نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان

چکیده

وضعیت باستان‌شناختی زاگرس مرکزی از مناطق پراهمیت در پیش‌ازتاریخ ایران و بین‌النهرین نشان از نقش  آن در تاریخ تطور فرهنگی روستانشینی و توسعه شهرها است. پژوهش حاضر حاصل مطالعه الگوی استقراری محوطه­های عصر مفرغ میانی و جدید در دشت میانکوهی کنگاور بر اساس شاخصه‌های انتخاب بوم‌شناختی و همین‌طور فضایی میان فرهنگی (رتبه-اندازه و آنتروپی) است. تمرکز محوطه‌های شاخص مرکزی، در حوزه جنوب شرق این پهندشت و تعادل سایر محوطه‌ها حاکی از شکل‌گیری یک نظام سازمان‌یافته فرهنگی-اقتصادی است و گویای این است که این مکان‌های مرکزی با یک دامنه کنترلی نسبتاً وسیع از طریق محوطه‌های میانی دامنه کنترل خود را در سرتاسر این پهندشت گسترانیده. ارتباطات گسترده فرا منطقه‌ای به‌عنوان یک شاخص مهم تجارت با مناطق دوردست، در کنار شاخصه‌ای دیگر فرهنگی از قبیل گسترش سفال گودین III در ایران و بین‌النهرین نیز شواهد این نظام سازمان‌یافته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Signs of an Organized System during Bronze Age, in the Eastern Central Zagros Region (Kangavar Plain)

نویسنده [English]

  • Behzad Balmaki

Assistant Professor, Department of Archaeology, Islamic Azad University, Hamedan

چکیده [English]

Central Zagros Region is considered as one of the most important areas in the archaeology of prehistory of Iran and Mesopotamia. Our knowledge from the archeology of the area shows that this region plays an important role in the evolution of villages and urban development in the world. The present research aims to study the settlement pattern of the 27 Middle Bronze Age sites in the Kangavar valley through considering their ecological and environmental characteristics as well as their spatial characteristics (rank-size and Shannon entropy analyses). The concentration of sites with centralized system in the south eastern parts of the area and the spatial balances among the sites in the other parts suggests the formation of a cultural-economic organization to imply that the sites such as Godin and Karkhaneh with the centralized systems, in the middle parts of the area have extended the range of its control over the landscape. Inter-regional communications via trading networks as well as other cultural traits which have been seen from the Godin III assemblages could be used as the indications for such organizational complex systems in Iran and Mesopotamia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Complex Organizational Systems
  • Settlement Pattern
  • Bronze Age
  • Godin III
  • Central Zagros Region
اسمیت، فیلیپ و کایلر یانگ (1382) نیروی اعداد: فشار جمعیت در غرب مرکزی زاگرس،4500-12000ق.م، ترجمه کوروش روستایی، مجلد باستان‌شناسی و تاریخ، شماره 34: 37-51.
بلمکی، بهزاد، نیکنامی، کمال‌الدین و محمدرضا سعیدی (1394) تحلیل الگوهای استقراری محوطه‌های مس­سنگی متأخر دشت همدان بر اساس توزیع رتبه-اندازه و مدل آنتروپی شانون، مجلد مطالعات باستان‌شناسی، شماره 11: 29-45.
جانسون، گرگوری (1381). سازمان متغیر دستگاه اداری اوروک در دشت شوشان، باستان‌شناسی غرب ایران، به کوشش فرانک هول، ترجمه زهرا باستی، تهران، سمت.
سعیدی، محمدرضا و بهزاد بلمکی (1394) نگاهی به پدیده افزایش جمعیت در زاگرس مرکزی در طول دوران مس‌سنگی (برپایه ی بررسی‌های میدانی دشت‌های میان کوهی نهاوند، اسدآباد، کنگاور، صحنه و هرسین در استان‌های همدان و کرمانشاه)، مجله پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره 9: 47-66.
مترجم، عباس و طیبه الماسی (1392) بررسی تغییرات فرهنگی دشت کنگاور از دوره مس و سنگ تا پایان عصر مفرغ بر اساس مدل‌های استقراری، مجله پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره 5: 51-62.
مطیعی، همایون (1372). زمین‌شناسی ایران ـ چینه‌شناسی زاگرس، انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور، چاپ اول.
مهندسین مشاور تهران پژوهش(1370)، طرح مطالعاتی توسعه روستاهای استان همدان، جلد خاک، تهران.
نیکنامی، کمال‌الدین. (1387). روش‌های تحلیل کمی در پژوهش‌های باستان‌شناسی، جلد اول: روش‌های مقدماتی، تهران، سمت.
هنریکسون، رابرت. سی. (1381). گودینIII و گاهنگاری غرب مرکز ایران در حدود 2600-1400 ق.م، باستان‌شناسی غرب ایران، به کوشش فرانک هول، ترجمه زهرا باستی، تهران، سمت.
هول، فرانک. (1381). باستان‌شناسی دوره روستانشینی، باستان‌شناسی غرب ایران، ترجمه زهرا باستی، تهران، سمت.
Aldenderfer, M. and Herbert D.G.و Maschner 1996. Anthropology, space, and geographic information systems, Oxford University Press, oxford.
Blanton, R. E, 1976. Anthropological studies of cities, Annual Review of Anthropology 5: 249-264.
Clarke, D. L, 1976. Spatial analysis in archaeology, (new studies in archaeology), Cambridge University.
Clarke, D. L., 1977. Spatial archaeology, London: Academic Press.
Flannery, Kent, V., (1976). The Early Mesoamerican Village, New York, Academic Press.
Hagget, P., 1966. Locational analysis in human geography, reprinted from the 1965 edition, London, Edward Arnold.
Henrickson, R. C., 1986. A regional perspective on Godin III cultural development in central western, Iran 24: 1-55.
Lock, G., and T., Harris 2006. Enhancing predictive archaeological modeling: integrating location , landscape and culture, in: M.W., Mehrer and K., Wescott (eds.), GIS and archaeological site location modeling,. London, Taylor and Francis pp. 41-72.
Stevens, L. R., Ito, E., Schwalb, A., and Wright, H.E. Jr., 2006. Timing of atmospheric precipitation in the Zagros Mountains inferred from a multi-proxy record from Lake Mirabad, Iran, Quaternary Research 66: 494-500.
Vita-finzi, C., and E. S., Higgs 1970. Prehistoric economy in the Mount Carmel area of Palestine: site catchment analysis, Proceedings of the Prehistoric Society 38: 170-208.
Young, T. C., 1969. Excavation at Godin Tepe, first progress report, Royal Ontario Museum.
Young.T. C. and Levine, L. D., 1974. Excavation of the Godin project: second progress report, Occasional Papers no.26, Art and Archaeology, Toronto, Royal Ontario Museum