فهیمه موسوی؛ بهزاد بلمکی؛ محمدرضا سعیدی هرسینی
چکیده
حوضهی هلیلرود از جمله مناطق باستانی شناخته‌شدۀ هزارهی سوم پ.م در جنوب‌شرق ایران است که از این حوضه در پی مطالعات باستان‌شناختی سال1380 تاکنون بیش از سیصد محوطه باستانی دوره‌های پیش از تاریخ تا ...
بیشتر
حوضهی هلیلرود از جمله مناطق باستانی شناخته‌شدۀ هزارهی سوم پ.م در جنوب‌شرق ایران است که از این حوضه در پی مطالعات باستان‌شناختی سال1380 تاکنون بیش از سیصد محوطه باستانی دوره‌های پیش از تاریخ تا دوران اسلامی شناسایی شده است. مهمترین آثار این منطقه کشفیاتی متعلق به هزارهی سوم پ.م است که قابل مقایسه با آثار باستانی تمدنهای بینالنهرین، ایلام، آسیای میانه و دره سند است. مسئله اصلی این پژوهش شناخت تمدن هلیلرود از طریق مطالعه نقشمایههای نمادین اشیایی با فرم سنجاقهای میلهای است که از سراسر حوضهی هلیلرود شناسایی شده است و در باغ موزۀ هرندی کرمان نگهداری میشود، این اشیاء 155قطعه سنجاق میلهای است که گروهی به صورت میلههایی ساده و فاقد نقش و 24 قطعه آن دارای سر سنجاق مزیین به نقوش جانوری،گیاهی و هندسی است که هدف این پژوهش معرفی و شناخت سه قطعه از سنجاقهای مذکور است که به دلیل نقش رویارویی جانوران انتخاب و مورد بررسی واقع شده است. توصیف نقش جانوران در این سنجاقها به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و نقشمایههای این سه شیء به عنوان یافتههای فرهنگی هنری حوضۀ هلیلرود در یک مطالعه تطبیقی با نقشمایههای محوطههای شاخص هزارۀ سوم پ.م در جنوب شرق ایران، تمدنهای بینالنهرین و آسیای میانه مورد ارزیابی قرار گرفته است و از دیدگاه بررسی تاریخ هنر، با گردآوری اطلاعات به شیوۀ میدانی شامل مشاهده این آثار در موزه و عکاسی، طراحی، گونه شناسی نقشمایهها و شناخت شیوه و سبک شکلها به مطالعة تطبیقی و مقایسهای این نقوش پرداخته شده است و در کنار روش میدانی با استفاده از اسناد و منابع مکتوب این تحلیلها تکمیل شده است و در نتیجه بررسی این سنجاقها مشخص شد که فرم سنجاقها با فرم بدن جانورانی مانند بزهای کوهی روی پاهای جلو ایستاده و به صورت نمادین در حال تغذیه درخت، عقابهایی با بالهای برافراشته، مارهایی با دهان باز و به حالت تهاجمی و شیرهایی نشسته در مقابل یکدیگر به حالت کاملاً قرینه اجرا شده است و همین حالت قرینه بودنشان در مقابل یکدیگر، رویاروی بودن آنها را القاء میکند، بنابراین این نقشها از نظر رویاروی بودن جانوران و ویژگیهای محتوایی و احتمالاً اسطوره‌شناختی دسته‌بندی و مورد ارزیابی قرارگرفته‌اند، با توجه به مشاهده و مقایسه این نقوش میتوان اذعان داشت که این اشیاء نشان‌دهنده تأثیر بینش و آگاهی سازندگان این آثار و تعامل نظاممند انسان با محیط‌زیست و فرهنگ رایج درگذشته است که از طریق اعتقادات، باورها و حس زیبایی‌شناسی هنرمند تولیدکننده خلق شده است و شباهت این نقوش به جانوران محوطههای باستانی دیگر نشان از طبیعت مشترک این مناطق و تأثیر فرهنگی هنرمندان بر یکدیگر در خلق آثار هنری بوده است.
