس مرکزی از مناطق پراهمیت در پیش‌ازتاریخ ایران و بین‌النهرین نشان از نقش آن در تاریخ تطور فرهنگی روستانشینی و توسعه شهرها است. پژوهش حاضر حاصل مطالعه الگوی استقراری محوطههای ... بیشتر

مقایسه سبکی گاهنگاری پیکرک‌های انسانی شهر سوخته با فرهنگ‌های همجوار در دوره مفرغ

مهین جهانجش؛ روح الله شیرازی؛ مجتبی خوارزمی؛ زینب افضلی

دوره 10، شماره 2 ، دی 1397، ، صفحه 29-46

https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.68515

چکیده

در شهر سوخته، پیکرکها یکی از مواد و اشیای فراوانی هستند که نشان‌دهنده‌ی بخشی از هنر و وضعیت کلی جامعه آن زمان بودهاند. بررسی انواع پیکرکهای انسانی شهرسوخته در دوره مفرغ نشان میدهد که نظیر ... بیشتر در شهر سوخته، پیکرکها یکی از مواد و اشیای فراوانی هستند که نشان‌دهنده‌ی بخشی از هنر و وضعیت کلی جامعه آن زمان بودهاند. بررسی انواع پیکرکهای انسانی شهرسوخته در دوره مفرغ نشان میدهد که نظیر این پیکرکها در محوطههای داخل و هم‌جوار ایران به‌طور وسیعی پراکنده بوده است. این پیکرکها نشان‌دهنده، عقاید و باورهای دینی و تأثیرات زیست‌محیطی منطقه شهرسوخته و تبادلات فرهنگی با دیگر مناطق هستند. تحلیلهای انجام‌شده در مورد پیکرکها بر اساس مقایسه سبکی و گاه نگاری شهرسوخته با حوزه‌های مرتبط فرهنگی صورت گرفته است. یکی از پرسش‌های مهم این است که آیا شباهت پیکرکهای انسانی شهرسوخته با مناطق ذکرشده، ازلحاظ بازهی زمانی هم در یک دوره قرارگرفته یا صرفاً شباهتهای سبکی دارند. در این مقاله تحلیلهای ما با در نظر گرفتن ارتباطات تاریخی بین محوطههای بزرگ دوره مفرغ، بر اساس گاه نگاری از محوطه‌های مجاور و حتی دورتر و همچنین بررسیهایی در انواع پیکرکهای شهرسوخته با شباهتهای بین این محوطهها انجام‌شده است. هرچند ازلحاظ عملکردی شاید پیکرکها در نقاط گوناگون باهم متفاوت بودند، اما در بحث شباهتها و تاریخگذاریها نشاندهنده تأثیرپذیری، تعامل و همزمانی پیکرکهای انسانی شهر سوخته بافرهنگ‌های همزمان دیگر است.

برهمکنش های فرهنگی عصر مفرغ مازندران بر پایه داده‌های سفالی

نرجس حیدری؛ رحمت عباس نژاد سرستی؛ حسن فاضلی نشلی

دوره 10، شماره 1 ، تیر 1397، ، صفحه 57-74

https://doi.org/10.22059/jarcs.2018.220765.142355

چکیده

تحلیل روابط درون و برون منطقه‌ای دوران مفرغ در جلگه مازندران و دشت‌های میانکوهی آن بر اساس سفال، مسئله‌ی اصلی پژوهش حاضر است. سفالهای شاخص این دوران، خاکستری و سیاه براق و سفال قرمز ساده و منقوش (مفرغ ... بیشتر

الگوهای زیستگاهی عصر مفرغ دشت سیلاخور

عباس مقدم؛ عباس نوری

دوره 9، شماره 2 ، دی 1396، ، صفحه 137-155

https://doi.org/10.22059/jarcs.2018.211247.142308

چکیده

دشت سیلاخور در استان لرستان یکی از پهنه‌های زیستی مهم در ناحیه شرق زاگرس مرکزی است که با توجه به توانمندی‌های زیست‌‌محیطی مناسب، زمینه‌ی اسکان گروه‌های انسانی از پیش‌‌از‌تاریخ تاکنون را فراهم ... بیشتر دشت سیلاخور در استان لرستان یکی از پهنه‌های زیستی مهم در ناحیه شرق زاگرس مرکزی است که با توجه به توانمندی‌های زیست‌‌محیطی مناسب، زمینه‌ی اسکان گروه‌های انسانی از پیش‌‌از‌تاریخ تاکنون را فراهم نموده است. این دشت که در امتداد شرقی دره نهاوند و کنگاور واقع شده، با طول بیش از 70 کیلومتر و عرض متوسط 12 کیلومتر در حاشیه شمالی و شرقی رشته کوه‌های اشترانکوه و گَرین (کوه) و مابین شهرهای بروجرد و دورود در استان لرستان واقع شده است. در بررسی باستان شناختی این دشت در دهه گذشته، کمابیش 700 اثر تاریخی فرهنگی از دوره نوسنگی تا قرون متاخر اسلامی شناسایی شد، اما تاکنون در راستای تحلیل الگوهای زیستگاهی سکونتگاه‌های باستانی آن، مطالعات زیادی صورت نگرفته است. در این پژوهش با هدف دستیابی به الگوهای زیستگاهی عصر مفرغ این ناحیه، 51 زیستگاه از میان آثار شناسایی‌‌شده‌ در محدوده شهرستان دورود انتخاب و سپس با استفاده از محیط GIS به پردازش و تحلیل عوامل مؤثر در مکانگزینی سکونتگاه‌ها، شیوه‌ی پراکنش و توزیع آن‌ها در دشت و نوع الگوهای زیستگاهی آن‌ها پرداخته شد. نتایج این پژوهش نشان داد که از میان عوامل جغرافیایی موردبحث، منابع آب، زمین‌های حاصلخیز، درجه و دامنه شیب زمین، راه‌های باستانی و گسل زلزله، بیشترین تأثیر را بر شیوه‌ی پراکنش و مکان‌گزینی زیستگاه‌ها داشته‌اند. همچنین شش نوع الگوی زیستگاهی برای سکونتگاه‌ها به‌‌دست آمد که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

مطالعۀ گونه‌شناختی و گاهنگاری مقایسه‌ای ظروف سفالین تپه گیان نهاوند: مجموعه موزۀ مقدم دانشگاه تهران

نیلوفر مقیمی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 167-188

https://doi.org/10.22059/jarcs.2017.61775

چکیده

تپه گیان نهاوند یکی از نخستین و مهم‌ترین محوطههای کاوششده واقع در حوزۀ فرهنگی - جغرافیایی زاگرس مرکزی است. کاوش در این محوطه در سالهای 32-1931م. با روش‌های غیر علمی و با دیدگاههای عتیقهجویی ... بیشتر تپه گیان نهاوند یکی از نخستین و مهم‌ترین محوطههای کاوششده واقع در حوزۀ فرهنگی - جغرافیایی زاگرس مرکزی است. کاوش در این محوطه در سالهای 32-1931م. با روش‌های غیر علمی و با دیدگاههای عتیقهجویی و کشف اشیاء نفیس انجام گرفت. با وجود چنین کاوشی، آثار و یافتههای فرهنگی بهدستآمده از دورههای مختلفِ پیش از تاریخ در گیان به قدری مهم و حائز اهمیت بودهاند که مبنای گاهنگاری منطقه قرار گرفتند و همچنان نیز در مطالعات باستانشناسی مورد توجه پژوهشگران هستند. مجموعه قابلتوجهی از آثار تپه گیان در موزه مقدم دانشگاه تهران نگهداری میشوند. بیست ظرف سفالین سالمِ موجود در این مجموعه به هدف معرفی، گونهشناسی و ارائۀ گاهنگاری مقایسهای برای این نوشتار انتخاب شده‌اند. همچنین، مطالعۀ این مجموعه فرصت مناسبی برای وارسی گاهنگاری دورههای فرهنگی تپه گیان فراهم می‌کند. روش کار به این صورت بوده است که تمامی ظروف، مستندنگاری و گونهشناسی شده و سپس با توجه به ویژگی‌های مختلف نظیر شکل ظرف و ساختار نقوش با محوطههای همزمان در منطقه مورد مقایسه قرار گرفته و در نهایت گاهنگاری نسبی آنها ارائه شده است. در نتیجه، همۀ ظروف مجموعۀ موزه مقدم به عصر مفرغ (میانی و متأخر) و دورۀ گذار از عصر مفرغ به آهن تعلق دارند.

بررسی تغییرات فرهنگی دامنه‌های غربی الوند از دورۀ مس‌‌‌و‌سنگ تا پایان عصر آهن بر اساس نتایج بررسی‌ باستان‌شناختی دشت‌ میان‌کوهی تویسرکان

ﺭﺿﺎ ﻧﻆﺮﻱ اﺭﺷﺪ؛ خلیل الله بیک محمدی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 209-227

https://doi.org/10.22059/jarcs.2017.61779

چکیده

بررسی و شناسایی باستان‌شناختی به روش‌های گسترده یا فشرده، از رایجترین روش‌های کاربردی برای شناخت آثار، تغییرات فرهنگی و زیست‌بوم فرهنگی است؛ بررسی و شناسایی دشت‌ها، دره‌ها و مناطق مختلف، قطعاً ... بیشتر بررسی و شناسایی باستان‌شناختی به روش‌های گسترده یا فشرده، از رایجترین روش‌های کاربردی برای شناخت آثار، تغییرات فرهنگی و زیست‌بوم فرهنگی است؛ بررسی و شناسایی دشت‌ها، دره‌ها و مناطق مختلف، قطعاً نتایجی را دربر دارند که در کنار یکدیگر می‌تواند اطلاعات جامع و کاملی از چگونگی حضور و برهمکنش جوامع باستانی ارائه دهد. دشت‌های دامنه‌‌های مختلف رشتهکوه الوند و به‌طور اخص، دشت مرتفع میان‌کوهی تویسرکان از جمله مهمترین مناطق شرق زاگرس‌ مرکزی است که همواره موردتوجه جوامع مختلف انسانی بوده و از پتانسیل بالایی جهت مکان‌گزینی زیستگاه‌ها و استقرارگاه‌های جوامع اولیه برخوردار بوده است. در زمستان 1391، در راستای اجرای طرح پژوهشی «بررسی، شناسایی، مستندسازی تکمیلی و ثبت آثار باستانی شهرستان تویسرکان»، با هدف شناسایی و ثبت محوطه‌های باستانی و آثار تاریخی واجد شرایط، این منطقه بهصورت فشرده (پیمایشی) مورد بررسی باستانشناختی قرار گرفت. برآیند عملیات بررسی، شناسایی 44 محوطه از دوران مس‌وسنگ تا ادوار متأخر اسلامی بود. در این میان، از 3 محوطه آثار دورۀ مس‌وسنگ، در 4 محوطه آثار دورۀ مفرغ و تنها از 2 محوطه آثار عصر آهن شناسایی شد. دورۀ مس‌وسنگ این منطقه با سفال‌های شاخص نوع دالما، ظروف پایه‌دار منقوش موسوم به BOB؛ عصر مفرغ با سفال یانیقی و عصر آهن نیز با سفال‌های نوع نخودی و خاکستری مورد مطالعه قرار می‌گیرند. پژوهش پیش‌ِرو به مطالعه و تحلیل الگوی پراکنش و توزیع مکانی استقرارهای انسانی در دوره‌های مس‌سنگی تا آهن، برآورد سلسلهمراتب مکان‌های باستانی و ارتباط فضایی آنها در کرانۀ غربی رشتهکوه الوند با یکدیگر و مناطق فرهنگی همجوار می‌پردازد.

مطالعه و گونه شناسی قبور کلان سنگی و تپه‌ای (کورگان) استان اردبیل

مرتضی حصاری؛ احمد علی¬یاری

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 113-130

https://doi.org/10.22059/jarcs.2012.35378

چکیده

استان اردبیل در شمال غرب ایران یکی از استان‌هایی است که اطلاعات باستان‌شناسی آن برخلاف غنای فرهنگی نهفته در آن کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله قسمتی از مواد فرهنگی جمع آوری شده از بررسی‌های ... بیشتر استان اردبیل در شمال غرب ایران یکی از استان‌هایی است که اطلاعات باستان‌شناسی آن برخلاف غنای فرهنگی نهفته در آن کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله قسمتی از مواد فرهنگی جمع آوری شده از بررسی‌های باستان‌شناسی که از سال 1379 در حاشیه رود ارس و مشکین شهر در استان اردبیل آغاز گردید، ارایه می‌گردد. همچنین گونه جدید قبرها از استان اردبیل، یعنی قبر تپه‌ها (کورگان‌ها) و نیز نمونه‌های جدید قبرها از نوع قبور صندوقی و افراشته مورد مطالعه قرار می‌گیرند. قبر تپه‌ها یا کورگون‌ها احتمالاً از دوره مس- سنگ تا اواخر عصر آهن که در یک محدوده جغرافیایی گسترده از کوه‌های آلتایی تا اروپای غربی به‌دست آمده‌اند، جهت تدفین مردهگان نیز استفاده می‌شده‌اند. این قبرها توسط مردمانی که در استقرارگاه‌های نیمه دایم در داخل حوزه جغرافیایی دشت‌های استپی، مراتع وسیع، علفزارها و جنگل‌ها زندگی می‌کرده‌اند، جهت تدفین مردهگان با درجه بالای اجتماعی ساخته می‌شدند. نمونه‌های صندوقی و برافراشته (سنگ‌های یادبودی) در ارتفاعات و سراشیبی کوه‌ها تا نزدیکی رودخانه‌های اطراف قلعه بنا شده‌اند. مواد فرهنگی ارایه شده در این مقاله از پارس آباد ( دشت مغان)، مشکین شهر و نزدیک به شهر اردبیل می‌باشند و بعد از مطالعه، شناخت و گونه شناسی آنان تفاوت‌ها و شباهت‌های این گونه قبرها با محوطه‌های کشورهای همجوار تا اروپای غربی مورد بحث قرار خواهند گرفت.

روستاهای آغازین و استقرارهای پیش از تاریخی کهن درحوضه آبریز ابهر رود، شرق استان زنجان

شکوه خسروی؛ حمید خطیب شهیدی؛ حامد وحدتی نسب؛ سجاد علی بیگی؛ ابوالفضل عالی

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 131-154

https://doi.org/10.22059/jarcs.2012.35379

چکیده

حوضه آبریز رودخانه ابهر، منطقه‌ای مهم در مطالعات باستان‌شناسی حاشیه شمال غربی فلات مرکزی، غرب و شمال غربی ایران به شمار می‌رود. مطالعه و شناخت این منطقه، با توجه به قابلیت‌های زیست محیطی و موقعیت ... بیشتر حوضه آبریز رودخانه ابهر، منطقه‌ای مهم در مطالعات باستان‌شناسی حاشیه شمال غربی فلات مرکزی، غرب و شمال غربی ایران به شمار می‌رود. مطالعه و شناخت این منطقه، با توجه به قابلیت‌های زیست محیطی و موقعیت جغرافیایی‌اش، در درک روابط منطقه‌ای و بر هم‌کنش‌های فرامنطقه‌ای میان مناطق جغرافیایی - فرهنگی یاد شده، بسیار مهم و درخور توجه است. با این وجود، تاکنون توجه چندانی به مطالعات باستان‌شناسی منطقه نشده و دانش ما از وضعیت استقرارهای کهن و ماهیت استقرارهای آن بسیار اندک و ناقص است. بررسی باستان‌شناختی حوضه آبریز ابهر رود، در دو فصل در سال‌های 1382 و 1384 به انجام رسید. در این بررسی، 257 محوطه و اثر باستانی، از دوره پارینه سنگی قدیم تا دوره معاصر شناسایی و مورد مطالعه مقدماتی قرار گرفت. از این تعداد، 34 محوطه با بقایای دوران پیش از تاریخ شناسایی شد. بر اساس نتایج بررسی، بیشترین شمار استقرارها مربوط به دوره مس و سنگ و کمترین شمار آنها، مربوط به دوره پارینه‌سنگی و نوسنگی است. بیشتر محوطه‌های شناخته شده، به احتمال زیاد بقایای روستاهای پیش از تاریخی بزرگ و کوچکی است که در بخش‌های مختلف حوضه، در دشت تا ارتفاعات صعب‌العبور پراکنده‌اند. مطالعه مقدماتی یافته‌های سطحی این استقرارها، نشان دهنده ارتباطات فرهنگی نزدیکی با فرهنگ‌های پیش از تاریخی فلات مرکزی، غرب و شمال غرب ایران، در دوره نوسنگی تا عصر مفرغ متأخر است. نگارندگان در این نوشتار، به مطالعه و بررسی این استقرارها پرداخته‌اند.

نگرشی نو به گورهای کلان سنگی آذربایجان شرقی براساس یافته‌های محوطه زردخانه

مهدی کاظم پور؛ بهروز عمرانی؛ رضا رضالو

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 155-174

https://doi.org/10.22059/jarcs.2012.35380

چکیده

میزان گسترش قبور نوع کورگانی در محدوده وسیعی از آناتولی تا جنوب لوانت در طی هزاره‌های چهارم تا هزاره اول ق.م موضوعی بحث بر انگیز و گسترده است. بسیاری از محققان به دلیل گسترده نبودن مطالعات، برای توضیح ... بیشتر میزان گسترش قبور نوع کورگانی در محدوده وسیعی از آناتولی تا جنوب لوانت در طی هزاره‌های چهارم تا هزاره اول ق.م موضوعی بحث بر انگیز و گسترده است. بسیاری از محققان به دلیل گسترده نبودن مطالعات، برای توضیح این پدیده، در مناطق درون مرزی خصوصاً در استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی، ترکیبی از چند شاخصه از جمله مهاجرت اقوام، انتشار و تقلید سبک‌های خارجی را پیشنهاد کرده‌اند. محوطه زردخانه به دلیل قرارگیری در میان چندین قلعه اقماری کوچک که شواهدی از قبور نوع کورگانی، متعلق به دوره مفرغ تا آهن را ارائه می‌دهند و در حال حاضر ناشناخته مانده‌اند از اهمیت خاصی برخوردار بوده و احتمالاً در مرکزیت آن‌ها قرار داشته است. شواهدی از قبیل میزان پراکندگی اشیاء در کنار قبور، قرارگیری آن در کنار جاده مهم ارتباطی، وجود معادن غنی فلز و سنگ در اطراف آن، تغییر در ابعاد و همچنین موقعیت مکانی قبور نشان دهنده وجود نوعی سیستم اجتماعی پیشرفته و طبقه حاکمه در این منطقه است که طی برهه زمانی خاصی(هزاره دوم ق.م) ارتباط فرهنگی زیادی را با مناطق اطراف داشته و به نوعی برتری سیاسی و نظامی خود را بر آن‌ها اعمال می‌کرده است. قبور این محوطه همگونی‌هایی با قبور نوع کورگانی متعلق به هزاره دوم ق.م، استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی و در مناطق برون مرزی با گورهای کلان سنگی ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، جنوب روسیه و آناتولی نشان می‌دهند.

گاهنگاری مطلق و نسبی تپة سگزآباد دشت قزوین

حسن فاضلی نشلی؛ حجت دارابی؛ یوسف فلاحیان؛ رضا ناصری

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 133-158

چکیده

تپة سگزآباد از جمله اوّلین محوطه‌هایی است که طی سلسله پژوهشهای باستان‌شناس دانشگاه تهران در دشت قزوین مورد کاوش قرار گرفته است؛ نتایج این پژوهشها حاکی از وجود استقراری مداوم از اواخر هزارة سوم تا ... بیشتر

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = Bronze Age

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده