نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه باستان شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران.
2 گروه باستان شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.
چکیده
یکی از محوطه های باستانی ارزشمند ایران در طول قرون میانی اسلامی، دستکند زیرزمینی تهیق از توابع شهرستان خمین است. در فصل اول کاوش های باستان شـناسی این محـوطه علاوه بر شناسایی فضاهای مختلف معماری، سفالینه ها، ظروف شیشه ای و مهره های متنوع، آثار ارزشمند دیگری مانند انواع ظروف و اشیای فلزی از جنس مفرغ و آهن، مسکوکات طلا و زیورآلات طلایی و نقرهای، به دست آمد. آثار فلزی تهیق به دلیل تنوع فرم و جنس و فراوانی نمونه های شناسایی‌شده، در مطالعات باستان شناسی دوران اسلامی ایران جایگاه ویژهای دارند؛ زیرا از معدود محوطه های باستانی شناخته‌شدۀ این دوران محسوب میشود که این میزان از آثار فلزی دوران اسلامی در کاوش های آن به دست آمده است. این امر بدین سبب اهمیت دارد که تعداد کل محوطه های باستانی این دوران که در کاوش های باستان شناسی آن با حجم زیاد انواع مختلف آثار فلزی به دست آمده باشد، از تعداد انگشتان یک دست فراتر نمیرود؛ در عین حال که بیشتر این محوطه ها نیز چند مرحلۀ استقراری داشته و با قطعیت نمیتوان همۀ آثار فلزی مکشوفه در آنها را متعلق به یک دورۀ زمانی خاص دانست مانند آنچه که در کاوش های باستان شناسی نیشابور به دست آمده است. همین موضوع نشاندهندۀ اهمیت این آثار است که تاکنون در پژوهش مستقلی بدان ها پرداخته نشـده است. با توجه به این موضـوع هدف اصـلی پژوهـش حاضـر بررسی، تاریخگذاری نسبی و مطالعۀ مقایسه آثار فلزی به دست آمده در کاوش های تهیق خمین است. روش پژوهش حاضر توصیفی– تحلیلی بوده و شیوۀ گردآوری اطلاعات آن شامل فعالیت های میدانی و مطالعات کتابخانه ای است. در این مطالعات چنین مشخص شد که اولاً بسیاری از آثار فلزی به دست آمده در کاوش های باستان شناسی تهیق، در قرون 6-7 ه.ق تولید شدهاند؛ موضوعی که با انجام مطالعات مقایسه ای دیگر و نیز وجود شواهدی از سکه های این دوره در کاوش های محوطه، ثابت‌شده است. ثانیاً بخش مهمی از ظروف فلزی به دست آمده در تهیق به ویژه ظروف مفرغی و زیورآلات طلایی، احتمالاً در مناطقی همچون نیشابور و جرجان تولید و از آنجا به این منطقه صادر شدهاند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
New Findings of Medieval Islamic Metals in Troglodyte Tahyagh in Khomein
نویسندگان [English]
- Esmael Sharahi 1
- Hossein Sedighian 2
1 Department of Archaeology, Bu-Ali Sina University of Hamedan, Hamedan, Iran.
2 Department of Archaeology, Faculty of Literature and Humanities, Lorestan University, Lorestan.Iran.
چکیده [English]
Troglodyte Tahyagh is one of the important sites of the medieval Islamic period in Iran. During the first season of archaeological excavations at this site, in addition to identifying various architectural spaces, pottery and various beads, as well as other valuable artifacts such as various types of metal and bronze containers, gold coins and gold ornaments were found. In terms of variety and abundance, the metalwork of Tahyagh, it is one of the few known archaeological sites in Iran during the Middle Islamic period. Moreover, it is one of the few known sites of this period with this amount of metal artifacts of the Islamic period has been obtained in its excavations. This is important because the total number of archeological sites of this period, which have been found in archeological excavations with a large volume of different types of metal artifacts, does not exceed the number of fingers of one hand; at the same time, most of these sites have several stages of settlement and it cannot be said with certainty that all the metal artifacts discovered from them belong to a specific time period, such as what has been obtained at Nishapur. This is an indication of the importance of these works that yet have not been addressed in any research. In this regard, the main purpose of this study is to introduce and investigate the metal artifacts obtained from archaeological excavations at Tahyagh. The method of this research is based on field studies at the site and the identification of similar works in museums through library studies. In these studies, it was found that these objects were probably produced and used in the 12-13th centuries, based on comparative studies and the existence of evidence from coins of this period in the archaeological excavations of Tahyagh. In addition, some of these works were likely produced in Nishapur or Jorjan and exported to this area.
کلیدواژه‌ها [English]
- metalwork
- middle islamic period
- Troglodyte
- Tahyagh
- khomein
)