نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حافظ قادری ¹
• حجت دارابی ²

¹ کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

² دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

افزایش شناخت انسان از محیط پیرامون و نیز برهمکنش­ های مختلف در دوره نوسنگی زمینه را برای تجارب جدید و تولید و پخش کالاها یا ایده­ های مختلف فراهم نمود. در ­غرب آسیا و به ویژه ایران، باستان­ شناسی نوسنگی همواره با محوریت شروع اهلی­ سازی و یکجانشینی جوامع بوده است؛ اما در دوره مورد نظر افزایش برهمکنش و تبادلات بین جوامع رخ داده که در گسترش برخی از دست­ ساخته­ های ویژه مانند ابسیدین نمود یافته است. بر این اساس، تاکنون اغلب پژوهشگران مبادله دوردست در این دوره را مبتنی بر محدوده پراکنش مصنوعات ساخته شده از ابسیدین مورد بررسی و بحث قرار داده­ اند. این در حالی است که اساساً طی شبکه­ های گسترده تبادلاتی، مواد و کالاهای متعددی در بین جوامع پخش شده است. در این میان اشیاء ساخته شده از صدف­های دریایی اهمیت و جایگاه ویژه­ای در دوره نوسنگی دارند. طی کاوش اخیر انجام یافته در تپه علی­ کش حجم بالایی از مهره­ های مختلف صدفی و سنگی در کنار تدفین ­های انسانی مربوط به نیمه دوم هزاره هشتم ق.م. یافت شد که بیشترین گونه آنها مربوط به نمونه­های ریز «دیسکی­شکل» است. مطالعات قبلی این مهره­ها را سنگی معرفی نموده بود؛ اما در نتیجه کاوش اخیر در این محوطه مشخص گردید که بسیاری از این مهره­ها از جنس نوعی صدف دریایی موسوم به «چروک خاردار» با نام علمی  Spondylus  هستند. به نظر می­رسد این مهره ­ها به صورت کالای آماده از کرانه ­های خلیج ­فارس به علی­ کش انتقال داده شده ­اند. شواهد لایه­ نگاری و نیز تحلیل های ایزوتوپ انسانی نشان از تحرک بالای ساکنان محوطه دارند. این موضوع زمینه­ ساز افزایش برهمنکش و تبادلات ساکنان محوطه با جوامع پیرامون بوده است. از اینرو، به نظر می­ رسد پراکنش این مهره ­ها طی شبکه­ های تبادلاتی و برهمنکش جوامع در دشت های پست جنوب­ غرب ایران به صورت غیرمستقیم از مبدأ (خلیج­ فارس) تا مقصد (علی ­کش) بوده است. اهتمام اصلی مقاله حاضر تولید و منشأ مهره ­های صدفی دوره نوسنگی بی­ سفال در تپه علی­ کش، در دشت دهلران است.

کلیدواژه‌ها

• نوسنگی
• علی کش
• مهره های دیسکی شکل
• صدف‌ خاردار
• شبکه تبادلاتی

عنوان مقاله [English]

A Survey of Origin and Production of the PPN Shell Beads from Ali Kosh, Deh Luran Plain

نویسندگان [English]

• Hafez Ghaderi ¹
• Hojjat Darabi ²

¹ Master of Archeology, Razi University, Kermanshah, Iran.

² Associate Professor, Department of Archeology, Razi University, Kermanshah, Iran.

چکیده [English]

During Neolithic time, increasing knowledge and various interactions paved the ground for the new experiments and products as well as spread of commodities and different ideas. Across the Near East, Neolithic archaeology has mostly focused on the beginning of domestication and sedentary life. Intensive interaction and exchange between societies, however, is amongst outcomes of Neolithization process that resulted in diffusion of some materials such as obsidian. To date, most of the researchers have taken the issue of long-distance contact in the light of geographical diffusion of obsidian, while various materials and commodities were exchanged via wide networks. In this regard, objects made of seashells are of particular importance. As  a result of recent excavation at Ali Kosh, a great number of different beads of shell and stone was found...along with seated burials dated to the second half of the 8^th millennium BC. Tiny disc-shaped samples constitute the most common beads in the assemblage. They were previously known as stone beads. However, our recent examination shows that they are mostly made of a kind of bivalve sea shell known as Spondylus sp. It seems that such beads were produced on the Pesian Gulf shores, as the closest habitat of the shell, and then were transported or exchanged as finished goods. As evidenced by the recent stratigraphy and human isotopic analysis inhabitants of Ali Kosh had a high level of mobility. This highlights the role of interaction and exchange networks through which beads were diffused across lowlands of southwestern Iran. Accordingly, the site yielded remains of 18 levels indicating subsequent short-term occupations. Furthermore, as by the isotopic analysis, some of the buried individuals seem to have emigrated from shorelines to the site. This highlights the role of interaction and exchange networks through which beads were diffused across lowlands of southwestern Iran. Prevalence of shell beads at Ali Kosh reminds us that obsidian was not the only main exchanged material in the early Neolithic.  The main focus of the present article is  investigation of production and origin of oyster beads from the pre-pottery Neolithic levels at Ali Kosh, Deh Luran Plain

کلیدواژه‌ها [English]

• Neolithic
• Ali Kosh
• disc-shaped beads
• Spondylus
• exchange networks