مطالعات باستان شناسی - فهرست مقالات

صنایع سنگی غارهای هوتو، کمربند، التپه و کمیشان، فراوان‌ترین یافته‌های حاصل از کاوش در این محوطه‌ها از دوران میان‎سنگی و نوسنگی هستند که با عنوان «میان‌سنگی کاسپی» شناخته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ... بیشتر صنایع سنگی غارهای هوتو، کمربند، التپه و کمیشان، فراوان‌ترین یافته‌های حاصل از کاوش در این محوطه‌ها از دوران میان‎سنگی و نوسنگی هستند که با عنوان «میان‌سنگی کاسپی» شناخته می‌شوند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که صنایع میان‌سنگی کاسپی را به عنوان صنعتی محلی و مستقل تعریف ‌می‌نماید، استفاده از ماده خام محلی در منطقه‌ای است که به لحاظ زیست‌محیطی، منطقه‌ای کنار بوم محسوب ‌می‌شود. غار هوتو، اولین بار در سال 1330 خورشیدی و مجددا در سال 1400 مورد کاوش قرار گرفته است. از کاوش‌های جدید در غار هوتو، مجموعاً 1479 عدد دست‌افزار سنگی از چهار دوره «انتقالی به مس و سنگ»، «نوسنگی باسفال»، «نوسنگی بی‌سفال» و «میان‌سنگی» به دست آمده است که در مقاله حاضر ویژگی‌های گونه‌شناسانه و فناورانه آنها توصیف شده‌اند. اتکاء کامل بر ماده خام محلی در تولید صنایع سنگی منجر به شکل‌گیری ویژگی‌هایی در این صنایع شده است که مهم‌ترین آنها ساختار فناوری خانگی در جوامعی است که در زمینه تأمین ماده خام کاملاً مستقل هستند و تقریباً تمام مراحل برداشت و تولید و مصرف ابزار در محوطه صورت می‌گرفته است. همچنین محاسبه اندیس برابری در صنایع هوتو نشانگر تنوع بالای فعالیت‌ها در اردوگاه‌های اصلی است. نکته دیگر در رابطه با ماده خام محلی این است که با توجه به ابعاد بزرگ ماده خام در دسترس، ‌اندازه بزرگ ابزارها و فراوانی ابزارهایی که روی تراشه‌ها ساخته شده‌اند طبیعی به نظر می‌رسد. اکثر این ویژگی‌ها در صنایع سنگی غار کمیشان هم قابل ملاحظه است.

مشاهده مقاله

بررسی تولید و منشأ مهره های صدفی دوره نوسنگی بی سفال در تپه علی کش، دشت دهلران

حافظ قادری؛ حجت دارابی

دوره 13، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 193-210

https://doi.org/10.22059/jarcs.2020.298646.142856

چکیده

افزایش شناخت انسان از محیط پیرامون و نیز برهمکنش های مختلف در دوره نوسنگی زمینه را برای تجارب جدید و تولید و پخش کالاها یا ایده های مختلف فراهم نمود. در غرب آسیا و به ویژه ایران، باستان شناسی ... بیشتر افزایش شناخت انسان از محیط پیرامون و نیز برهمکنش های مختلف در دوره نوسنگی زمینه را برای تجارب جدید و تولید و پخش کالاها یا ایده های مختلف فراهم نمود. در غرب آسیا و به ویژه ایران، باستان شناسی نوسنگی همواره با محوریت شروع اهلی سازی و یکجانشینی جوامع بوده است؛ اما در دوره مورد نظر افزایش برهمکنش و تبادلات بین جوامع رخ داده که در گسترش برخی از دست ساخته های ویژه مانند ابسیدین نمود یافته است. بر این اساس، تاکنون اغلب پژوهشگران مبادله دوردست در این دوره را مبتنی بر محدوده پراکنش مصنوعات ساخته شده از ابسیدین مورد بررسی و بحث قرار داده اند. این در حالی است که اساساً طی شبکه های گسترده تبادلاتی، مواد و کالاهای متعددی در بین جوامع پخش شده است. در این میان اشیاء ساخته شده از صدفهای دریایی اهمیت و جایگاه ویژهای در دوره نوسنگی دارند. طی کاوش اخیر انجام یافته در تپه علی کش حجم بالایی از مهره های مختلف صدفی و سنگی در کنار تدفین های انسانی مربوط به نیمه دوم هزاره هشتم ق.م. یافت شد که بیشترین گونه آنها مربوط به نمونههای ریز «دیسکیشکل» است. مطالعات قبلی این مهرهها را سنگی معرفی نموده بود؛ اما در نتیجه کاوش اخیر در این محوطه مشخص گردید که بسیاری از این مهرهها از جنس نوعی صدف دریایی موسوم به «چروک خاردار» با نام علمی Spondylus هستند. به نظر میرسد این مهره ها به صورت کالای آماده از کرانه های خلیج فارس به علی کش انتقال داده شده اند. شواهد لایه نگاری و نیز تحلیل های ایزوتوپ انسانی نشان از تحرک بالای ساکنان محوطه دارند. این موضوع زمینه ساز افزایش برهمنکش و تبادلات ساکنان محوطه با جوامع پیرامون بوده است. از اینرو، به نظر می رسد پراکنش این مهره ها طی شبکه های تبادلاتی و برهمنکش جوامع در دشت های پست جنوب غرب ایران به صورت غیرمستقیم از مبدأ (خلیج فارس) تا مقصد (علی کش) بوده است. اهتمام اصلی مقاله حاضر تولید و منشأ مهره های صدفی دوره نوسنگی بی سفال در تپه علی کش، در دشت دهلران است.

سنت های تدفین در آئین زردشتی گری، تداوم سنت دیرپای تدفین ثانویه ی دوره فراپارینه سنگی و نوسنگی

محمد حسین رضایی؛ محسن سنگ برگان؛ عمران گاراژیان

دوره 13، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 245-270

https://doi.org/10.22059/jarcs.2021.275808.142677

چکیده

سنت ها تدفینی یکباره خلق نشده اند و در بلند مدت عوامل زیادی در شکل گیری آنها دخیل بوده اند. مشابه شیوه تدفینی (استودان) در دین زرتشتی، در دوره های فراپارینه سنگی تا اواخر عصر مفرغ در فلات ایران و خارج از ... بیشتر سنت ها تدفینی یکباره خلق نشده اند و در بلند مدت عوامل زیادی در شکل گیری آنها دخیل بوده اند. مشابه شیوه تدفینی (استودان) در دین زرتشتی، در دوره های فراپارینه سنگی تا اواخر عصر مفرغ در فلات ایران و خارج از ایران، از منطقه لوانت و آسیای مرکزی یافت شده است.. این پژوهش ارزیابی و بررسی ارتباط شیوه تدفین ثانویه از دوره فراپارینه سنگی تا زمان ظهور دین زرتشتی و تاثیر آن بر شیوه تدفین در آئین زرتشتی است. بر این اساس، پژوهش حاضر در پی پاسخ به پرسش های زیر است: بر اساس داده های باستان شناختی تدفین ثانویه از چه زمانی شروع و به چه صورتی انجام می گرفته است؟ بر چه آیین هایی اشاره دارد؟ و چه ارتباطی میان شیوه تدفین ثانویه با شیوه تدفین در آئین زرتشت وجود دارد؟. روش انجام این پژوهش به صورت توصیفی – تحلیلی است. در پژوهش حاضر اطلاعات لازم از گزارش‌های باستان شناختی و انتشارات، گردآوری شده است و در نهایت با تجزیه و تحلیل اطلاعات و شواهد موجود، به پرسش های مطرح شده، پاسخ داده شده است. تدفین های ثانویه در ایران و لوانت در دوره های فراپارینه سنگی و نوسنگی شباهت هایی به شیوه تدفین در دین زرتشتی دارند. ممارست سنت شیوه تدفین ثانویه به نظر می رسد فراتر از احترام به طبیعت بوده، همچنین به نظر می رسد این شیوه در بین گروه های غیر یکجانشین رایج بوده است.

شواهد باستان‌شناسی در سن‌سنجی زمین‌لغزش سیمره

خداکرم مظاهری

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 151-165

https://doi.org/10.22059/jarcs.2017.61774

چکیده

زمینلغزش سیمره از بلایای طبیعی مهمی است که در جنوب شرق درۀ سیمره در حوزۀ شهرستان درهشهر رخ ‌داده است. این زمینلغزش بهدلیل وسعت ابعاد و ویژگیهای خاص خود، تاکنون موردتوجه دانشمندان متعددی ... بیشتر

تجزیه و تحلیل دی ‌ان‌ ای باستانی (aDNA) استخوان بزهای اهلی دورۀ نوسنگی دشت‌های کاشان و قزوین

جواد حسین زاده ساداتی؛ حسن فاضلی نشلی؛ مصطفی منتظرظهوری؛ شهره زارع

دوره 7، شماره 2 ، دی 1394، ، صفحه 33-45

https://doi.org/10.22059/jarcs.2015.57746

چکیده

ژنتیکباستانشناسی یکی از علوم میانرشتهایست که در چند سال اخیر نقش کلیدی در روشن شدن بسیاری از مسائل باستانشناسی، بهویژه مسائل مرتبط با فرآیند اهلی شدن داشته است. از آنجایی ... بیشتر

تغییر خط سیر تولید ریزتیغه‌ها از فراپارینه‌سنگی به نوسنگی در دشت ایذه، شمال شرق خوزستان

مژگان جایز

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 39-57

https://doi.org/10.22059/jarcs.2014.50392

چکیده

سازماندهی تولید دست‌ابزارهای سنگی یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مطالعاتی مصنوعات سنگی است. فرایند کاهشی تولید مصنوعات مشخص می‌سازد که چگونه مواد اولیه از خلال مراحل کاهشی آماده‌سازی و منتقل شده‌اند. ... بیشتر سازماندهی تولید دست‌ابزارهای سنگی یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مطالعاتی مصنوعات سنگی است. فرایند کاهشی تولید مصنوعات مشخص می‌سازد که چگونه مواد اولیه از خلال مراحل کاهشی آماده‌سازی و منتقل شده‌اند. این مراحل را می‌توان بر اساس بقایایی که از هریک از آنها باقی مانده است، ردیابی نمود. چنین مطالعاتی در توضیح تفاوت‌های میان مجموعه مصنوعات سنگی متعلق به یک دوران در یک منطقه و تنوع آنها در دوره‌های گوناگون اهمیت دارند. مدل‌های توالی ویژگی‌های خاصی دارند که آن‌ها را از سایر ساختارهای باستان‌شناختی متمایز می‌کند. در این مقاله توالی کاهشی در مجموعه مصنوعات سنگی دوران فراپارینه‌سنگی و نوسنگی در دشت ایذه، در شمال غرب استان خوزستان مورد مطالعه قرار گرفته است. عوامل تعیین‌کننده در سازماندهی تولید مجموعه مصنوعات سنگی شامل دردسترس بودن ماده خام، الگوهای استقراری و خط سیر تولید در محوطه‌های این ناحیه مطالعه شده ‌است. تنها محوطة دوران نوسنگی منطقه، تپة امامزاده محمود، نشان می‌دهد که تغییر عمده‌ای در خط سیر تولید ریزتیغه‌ها از دوران فراپارینه‌سنگی به نوسنگی رخ داده است و حداقل مکان ایستگاه‌های کاهشی که در دوران فراپارینه‌سنگی کاملاً مجزا نشده بود، به صورت کارگاه تولیدی ریزتیغه‌ها در نوسنگی نسبتاً تفکیک شده است.

بررسی و مطالعة سنگ نگاره‌های نویافتة دشت توس

محمود بختیاری شهری

دوره 1، شماره 1 ، شهریور 1388، ، صفحه 21-44

چکیده

دشت حاصلخیز توس، واقع در میان دو رشته کوه هزارمسجد و بینالود به لحاظ دارا بودن شرایط زیست محیطی در طول هزاران سال اقوام مختلف را به سوی خود جذب کرده و از کهن‌ترین ایّام، بستر مناسبی را برای زیستن و تداوم ... بیشتر

دوره 15 (1402)

دوره 14 (1401)

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

کلیدواژه‌ها = نوسنگی

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده