نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت‌مدرس

چکیده

خوبوشکیه نام سرزمین و نیز شهری سلطنتی در زاگرس شمالی بوده که یکی از مهم­ترین دولت‌های محلی بین پادشاهی‌های قدرتمند آشور نو و اورارتو طی قرون نهم تا هفتم ق.م به شمار می‌آمده است. منبع اصلی دانسته‌های ما در مورد این دولت کوچک هزارۀ اول ق.م، کتیبه‌های میخی آشوری است. مکان‌یابی این سرزمین و دولت کوچک نیمه نخست هزاره اول ق.م طی یک سدۀ گذشته محل مناقشه و بحث پژوهشگران متعددی بوده است. در مقاله حاضر با مطالعۀ کتیبه‌های آشوریِ مرتبط با دولت‌های غرب ایران و تجزیه و تحلیل اطلاعات جغرافیایی ماخوذ از آنها و همچنین بررسی یافته‌های باستان‌شناختی به دست آمده از چندین فصل کاوش علمی در محوطۀ ربط سردشت، انطباق تپۀ­ربط با شهر سلطنتی خوبوشکیه پیشنهاد شده است. محوطه ربط در حاشیۀ غربی رودخانه زاب کوچک در شمال غرب ایران قرار گرفته و موقعیت مکانی و یافته‌های باستان‌شناسی آن نشان از همسانی این محوطه با خوبوشکیه باستان دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rabat Tape: Ancient Hubushkia

نویسندگان [English]

  • Sadi Saeedyan 1
  • Fatemeh Gholizadeh 2

1 Ph. D in Archaeology, Department of Archaeology, University of Tehran

2 Ph. D Candidate, Department of Archaeology, University of Tarbiat Modares

چکیده [English]

Hubuškia is a royal city and country in Northern Zagros and one of the significant buffer states between Assyrian and Urartian spheres of influence during the 9th to 7th centuries BC. Our information about Hubuškia comes primarily from Neo-Assyrian cuneiform texts. The localization of this place name and the petty state of the first half of first millennium BC has been a subject of debate and dissension among scholars and Assyriologists through the past century. The authors of the present study, based on the Neo-Assyrian inscriptions dealing with the Zagros polities, geographical analysis of the inscriptions and study of the archaeological founds derived from four seasons of excavation in Tape Rabat, suggests that ancient site of Rabat, could be comparable with that of ancient city of Hubuškia. Rabat Tape is located on the western bank of the Lower Zab River in northwestern Iran near the city of Sardasht. The location of the site and its archaeological characteristics, allows us to propose that Rabat Tape could be the same as the ancient city of Hubuškia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hubushkia
  • Assyrians
  • Rabat
  • Musasir
  • Mannea
  • Lower Zab River
حیدری، رضا. 1386. "نتایج دومین فصل پژوهش‌های باستان‌شناختی در محوطه باستان‌شناسی ربط سردشت، آبان و دی 1385"، گزارش‌های باستان‌شناسی 7 (جلد اول)، مجموعه مقالات نهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران، تهران، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی: 201-230.
حیدری، رضا، 1395، گزارش مقدماتی چهارمین فصل کاوش تپه ربط 2 شهرستان سردشت، آذربایجان غربی، آرشیو سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی.
سعیدیان، سعدی، 1397، "جغرافیای تاریخی زاگرس مرکزی در دوره آشور نو: نمری، خمبن، کرلَّ، پَرسواَ و الّبریه"، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شماره 19، دوره هشتم، زمستان 1397: 65-86.
ماسکارلا، اسکار وایت و صمد علیون (خواجه دیزج)، 1390.  گزارش لشکرکشی سارگن به اورارتو، تبریز، نشر اختر.
مصدقی امینی، فرشید.1380. "هشتمین لشکرکشی سارگن در بوتۀ تحقیق"، مجلۀ باستان‌شناسی و تاریخ، سال پانزدهم، شمارۀ پیاپی 29 و 30: 3-8.
ملازاده، کاظم، 1388. "پادشاهی مانا؛ نگاهی به ساختارهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی مانا بر پایۀ آگاهی‌های باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی"، باستان پژوهی، دورۀ جدید، سال چهارم، شمارۀ 7: 45-53.
هژبری نوبری، علیرضا و ریحانه عفیفی، 1388. "مطالعه و توصیف آجرهای لعاب‌دار مکشوفه از سه فصل کاوش محوطه ربط 2"، پیام باستان‌شناس، سال ششم، شماره یازدهم، بهار و تابستان 1388: 47-68.
Adontz, N., 1946. Histoire de Arméinie, Paris.
Billerbeck, A., 1898. Das sandchak suleimania und dessen persische nachbarlandschaften zur babylonischen und assyrischen zeit, Leipzig.
Boehmer, R.M., 1973. Zur lage von Musasir, Baghdader Mitteilungen 6: 31-41.
Brown, S.C., 1979. Kinship to kingship, archaeological and historical studies in Neo-Assyrian Zagros, PhD Thesis, University of Toronto.
Bryce, T., 2009. The Routledge handbook of the people and places of ancient western Asia, Routledge, London and New York.
Diakonoff, I.M and Medvedskaya, I.N., 1987. The kingdom of Urartu, Bibliotheca Orientalis 44: 386-394.
Forrer, E., 1920. Die provinzeinteilung des assyrischen reiches, Leipzig.
Heidari, R., 2010. Hidden aspects of Mannean rule in northwestern Iran, in: Aram Kosyan, Armen Petrosyan and Yervand Grekyan (eds.), Urartu and its neighbors, Part II, Yerevan: 147-151.
Hulin, P., 1963. The inscription on the carved throne-base of Shalmaneser III, Iraq 25: 48-69.
Kargar, B. and Binandeh, A., 2009. A prelominary report of excavations at Rabat tepe, northwestern Iran, Iranica Antiqua XLIV: 113-129.
Kinner-Wilson, J.V.. 1962. The Kurba’il statue of Shalmaneser III, Iraq 24: 90-115.
Kroll, S., 2011. Urartian cities in Iran, in: K. Koroglu and E. Konyar (eds.), Urartu: transformation in the east, YapiKrediYainalan: 150-160.
Lanfranchi, G., 1995. Assyrian geography and Assyrian letters: the location of Hubuskia again, In: Liverani, M. (ed.) Neo-Assyrian geography, Rome: 127-137.
Lehman-Haupt, C.F., 1916. Musasir und der achte Feldzug Sargons II (714 v. Chr.), Mitteilungen der vorderasiatisch-aegyptischen Gesellschaft 21: 119-151.
Levine, L.D., 1973. Geographical studies in the Neo-Assyrian Zagros-I, Iran 11: 1-27.
Levine, L.D., 1974. Geographical studies in the Neo-Assyrian Zagros-II, Iran 12: 99-124.
Levine, L.D., 1977. Sargon’s eighth campaign, in: L.D., Levine & T.C., Young (eds.), Mountains and lowlands: essays in the archaeology of the greater Mesopotamia, Biblioteca, Mesopotamia, vol. 7, Malibu: 135-152.
Liverani, M., 2003. The rise and fall of Media, inG.B., Lanfranchi, M., Roaf and R., Rollinger (eds.), Continuity of empire(?) Assyria, Media, Persia, Padova, pp. 1-12.
Medvedskaya, I.N., 1997. The localization of Hubuškia, in: S. Parpola and R.M. Whiting (eds.) Assyria 1995, Helsinki: 197-206.
Muscarella, O.W., 1986. The location of Ulhu and Uiše in Sargon II’s eighth campaign, Journal of Field Archaeology 13 (4): 465-475.
Norris, E., 1870. Assyrian dictionary, London.
Parpola, S., 1970. Neo-Assyrian toponyms, AOAT 6, Neukirchen.
Parpola, S and Porter, M., 2001. The Helsinki atlas of the ancient near east in the Neo-Assyrian period, The Casco Bay Assyriological Institute, The Neo-Assyrian Text Corpus Project, Helsinki.
Radner, K., 2003. An Assyrian view on the Medes, in: G.B. Lanfranchi, M. Roaf and R. Rollinger (eds.), Continuity of Empire (?), Assyria, Media, Persia, Padova, pp. 37-64.
Reade, J.E., 1978. Kassites and Assyrians in Iran, Iran 16: 137-143.
Reade, J.E., 1979. Hasanlu, Gilzanu, and related consideration, Archäeologische Mitteilungen aus Iran 12: 175-181.
Reade, J.E., 1994. Campaign around Musasir, in: Cilingiroglu (ed.), proceeding of Anatolian Iron Age 3, Van, Turkey, 1994, pp. 185-187.
Reade, J.E and Finkel, I., 2014. Between Carchemish and Pasargade: recent Iranian discoveries at Rabat, in: Gaspa et al. (eds.) From Source to History: Studies on the Ancient Near Eastern World and Beyond, Dedicated to Giovanni Lanfranchi, Münster, pp. 581-595.
Rigg, H.A., 1942. Sargon’s eight military campaign, Journal of American Oriental Society 62, (2): 130-138.
Russell, H., 1984. Shalmaneser’s campaign to Urartu in 856 BC and historical geography of eastern Anatolia according to the Assyrian sources, Anatolian Studies 34: 171-201.
Sagona, A and Zimansky, P., 2009. Ancient Turkey, Routledge, London & New York.
Salvini, M., 1984. La storia della regione in epoca Urartea, in: P.E. Pecorella and M. Salvini (eds.), Tra lo Zagros e l’Urmia, Rome, pp. 9-51.
Schrader, E., 1878. Keilinschriften und geschichtsforschung, Giessen.
Streck, M., 1898-1899-1900. Das gebiet der heutigen landschaften Armenien, Kurdistan und Westpersien nach den babylonisch-assyrischen keilinschriften, ZA XIII (1898): 57-100, ZA XIV (1989): 103-72, ZA XV (1900): 257-382.
Thureau-Dangin, F., 1912. Une relation de la huitième campagne de Sargon, Paris.
Wright, E.M., 1943. The eighth campaign of Sargon II of Assyria (714 B.C), Journal of Near Eastern Studies 2: 173-186.
Zadok, R., 2002. The ethno-linguistic character of northwestern Iran and Kurdistan in the Neo-Assyrian period, Jerusalem.
Zadok, R., 2006. Mannea, Encyclopedia Iranica, www.iranicaonline.org/ articles/mannea.
Zimansky, P., 1990. Urartian geography and Sargon’s eighth campaign, Journal of Near Eastern Studies 49: 1-21.