نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید مهدی حسینی نیا ¹
• کریم حاجی زاده باستانی ²
• حبیب شهبازی شیران ³
• رضا رضالو ¹

¹ دانشگاه محقق اردبیلی

² عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه محقق

³ استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

شهر اردبیل به واسطه موقعیت خاص جغرافیایی و استراتژیکی، در قرون اولیه اسلامی به عنوان چهارراه ارتباطی و مهمترین شهر بلاد آذربایجان در مبادلات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در متون تاریخی و جغرافیایی یاد شده است. وجود تنوع در زیست‌بوم‌ منطقه و همچنین شرایط موئلفه‌‌های فضای مکانی، تأثیری شگرف بر بقاء و توسعه شهر بر جای نهاده بود که در این مقاله به بررسی و تحلیل عواملی که این شرایط برتر را ایجاد کرده، می‌پردازیم. سوال اصلی این است چه متغیرهای جغرافیایی بر بقاء و توسعه و افول شهر در قرون اولیه اسلامی تا پایان دوران صفوی اثر گذاشته است؟ فرضیات این پژوهش، با استناد به یافته‌های منابع تاریخی و جغرافیایی و سپس تحلیل و استدلال بر پایه نظریه بوم شناسی«کنت وات» صورت گرفته و نقش پنج متغیر: ماده، انرژی، تنوع، فضا و زمان در فازهای بقاء -توسعه و افول شهر مطالعه شده است. براساس می‌توان گفت در سده‌های اولیه اسلامی این شهر به عنوان اولین و مهم‌ترین شهر ایالت آذربایجان مطرح شده بود. منابع آب، انرژی و موارد انسان ساخت، شکل‌گیری آن را در قرون اولیه دوران اسلامی در پی‌داشت. پس از حمله گرجیان و مغولان، این شهر تا حدی رونق گذشته را از دست داد. اما در دوره صفویه به واسطه اهمیت مجموعه آرامگاهی شیخ صفی برای پادشاهان این دوره، مجددا رونق گذشته را بازیافت که این موضوع با انباشت ثروت از طریق احیای دوباره مسیرهای ارتباطی و جمع آوری موقوفات برای این بقعه از نقاط مختلف در مقیاس منطقه‌ای و برون منطقه‌ای میسر گردید

کلیدواژه‌ها

• کلید‌واژه: شهر اسلامی اردبیل
• متون تاریخی و سفرنامه‌ها
• متغیرهای جغرافیایی
• شکل گیری و توسعه
• رکود شهر

عنوان مقاله [English]

Explaining the Role of Ecological Variables Affecting the Survival Process - Development and Stagnation of Ardabil Islamic City Life

نویسندگان [English]

• seyyd mehdi Hosseyni nia ¹
• Karim Hajizade ²
• Habib shahbazi Shiran ³
• reza rezaloo ¹

¹ University of Mohaghegh Ardabili uma

² University of Mohaghegh Ardabili uma

³ University of Mohaghegh Ardabili uma

چکیده [English]

Ardebil is Due to its geographical and strategic location, one of the most important capital of the state of Azerbaijan, as well as a crossroads of communication in economic and commercial exchanges in historical geography texts. The main question is: what geographic variables affect the formation, expansion and decline of the city in the early Islamic centuries until the end of the Safavid period? The hypotheses of this research have been criticized and studied based on the findings of the Basta-Nation and historical approaches in the study of written sources Based on the results of this research, it can be said that the city of Ardebil in the early Islamic centuries was considered as the first and the most important city and capital of the state of Azerbaijan. The sources of water and energy and man-made objects (communication paths and gates) made it possible to form it in the early centuries of the Islamic era. After the invasion of the Greeks and the Mongols, the city lost some of its past flourishing, so that the significance of the city was no longer mentioned, but during the Safavid period, due to the importance of the Sheikh Safi shrine for the kings of this period, this again The city retrieved the past prosperity, which was made possible by the accumulation of wealth through the revival of communication paths and the collection of endowments for this tomb from different parts of the region and beyond.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ardebil City
• Historical Texts
• Travelogues
• Geographical Variables
• Ecological Variables