نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار پژوهشکده باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

کاخ شائور در سمت غربی محوطه باستانی شوش و در مجاورت رود شائور قرار دارد. کاوش­های این محوطه از سال 1970 تا 1976 م توسط هیات فرانسوی به سرپرستی رمی بوشارلا و آدران لابروس با همکاری محمود کردوانی از ایران انجام گرفت. در این محوطه سه لایه باستانی مربوط به دوره اسلامی، اشکانی و هخامنشی شناسایی شد. در طی این کاوش­ها ظروف شیشه­ای از دوره­های اشکانی تا اسلامی کشف گردید. آثار اشکانی شائور، به ظروف داروئی و آرایشی، شامل بطری و عطردان، پیاله (کاسه)، لیوان، و زیورآلات از قبیل مهره و حلقه (انگشتری) طبقه بندی شده است. اغلب این آثار با تکنیک دمیده آزاد و بیشتر به رنگ سبز و دو نمونه نیز با روش قالب گلی ساخته شده­اند. با توجه به نمونه­های مشابه، در داخل و خارج از ایران احتمالاً این اشیاء در نقاط مختلف قلمرو اشکانی مبادله می­شده و یا در خود محل با روش ساخت و تزیینات یکسان تولید می­شده است. هر چند که در برخی نمونه­ها تاثیر هنر گذشته ایرانی به خوبی نمایانگر است، اما تاثیر هنر هلنی و رومی بر روی ظروف شیشه­ای شائور بیشتر به چشم می­خورد که نشان از تبادلات منطقه­ای میان دشت خوزستان با محوطه­های غربی­تر در این دوران است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating Parthian Glassworks from the Shaur Palace

نویسندگان [English]

  • Moslem Jafarizadeh 1
  • Arman Shishegar 2

1 Ph. D Candidate, Department of Archaeology, University of Tarbiat Modares

2 Assistant Professor, Iranian Center for Archaeological Research

چکیده [English]

Shaur palace located at western side of Susa ancient site, next to Shaur River. Excavations at the site began since 1970 to 1976 by Remi Bucharlat, Adran Labrus, and Mahmoud Kordavani. They identified three archaeological levels that dated to Islamic, Parthian, and Achaemenid periods. Excavations revealed few glassworks among recovered material, which dated from Parthian to Islamic periods including vessels for medical, cosmetic purposes; such as bottles, attar vials, bowls, glasses, and ornaments such as beads and rings. The glassworks usually were green objects that manufactured using free-blowing method, while some productions enjoyed mold-blowing method. Considering comparable Iranian and foreign objects, they probably produced by same technique and decoration, or exchanged within the Parthian territories. However, some remains indicate Iranian artistic effects, Hellenistic and Roman motifs dominated glassworks of Shaur, would indicate regional exchanges between Khuzistan Plain and more distant western areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parthian Glassworks
  • Shaur Palace
  • Celadon
  • Petrography
  • Crystallography
  • Maritime Trading
پرو، ژان، (1376)، «شوش در دوره هخامنشی»، ترجمه هایده اقبال، شوش و جنوب غربی ایران، تاریخ و باستان شناسی (سیرتکامل اجتماعی و فرهنگی از هزاره هفتم قبل از میلاد تا یورش مغول)، گزارش گردهمایی بین المللی شوش وسمینار بلو، زیر نظر ژان پرو و ژنوییودلفوس، صص 212 – 218.
دیاکونوف، میخائیل، میخائیلوویچ، (1351)، اشکانیان، ترجمه کریم کشاورز، تهران، نشر پیام.
دیولافوآ، مادام ژان، (1376)، سفرنامه خاطرت کاوش های باستان شناسی شوش، ترجمه ایرج فره وشی، چاپ چهارم، دانشگاه تهران.
رهبر، مهدی، (1376)، «کاوش آرامگاه های الیمایی گلالک شوشتر»، یادنامه گردهمایی باستان شناسی شوش، 25 – 28 فروردین ماه 1373 شمسی، سازمان میراث فرهنگی (پژوهشگاه)، جلد 1، صص 175 – 208.
رهبر، مهدی، (1378)، فصل اول کاوش های باستان شناسی صالح داود،اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان، منتشر نشده.
رهبر، مهدی، (1382)، فصل دوم کاوش های باستان شناسی صالح داود،اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان،منتشر نشده.
رهبر، مهدی، (1383)، گزارش کاوش های آموزشی باستان شناشی در دستووا شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان، منتشر نشده.
سروش نیا، مجید، (1392)، گزارش گمانه زنی به منظور نجات بخشی تل رضوان، اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خوزستان، منتشر نشده.
شریفی، فرشته، (1392)، گاهنگاری و طبقه بندی ظروف شیشه ای موزه های هگمتانه و آرامگاه بوعلی سینا همدان، «پایان نامه کارشناسی ارشد»، استاد راهنما: دکتر محمد ابراهیم زارعی، دانشگاه بوعلی همدان، دانشکده هنر و معماری.
شیخ، محمد، (1386)، دوران هخامنشی در محوطه باستانی شوش بر اساس کاوش های باستان شناسی، «پایان نامه کارشناسی ارشد»، استاد راهنما: دکتر بهمن فیروزمندی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
شیشه گر، آرمان، (1382)، «صنعت ساخت آبگینه در دوره سلجوقی و معرفی چند نمونه آن»، موزه ها، دوره جدید شماره شانزدهم، شماره پیاپی سی و هفتم، صص 24 - 29.
شیشه گر، آرمان، (1391)، «پیشینه هنر و صنعت شیشه گری در ایران»، ویژه نامه اولین نشست تخصصی شیشه و سفال، موزه آبگینه و سفالینه های ایران، صص 45 – 95.
شیشه گر، آرمان، (1394)، «گزارش کوتاه کاوش فصل دوم در گورستان اشکانی جوبَجی- ده­یور (زمستان 1393)»، به کوشش حمیده چوبک، گزارش های چهاردهمین گردهمایی سالانة باستان شناسی، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، صص 313-319.
صالح وند، نوید، (1394)، تاریخچه شیشه و شیشه گری (ظروف شیشه ای دوره اشکانی مجموعه های موزه ملی ایران و موزه رضا عباسی)، چاپ اول، تهران، سمیرا.
علی اکبرزاده کرد مهینی، هلن، (1373)، شیشه مجموعه مرز بازرگان، چاپ دوم، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور.
فوکائی، شینجی، (1371)، شیشه ایرانی، ترجمه آرمان شیشه گر، چاپ اول، تهران، میراث فرهنگی استان تهران.
قائینی، فرزانه، (1383)، موزه آبگینه و سفالینه های ایران، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور.
کامبخش فرد، سیف الله، (1377)، گور خمره های اشکانی، باستان شناسی و تاریخ، (پیوست شماره 1)، مرکز نشر دانشگاهی.
کردوانی، محمود، (1356)، کاخ هخامنشی شاهور، کاوش های سال 72 – 1971 در شوش، تهران، بی تا.
گیرشمن‌، رومن، (1390)، هنر ایران در دوران ماد و هخامنشی، ترجمه عیسی بهنام، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
محمدی فر، یعقوب، (1387)، باستان شناسی و هنر اشکانی، چاپ اول، تهران، سمت.
Arakelian, B.N. Tiratzian, G.A. Khachatrian, G.D. 1969. The glass of ancient Armenia, The Archaeological Monuments and Specimens of Armenia (3). Yerevan.
Antonaras, A., 2012. Fire and sand: ancient glass in the Princeton University Art Museum. New Haven and London, Princeton University Art Museum.
Barag, D.P., 1975. Rod formed kohl tubes of the mid first millennium B.C., Glass Studies XVII: 23-36.
Barag, D.P., 1985. Cataloque of western Asiatic glass in the British Museum, vol: I., London.
Boucharlat, R., Labrousse, A. 1976. Le Palais d' Artaxerxes II sur la rive droite du Chaour a Suse, Cahiers de la Delegation ArcheologiqueFrancaise en Iran. DAFI 10: 19 – 136.
Bray, C., 1995. Dictionary of glass, materials and techniques. London, A and C Black.
Dieulafoy, M., 1982. Lacropole de Suse, D Apres Les Fouilles Executes En 1884, 1885, 1886. Paris, Sous Les Auspices Du Musee Du Louvre.
Egami, N., Fukai, Sh., Masuda, S., 1966. Dailaman II, the excavation at Noruzmahale and Khiramrud, 1960, Tokyo, The Institute of Oriental Culture, the University of Tokyo.
Fleming S. J., 1996. Early imperial Roman glass at the University of Pennsylvania Museum, Expedition 38. (2): 13-37.
Ghirshman, R., 1952. Cinq campagnes de fouilles a Suse, (1946-1951), Paris, Memoires de la Mission Archeologique en Iran.
Ghirshman, R., 1966. Tchoga Zanbil (Dur-Untash). Vol. I: La Ziggurat, Paris, Mémoires de la Délégation Archéologique en Iran. (39).
Ghirshman, R., 1976. Terrasses Sacrees de Bard e Neshandeh et Masjid-I Soliman, Paris, Memoires de la Delegation Archeologique en Iran. XLV. (II), Planches.

Hakemi, A., 2009. Juban, in: Ehsan Yarshater (ed.), Encyclopædia Iranica. XV. (1), New York, Colombia University Press.

Harden, B.D., 1949. Tomb-groups of glass of Roman date from Syria and Palestine, Iraq 11 (2): 151-159.
Israeli, Y., 1991. The invention of blowing, in: Newby and Painer (eds.), Roman glass: two centuries of art and invention, pp. 46-55.
Labrousse, A., Boucharlat, R., 1972. La fouille du Palais du Shaour a Suse en 1970 et 1971. Cahiers de la Delegation ArcheologiqueFrancaise en Iran. DAFI (2): 61 – 168.
Meyer C., 1992. Glass from Quseir Al-Qadim and the Indian Ocean trade. Chicago, the Oriental Institute of the University of Chicago 53.
Negro Ponzi, N.M., 1968-69. Sasanian glassware from Tell Mahuz (North Mesopotamia), Mesopotamia III-IV: 293-385.
Negro Ponzi, N.M., 1972. Glassware from Abu Skhair, Mesopotamia VII: 215-240.
Schmidt, E., 1957. Perspolis, Volume 2. contents of the treasury and other discoveries, Chicago, Oriental Institute Publications 69, University of Chicago Press.
Sono, T., Fukai, Sh., 1968. The excavations at Hassani-Mahale and Ghalekuti 1964, Tokyo, University of Tokyo Press.
Spaer, M., 1992. The Islamic glass bracelets of Palestine: preliminary findings, Glass Studies 34: 44-62.
Stern, E. M., 1999. Roman glassblowing in a cultural context, AJA 103. (3): 441-484.
Tait, H., 1995. Five thousand years of glass, London, British Museum Press.