نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران.

چکیده

این مقاله جستاری معرفت­شناختی پیرامون جایگاه ماده و معنا در باستان­شناسی است. باستان­شناسان با ماده­هایی درگیرند که یا فی­ حد ذاته اثر (Archaion) هستند یا مرتبط و منتسب به مدارک، شواهد، قرائن مادی و آثار مورد مطالعه­ی آن­ها. هر اثر، مدرک، ماده فرهنگی و فرهنگ مادی هماره ارجاع، اشاره و دلالت به چیزی به معنایی به نیت و غایتی دارد که بیرون از آن است، نه در درون و متّصل به آن، مدارک، شواهد و آثار مورد مطالعه­ی باستان­شناسان به­دلیل اثریّت و ماهیت مدرک بودنشان پیشاپیش فی­ حد ذاته خصیصه مرجوعیت دارند. مرجوعیت به معناها یا «لوگوس­» هایی که مفقود هستند. ارجاع، اشاره و دلالت به نیت­هـا،  غرض­هـا، هدف­هـا، مقصدهـا و غایت­هـا یا «آرخه» ­هایی دارنـد که در باسـتان­شـناسی مفقود و غـایب هسـتند. باستان­شناسی از این منظر هم دانش و دانـایی مـاده و هم معنا هم مـیدان گردآوری داده­های مشهود و هم مقام داوری بوده­های مفقود و هم مهارت، مهندسی و مدیریت کشف جام­های شکسته است و هم هنر، خرد، بصیرت، مهارت برکشیدن و برگرفتن و به­کف آوردن جرعه­ای­­ از باده معناهای ریخته. اما چگونه؟ درجه، دامنه مرجوعیت، ارجاع­پذیری ماده­ها و مدارک باستان­شناسی آن­قدر هست که بتوان از نردبان­های فرسوده و شکسته ماده­های الکن، خاموش، مخدوش، معیوب، متفرق، مثله و بی­نام باستان­شناختی به بام معناهای مفقود و غایب بر شد؟ می­توان از انکشاف ماده­های ملموس به اختفای معناهای مفقود و غایب نقب باستان­شناسانه زد و ره باستان­شنانه برد و به معرفت و منظری معتمد درباره روند­ها، رخدادها، واقعیت­های متوقف، منجمد و مفقود گذشته دستیافت؟ پاسخ به پرسشی از این دست و گشودن گره­های کور و فراز آمدن بر معضلاتی از این جنس هرچند سهل­الوصول نیست لیکن طرح و بحث، نقد و تحلیشان آنقدر هم بیهوده و بی­ثمر نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Epistemological Approach to Concept of Material and Meaning in Archaeology

چکیده [English]

This paper demonatrates an Epistemological approach to the concept of material and meaning in archaeology. The starting point and the basic objective of this article is briefly concentrated on the epistemological analysis of very key concepts of material and meaning in archaeological studies. The interpretations and inferences of archaeological studies in this way have been based on material cultures as “archaeon” and production of meaning as “lost logoi” and “Lost or absent archai”. Archaeology in this respect as the inferential discipline in a very inevitable way is engaged with both material and meaning in their particular sense: Material as Cultural material or any material those could help archaeological interpretations as well as archaeological inferences to production of meaning introduced here as lost and absent meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anthropology
  • Material
  • Meaning
  • Cultural Material
  • material culture
بابک احمدی (1381)، هایدگر و تاریخ هستی، تهران، مرکز.
بیمل والتر (1393)، بررسی روشنگرانه اندیشه­های مارتین هایدگر، ترجمه بیژن عبدالکریمی، تهران‌، سروش.
پالمر، ر. فرانک (1366)، نگاهی تازه به معنی‌شناسی‌، ترجمه کورش صفری، تهران: مرکز.
جمادی سیاوش (1392)، زمینه و زمانه پدیدارشناسی: جستاری در زندگی و اندیشه­های هوسرل و هایدگر، چاپ چهارم، تهران، ققنوس.
راسل برتراند (1390)، مسائل فلسفه، ترجمه­ی منوچهر بزرگمهر، چاپ پنجم، تهران، خوارزمی.
مالافوریس امبرز (1394)، چگونه اشیاء ذهن را شکل می­دهند: نظریه گیرایش مادّی (درآمدی باستان­شناختی و مردم‌شناختی بر فهم‌شناختی هنر و طرّاحی)، ترجمه­ی وحید عسکرپور، تبریز‌، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
ملاصالحی حکمت­اله و ده­پهلوان مصطفی (1393)، «تأملی در مفهوم بافت در سپهر پژوهش­های باستان­شناختی»، انسان­شناسی (انجمن انسان‌شناسی ایران)، ش21، پاییز و زمستان، صص 113-140.
مولوی، جلال­الدین محمد بلخی(1390)،مثنوی معنوی،به­تصحیح رینولد ا.نیکلسون،چ. پنجم،د. دوم، ص 331، تهران، هرمس.
مولوی، جلال­الدین محمد ­بلخی (1372)، مقالات مولانا (فیه مافیه) 2،بازخوانیوویرایشمتن:جعفرمدرس،تهران،مرکز.
مولوی، جلال­الدین محمد ­بلخی (1390)‌، مثنوی معنوی، ن بنصحیح رینولد ا. نیکلسون، چاپ پنجم، د ششم، ص971، تهران، هرمس.
مولوی، جلال­الدین محمد ­بلخی (1363)، مثنوی معنوی،به‌تصحیح رینولد ا.نیکلسون،چ. پنجم، د. دوم، ص331،تهران،هرمس.
نیکل تامس (1389)، در پی معنا، ترجمه­ی سعید ناجی و مهدی معین‌زاده، چاپ دوم، تهران، هرمس.
ورنو روژه- ژان وال و دیگران (1392)، نگاهی به پدیدارشناسی و فلسفه­های هست بودن، برگرفته و ترجمه­ی یحیی مهدوی‌، چاپ سوم، تهران، خوارزمی.
هایدگر مارتین (1386)‌، هستی و زمان، ترجمه­ی سیاوش جمادی، تهران، ققنوس.
هایدگر مارتین (‌1392)، متافیزیک چیست؟، ترجمه­ی سیاوش جمادی، تهران، ققنوس.
Asustin, J. L., 1975. How to Do Things with Worlds, Harvard University Press.
Brial, M., 1900. Semantics: Studies in the Science of Meaning, London, Allenand Unwin.
Braudel, F., 1993. Grammaire des Civilisations, Paris, Flammarion, Edition Champ.
Braudel, F., 1979. Civilisation Materielle, Economie et Capitalisme, XVe - XVIIIe Siecle, Paris, Flammarion Edition Champ.
Carnap, R., 1948. Introduction to Semantics, Harvard University Press.
Hodder, I., (ed.) 1989.The Meanings of Things: Material Culture and Symbolic Expression, Harper Collins Academic.
Hodder, I., and Hutson, G., 2003. Reading the Past, Cambridge University Press.
Hodder,I., 2012. Entangled: An Archaeology of the Relationships Between Humans and Things, London, Wiley- Blakwell.
Heidegger, M., 1973. Being and Time, Oxford, Blackwell.
Heidegger, M., 1978. ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ, (in Greek),Thens, Dodoni.
Keane, W., 2003. Semiotics and the Social Analysis of Material Things, Language and communication 23: 409-425.
Knappett, C. 2005. Thinking Through Material Culture: An Interdisci- Plenary Pespective, University of Pensylvania Press.
Knappett, C., and Malafouris, L., (eds.). 2008.  Material Agency: Towards a Non Anthropocentric Approach, London, Springer.
Lowith, Karl, 1949. Meaning in History, Chicago, The Chicago University Press.
Malafouris, L., and Renfrew, C., 2010. An Introduction to the Cognitive Life of Things: Archaeology, Material Engage- Ment and the Extended Mind, in: L. Malafouris and C., Renfrew (eds.), The Cognitive Life of Things: Recasting the Boundries of the Mind, McDonald Institute For Archaeological Research.
Malafouris. L., 2013. How Things Shape the Mind: A Theory of Material- Engagement, Cambridge, London, MIT Press.
Nath Basu, Minedra and Nath Basu, Malay, 1975. A Study on Material Culture, Calcuta, The World Press Private LTD.
Olsen, B., 2003. Material Culture after Text: Remembering Things, Norwegian Archaeological Review 36 (2): 87-104.
Preucel, R. W., 2006. Archaeological Semiotics, London, Blackwell.
Russell, B., 1940. An Inquiry into Meaning and Truth, London, Allen and Unwin.
Wylie, A., 2002. Thinking from Things: Essays in Philosophy of Archaeology, Berkeley, Los Angeless, University of California Press.