مطالعات باستان شناسی - فهرست مقالات

مقایسۀ تطبیقی ابزار نساجی و پارچه‌های باستان‌شناسی عصر مفرغ (شهرسوخته) با نمونه‌های مشابه امروزی

هاله هلالی اصفهانی؛ سید منصور سید سجادی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1404، ، صفحه 145-172

https://doi.org/10.22059/jarcs.2024.360834.143216

چکیده

شهرسوخته با حجم انبوهی از داده‌های فرهنگی، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای نسبت به دیگر محوطه‌های هزارۀ سوم پیش‌ازمیلاد در فلات ایران برخوردار است؛ چراکه فراوانی آثار به‌دست آمده از آن، منابع مطالعاتی ... بیشتر شهرسوخته با حجم انبوهی از داده‌های فرهنگی، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای نسبت به دیگر محوطه‌های هزارۀ سوم پیش‌ازمیلاد در فلات ایران برخوردار است؛ چراکه فراوانی آثار به‌دست آمده از آن، منابع مطالعاتی مناسبی در بررسی عملکرد و ذهنیت انسان این هزاره از رویارویی با مسائل متعددی در تولید صنایع گوناگون چون نساجی دارد که انسان امروزی با آن مواجه است. یکی از راه‌های اثبات این مدعا، از بررسی انواع پارچه‌های به‌دست آمده از این محوطه می‌باشد که با دربرداشتن انواع الیاف و تکنیک‌های بافت پارچه، به‌همراه ابزار به‌دست آمده از این فرآیند، بازگویِ اشراف آنان در برخورد با عملکرد خلاقانه در استفاده از ابزار و نحوۀ تولید پارچه است. بررسی ابزارهای به‌دست آمده و داده‌های مرتبط با این ابزارها، همچون پارچه‌های شهرسوخته، کمک شایانی در شناخت بخشی از فرهنگ این مردم در هزارۀ سوم پیش‌ازمیلاد می‌کند؛ پژوهش میدانی حاضر نیز با رویکردی توصیفی-تطبیقی، شاخص‌ترین نمونۀ پارچه‌های بافته شده با انواع تکنیک‌های بافت را به کمک تصاویر ریخت‌شناسی (مورفولوژیکی)، جداول و نمودارها، همراه مقایسۀ تطبیقی آن‌ها به‌لحاظ ظاهری و کاربرد صحیح با ابزار به‌دست آمده و سپس، نمونه‌های مشابه امروزی، مورد بررسی، توصیف و تطبیق قرار می‌دهد که در بازگویی هرچه روشن‌تر از ترسیم بخشی از زندگی روزمرۀ انسان عصر مفرغ، به‌عنوان هنرمند-صنعتگر، درحوزۀ صنعت نساجی، بازشناسی فضای آن دورۀ زمانی را احیاء می‌کند.

بررسی وضعیت گاهنگاری عصر مفرغ شرق لرستان (مبتنی بر کاوش لایه‌نگاری تپه گریران الشتر)

مهدی حیدری؛ عباس مترجم؛ مرتضی حصاری

دوره 14، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 21-43

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.276778.142688

چکیده

یکی از نواحی منطقه زاگرس مرکزی که کم‌ترین مطالعات گاهنگاری در ارتباط با دورۀ مفرغ در آن صورت گرفته، شرق لرستان است. مطالعات گاهنگاری مربوط به زاگرس مرکزی بیش از هر ناحیه دیگری، در حوضه رودخانه گاماسیاب ... بیشتر یکی از نواحی منطقه زاگرس مرکزی که کم‌ترین مطالعات گاهنگاری در ارتباط با دورۀ مفرغ در آن صورت گرفته، شرق لرستان است. مطالعات گاهنگاری مربوط به زاگرس مرکزی بیش از هر ناحیه دیگری، در حوضه رودخانه گاماسیاب در نهاوند و کنگاور متمرکز شده است. انطباق گاهنگاری لرستان و دره گاماسیاب در عصر مفرغ با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. از سویی، گاهنگاری منطقه گاماسیاب و کنگاور نیز مربوط به دهه 1970 و 1980 بوده و تاکنون حجم و کیفیت یافته‌های باستان‌شناختی این منطقه نیز تغییر نموده است. به منظور روشن نمودن وضعیت گاهنگاری شرق لرستان، در تپه گریران الشتر کاوش لایه‌نگاری توسط نگارندگان صورت گرفته است. کاوش‌های صورت گرفته در این محوطه نشان داده که سفال رایج در عصر مفرغ پس از دورۀ آغاز عیلامی، سفالی منقوش خوش ساخت موسوم به گودین III است. این در حالی است، در حوضه رودخانه گاماسیاب دورۀ قدیم مفرغ با سفال یانیقی شناخته شده است. بر اساس کاوش صورت گرفته در تپه گریران، به نظر می‌رسد فرهنگ‌های رایج در عصر مفرغ لرستان بیش‌تر با نواحی غرب و جنوب لرستان در ارتباط بوده است. در این ناحیه سفال یانیقی مشاهده نشده یا به ندرت دیده شده است. در این پژوهش با توجه به یافته‌های به دست آمده از کاوش گریران گاهنگاری منطبق با واقعیت‌های فرهنگی منطقه تنظیم شده است. بر این اساس، دورۀ قدیم عصر مفرغ (اوایل تا اواسط هزاره سوم پ.م) در تپه گریران پس از دورۀ آغاز عیلامی بدون هیچ وقفه‌ای ادامه یافته است. در این دورۀ سفال موسوم به فاز‌های قدیم گودین III (که در گاهنگاری گودین مربوط به دورۀ میانی عصر مفرغ است) و سفال پلی‌کروم مفرغ قدیم رواج داشته است. در این پژوهش سعی شده تا به سؤالات زیر پاسخ داده شود: وضعیت گاهنگاری شرق لرستان در دورۀ مفرغ به چه صورتی بوده است؟ و کاوش لایه‌نگاری تپه گریران چگونه می‌تواند در اصلاح نواقص گاهنگاری شرق لرستان واقع گردد؟

نکاتی پیرامون دیسک مرمری ساسانی موجود در موزه هنر کلیولند آمریکا

پرستو مسجدی خاک؛ مصطفی خزایی کوهپر

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 215-232

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.280949.142715

چکیده

در بین اشیاء هنری دوره ساسانی، دیسکی مرمری در موزه هنر کلیولند وجود دارد که تاریخ ورود آن را سال 1963 میلادی ثبت کردهاند. در ارتباط با نقش فرد حک‌شده روی دیسک، در اطلاعات ثبت‌شده موزه کلیولند با توجه ... بیشتر در بین اشیاء هنری دوره ساسانی، دیسکی مرمری در موزه هنر کلیولند وجود دارد که تاریخ ورود آن را سال 1963 میلادی ثبت کردهاند. در ارتباط با نقش فرد حک‌شده روی دیسک، در اطلاعات ثبت‌شده موزه کلیولند با توجه به نظر دوروتی شپارد از موزه کلیولند آمده است که این نقش متعلق به اردشیر دوم است. با توجه به فرم غیرعادی و تک بودن چنین شیئی در میان آثار دوره ساسانی و با وجود آنکه نقش و موضوع حک‌شده بر آن شاخصه هنر دوره ساسانی است؛ اما به کمک دادههای باســتانشناسی میتوان اطلاعات جالبی برای آن ارائه کرد. اهداف این مطالعه، درک ماهیت نقش شخص حک‌شده بر روی این دیسک مرمری و تلاش جهت ارزیابی این ادعا که فرد نقش شده آیا اردشیر دوم ساسانی است؟ به‌علاوه نگارندگان سعی کردند تا در مورد ماهیت اصلی خود دیسک مرمری بر اساس یافتههای باستانشناسی ارزیابی انجام دهند تا بتوانند در مورد منطقه جغرافیایی تولید این اثر گمانهزنی کرده و مشخص کنند که آیا این اثر تولید همان منطقهای است که از آن یافت شده یا تولید محل دیگری از قلمرو شاهان ساسانی بوده است؟ نگارندگان در این پژوهش با آوردن نمونههای مشابه دیسکهای مرمری از دوره پیش از تاریخ، نشان دادهاند محل ساخت این شئ در شمالشرق ایران، در محوطهای است که هم قبرستان عصر مفرغ بوده و هم آثار سکونت دوره ساسانی را داشته است؛ اصل دیسک متعلق به دوره مفرغ و فرهنگ حصار / گرگان است که نمونههای آن از قبور این دوره یافت شده است. همچنین با توجه به فرم و تزیین تاج نقش شده روی این دیسک و مقایسه آن با تاج اردشیر دوم در طاق بستان و بشقاب اردشیر دوم که از محوطه مس عینک افغانستان به دست آمده است، به نظر میرسد اردشیر دوم نمیتواند شاه نقش شده بر این دیسک باشد. فرد نقش شده بر این بشقاب احتمالاً یکی از شاهزادگان ساسانی حاکم منطقه یا یکی از شاهان سلسله‌های محلی صدر اسلام منطقه است، سلسله‌هایی که چندین قرن به سنن ساسانی وفادار باقی ماندند.

باستان شناسی منطقه قره داغ؛ گزارش مقدماتی بررسی محوطه های دوران مفرغ و آهن شهرستان ورزقان

حسین ناصری صومعه؛ علیرضا هژبری نوبری؛ ارکان کنیار

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 283-306

https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.284880.142749

چکیده

فعالیت های باستان شناختی منطقه قرهداغ (ارسباران) با هدف ترسیم چشم‌انداز بلندمدت علمی و درک جایگاه باستان شناسی منطقه، در جهت تبیین اوضاع سیاسی- اجتماعی و ارزیابی تحولات و جریانات فرهنگی و ... بیشتر فعالیت های باستان شناختی منطقه قرهداغ (ارسباران) با هدف ترسیم چشم‌انداز بلندمدت علمی و درک جایگاه باستان شناسی منطقه، در جهت تبیین اوضاع سیاسی- اجتماعی و ارزیابی تحولات و جریانات فرهنگی و شناسایی مسیرهای ارتباطی شمال آذربایجان در دورههای مفرغ و آهن، با اتکا بر روش‌های میدانی انجام می گیرد. اولین فصل این پروژه در سال 1396 به شناسایی محوطههای مفرغ و آهن شهرستان ورزقان اختصاص یافت. منطقه مورد بررسی دارای وسعت تقریبی 2368 کیلومترمربع بوده و در منتهی الیه غربی منطقه قره داغ قرار دارد. با نظر به توپوگرافی منطقه، دره های میان کوهی غرب ورزقان دروازه ورود به قره داغ شمرده‌شده و به عبارتی گذرگاه طبیعی غرب به شرق محسوب می گردد که با توجه به مسیر حک کتیبه های اورارتویی، به نظر هجوم اورارتوها در قرن هشتم ق.م به منطقه نیز از این گذرگاه صورت گرفته است. لذا به‌روشنی آشکار است که منطقه از نظر پتانسیل های محیطی، جغرافیایی و امنیتی نیز قابل‌توجه و دارای اهمیت است. طی این بررسی 143 محوطه از دوران مفرغ قدیم تا آهن III در منطقه شناسایی گردید که از اهداف مهم این بررسی می توان به ثبت تحولات در گذر از هر دوره به دوره دیگر در رابطه با نوسانات جمعیتی، الگوی مکانگزینی و استقرار، شیوه معیشت و روش تدفین اشاره کرد. طبق این شواهد، تعداد استقرارها در دوره مفرغ قدیم در منطقه بسیار محدود و ضعیف است. با فروپاشی جوامع نیمه کشاورز دوران مفرغ قدیم، زندگی عشایری به‌صورت محدود در دوره مفرغ میانی شکل می گیرد. در اواخر دوره مفرغ میانی، مجدداً با شکل گیری جوامع یکجانشین، شاهد افزایش جمعیت منطقه و به وجود آمدن پیچیدگی های اجتماعی طی دوره مفرغ جدید تا آهن II هستیم که در پی آن، یک نوع جامعه طبقاتی اولیه، تحت مدیریت حاکمان کوچک محلی شکل می گیرد. در نهایت طبق منابع مکتوب در منطقه، با هجوم قدرت های نظامی همسایه (اورارتوها) به منطقه، جوامع دوره آهن فروپاشیده و در ظاهر تعداد محوطه ها کاهش می یابد.

الگوهای استقراری محوطه های عصر مفرغ حوضۀ اترک در شمال شرق ایران

علیرضا هژبری نوبری؛ رافائل بیشونه؛ نسا جودی

دوره 13، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 293-317

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.279390.142703

چکیده

در مطالعات باستان شناختی منطقه جنوب غرب آسیا، در طی دوره‌ی زمانی اواخر هزارۀ چهارم ق.م تا شروع عصر آهن (نیمه‌ی هزاره‌ی دوم ق.م) پدیده هائی مانند بزرگ شدن استقرارها از نظر مساحت و جمعیت، ظهور شهرهای ... بیشتر در مطالعات باستان شناختی منطقه جنوب غرب آسیا، در طی دوره‌ی زمانی اواخر هزارۀ چهارم ق.م تا شروع عصر آهن (نیمه‌ی هزاره‌ی دوم ق.م) پدیده هائی مانند بزرگ شدن استقرارها از نظر مساحت و جمعیت، ظهور شهرهای اولیه، تجارت فرامنطقه ای، شکل گیری نهادهای حکومتی، ظهور و رواج سفال خاکستری و سیاه، تغییرات گسترده در تکنولوژی و توسعه چشمگیر صنعت ذوب فلز و استفاده از ابزار مفرغی، شناسائی گردید. در این فرایند شبکه ارتباطی وسیعی با هدف کنترل راه های تجاری و دسترسی به مواد خام در سراسر فلات از راه خشکی و دریا بسیاری از مناطق را با هم پیوند می داد. از نظر اقتصادی در این عصر، بازرگانی فرامنطقه ای راه دور ایجاد شد و جوامع برای به‌دست آوردن منابع مورد نیاز با هزاران کیلومتر دورتر از موطن خود ارتباط داشتند. علیرغم این پیشرفت ها، دانش ما از منطقه خراسان از منظر باستانشناسی نسبت به دیگر مناطق ایران ناشناخته تر و در کنار کمبود اطلاعات در زمینه توالی گاهنگاری ، از الگوهای استقراری و پراکنش محوطه ها طی دوره های مختلف پیش از تاریخ به ویژۀ عصر مفرغ در بخش های مختلف آن آگاهی چندانی در دسترس نیست. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش حوضه آبریز رودخانه اترک در شمال شرق ایران است که دالانی طبیعی بین شمال خراسان و مناطق مرکزی آن و در چشم اندازی وسیع تر بین آسیای مرکزی و بخش های داخلی فلات ایران است.در این پژوهش 38 استقرار از بازۀ زمانی عصر مفرغ که طی یک دهه اخیر در قالب بررسی های باستان شناختی منطقه اترک بالا و میانی شناسایی شده، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته و برای تحلیل دادهها از نرم‌افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و SPSS و روشهای تحلیل همبستگی و خوشه بندی استفاده شده است. در حوضه اترک بالا و میانی شاهد الگوی استقراری مشابه، متشکل از الگوهای دو رتبهای با محوطه ای بزرگ و تعدادی محوطه کوچک در اطراف آن مواجهیم. نتایج پژوهش نشان میدهد که با توجه به کمبود منابع آب در منطقه، دسترسی به منابع آبِ پایدار مهم‌ترین عامل در شکل گیری استقرارهای عصر مفرغ بوده است. همچنین بیشتر استقرارها طی عصر مفرغ قدیم تشکیل شده و با رسیدن به عصر مفرغ میانی و جدید تعداد استقرارها کاهش یافته است.

برهمکنش محیط و فرهنگ: چشم‌انداز جغرافیایی و تحلیل باستان‌شناختی استقرارهای عصرمفرغ شهرستان هوراند

سحر بختیاری؛ روح اله شیرازی؛ بهروز عمرانی؛ رضا سلمان پور

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 61-81

https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.250416.142529

چکیده

شهرستان هوراند در شرقیترین بخش استان آذربایجان شرقی واقع شده و شاید جز معدود مناطقی از کشور باشد که تاکنون فعالیتهای عمده باستانشناختی در آن به انجام نرسیده است. نیک میدانیم مجموعه عوامل زیستمحیطی ... بیشتر شهرستان هوراند در شرقیترین بخش استان آذربایجان شرقی واقع شده و شاید جز معدود مناطقی از کشور باشد که تاکنون فعالیتهای عمده باستانشناختی در آن به انجام نرسیده است. نیک میدانیم مجموعه عوامل زیستمحیطی نقشی موثر در ایجاد استقرارهای انسانی در هر دوره زمانی دارند، لذا در باستانشناسی علاوه بر شناخت میزان تاثیر محیط در ایجاد هر استقرار، میزان انطباق استقرارها با شرایط محیطی حاکم را باید بررسی نمود. یکی از روشهای بررسی انطباق استقرارها با شرایط محیطی در مطالعات باستانشناسی مطالعه و تحلیل الگوی استقراری است که به بررسی شکلگیری محوطههای باستانی در بسترهای محیطی میپردازد. با توجه به موقعیت جغرافیایی و قابلیتهای زیستمحیطی منطقه، ضروری است که بدانیم کدام عوامل محیطی در ایجاد، تداوم و یا متروک شدن محوطهها تاثیر داشته و نحوه برخورد انسان با محیط خود در انتخاب شیوه زندگی چگونه بوده است. در راستای این مهم، 42 استقرار شهرستان هوراند که دربرگیرنده آثاری از عصرمفرغ هستند، با نگرش تعیین الگوهای استقراری بر اساس متغیرهای محیطی مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش از طریق روش توصیفی -تحلیلی و روش آماری استنباطی از جمله تحلیلخوشه‌ای و با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS ,ArcGIS نحوه توزیع محوطه‌های باستانی نسبت به متغیرهای طبیعی بررسی گردید. الگوی مکانگزینی محوطهها در ارتباط با منابع زیستمحیطی نشان میدهد که الگوی استقراری عصرمفرغ شهرستان هوراند مشابه الگوی استقراری امروزی بوده و همواره تحت تاثیر شرایط زیستمحیطی دو الگوی استقراری کشاورزان یکجانشین و دامداران کوچنشین در منطقه مشاهده میشود.

بررسی شیمیایی سفال‌های عصر مفرغ و آهن تپه سگزآباد

رزیتا صالحی نظامی؛ حسن فاضلی نشلی؛ امید عودباشی

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 147-164

https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.272487.142666

چکیده

سفال یکی از شواهد فرهنگی است که تحولات آن در اعصار مختلف از شاخصهای مهم باستانشناختی به شمار می‌‌‌‌رود. سفال را می‌‌‌‌توان از منظرهای مختلفی مورد بررسی قرار داد ویژگیهای ظاهری نظیر ... بیشتر سفال یکی از شواهد فرهنگی است که تحولات آن در اعصار مختلف از شاخصهای مهم باستانشناختی به شمار می‌‌‌‌رود. سفال را می‌‌‌‌توان از منظرهای مختلفی مورد بررسی قرار داد ویژگیهای ظاهری نظیر فرم، شکل، رنگ، تزئینات از یک سو و تکنولوژی تولید سفال از سوی دیگر با گذر زمان متحول شده است. در این پژوهش با مطالعه تکنولوژیکی سفال‌های بهدست آمده از کاوش سال 1387 تپه سگزآباد دشت قزوین که یکی از محدود مناطق استقراری کاوش شده در فلات مرکزی ایران است، چگونگی دوره گذر از عصر مفرغ به عصرآهن مورد بررسی قرارگرفته است. در این بررسی برای تعیین ترکیب شیمیایی سفالها، تجزیه عنصری یک مجموعه سفال که شامل سفالهای شاخص هر دوره است با استفاده از روش آنالیز عنصری ICP و مقایسه آماری داده‌های حاصل از اندازه‌گیری 40 عنصر که شامل عناصر اصلی، عناصر جزئی و عناصر کمیاب است میزان همبستگی یا عدم همبستگی این سفال‌ها تعیین گردید. مقایسه نتایج به دست آمده از تحلیل سفال‌ها نشان می‌‌‌‌دهد که کلیه سفالها تولید محلی بوده و از خاک همان منطقه در اعصار مختلف برای ساخت سفال استفاده شده است و به نظر می‌‌‌‌رسد که گذار از تولید سفال‌های عصر مفرغ و آهن ناشی از تغییرات تکنولوژیکی است تا تولید سفالی با ترکیبات خاک جدید و می‌توان اذعان داشت تکنولوژی سفالگری در این دو دوره از سازماندهی خاصی برخوردار بوده و از تولید خانگی فراتر رفته است.

نشانه هایی از یک نظام سازمان‌یافته عصر مفرغ، در شرق زاگرس مرکزی (دشت کنگاور)

بهزاد بلمکی

دوره 11، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 19-34

https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.71076

چکیده

وضعیت باستان‌شناختی زاگرس مرکزی از مناطق پراهمیت در پیش‌ازتاریخ ایران و بین‌النهرین نشان از نقش آن در تاریخ تطور فرهنگی روستانشینی و توسعه شهرها است. پژوهش حاضر حاصل مطالعه الگوی استقراری محوطههای ... بیشتر

مطالعۀ گونه‌شناختی و گاهنگاری مقایسه‌ای ظروف سفالین تپه گیان نهاوند: مجموعه موزۀ مقدم دانشگاه تهران

نیلوفر مقیمی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 167-188

https://doi.org/10.22059/jarcs.2017.61775

چکیده

تپه گیان نهاوند یکی از نخستین و مهم‌ترین محوطههای کاوششده واقع در حوزۀ فرهنگی - جغرافیایی زاگرس مرکزی است. کاوش در این محوطه در سالهای 32-1931م. با روش‌های غیر علمی و با دیدگاههای عتیقهجویی ... بیشتر تپه گیان نهاوند یکی از نخستین و مهم‌ترین محوطههای کاوششده واقع در حوزۀ فرهنگی - جغرافیایی زاگرس مرکزی است. کاوش در این محوطه در سالهای 32-1931م. با روش‌های غیر علمی و با دیدگاههای عتیقهجویی و کشف اشیاء نفیس انجام گرفت. با وجود چنین کاوشی، آثار و یافتههای فرهنگی بهدستآمده از دورههای مختلفِ پیش از تاریخ در گیان به قدری مهم و حائز اهمیت بودهاند که مبنای گاهنگاری منطقه قرار گرفتند و همچنان نیز در مطالعات باستانشناسی مورد توجه پژوهشگران هستند. مجموعه قابلتوجهی از آثار تپه گیان در موزه مقدم دانشگاه تهران نگهداری میشوند. بیست ظرف سفالین سالمِ موجود در این مجموعه به هدف معرفی، گونهشناسی و ارائۀ گاهنگاری مقایسهای برای این نوشتار انتخاب شده‌اند. همچنین، مطالعۀ این مجموعه فرصت مناسبی برای وارسی گاهنگاری دورههای فرهنگی تپه گیان فراهم می‌کند. روش کار به این صورت بوده است که تمامی ظروف، مستندنگاری و گونهشناسی شده و سپس با توجه به ویژگی‌های مختلف نظیر شکل ظرف و ساختار نقوش با محوطههای همزمان در منطقه مورد مقایسه قرار گرفته و در نهایت گاهنگاری نسبی آنها ارائه شده است. در نتیجه، همۀ ظروف مجموعۀ موزه مقدم به عصر مفرغ (میانی و متأخر) و دورۀ گذار از عصر مفرغ به آهن تعلق دارند.

نگرشی نو به گورهای کلان سنگی آذربایجان شرقی براساس یافته‌های محوطه زردخانه

مهدی کاظم پور؛ بهروز عمرانی؛ رضا رضالو

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 155-174

https://doi.org/10.22059/jarcs.2012.35380

چکیده

میزان گسترش قبور نوع کورگانی در محدوده وسیعی از آناتولی تا جنوب لوانت در طی هزاره‌های چهارم تا هزاره اول ق.م موضوعی بحث بر انگیز و گسترده است. بسیاری از محققان به دلیل گسترده نبودن مطالعات، برای توضیح ... بیشتر میزان گسترش قبور نوع کورگانی در محدوده وسیعی از آناتولی تا جنوب لوانت در طی هزاره‌های چهارم تا هزاره اول ق.م موضوعی بحث بر انگیز و گسترده است. بسیاری از محققان به دلیل گسترده نبودن مطالعات، برای توضیح این پدیده، در مناطق درون مرزی خصوصاً در استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی، ترکیبی از چند شاخصه از جمله مهاجرت اقوام، انتشار و تقلید سبک‌های خارجی را پیشنهاد کرده‌اند. محوطه زردخانه به دلیل قرارگیری در میان چندین قلعه اقماری کوچک که شواهدی از قبور نوع کورگانی، متعلق به دوره مفرغ تا آهن را ارائه می‌دهند و در حال حاضر ناشناخته مانده‌اند از اهمیت خاصی برخوردار بوده و احتمالاً در مرکزیت آن‌ها قرار داشته است. شواهدی از قبیل میزان پراکندگی اشیاء در کنار قبور، قرارگیری آن در کنار جاده مهم ارتباطی، وجود معادن غنی فلز و سنگ در اطراف آن، تغییر در ابعاد و همچنین موقعیت مکانی قبور نشان دهنده وجود نوعی سیستم اجتماعی پیشرفته و طبقه حاکمه در این منطقه است که طی برهه زمانی خاصی(هزاره دوم ق.م) ارتباط فرهنگی زیادی را با مناطق اطراف داشته و به نوعی برتری سیاسی و نظامی خود را بر آن‌ها اعمال می‌کرده است. قبور این محوطه همگونی‌هایی با قبور نوع کورگانی متعلق به هزاره دوم ق.م، استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی و در مناطق برون مرزی با گورهای کلان سنگی ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، جنوب روسیه و آناتولی نشان می‌دهند.

گاهنگاری مطلق و نسبی تپة سگزآباد دشت قزوین

حسن فاضلی نشلی؛ حجت دارابی؛ یوسف فلاحیان؛ رضا ناصری

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 133-158

چکیده

تپة سگزآباد از جمله اوّلین محوطه‌هایی است که طی سلسله پژوهشهای باستان‌شناس دانشگاه تهران در دشت قزوین مورد کاوش قرار گرفته است؛ نتایج این پژوهشها حاکی از وجود استقراری مداوم از اواخر هزارة سوم تا ... بیشتر

دوره 17 (1404)

دوره 16 (1403)

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = عصر مفرغ

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده