نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه باستان شناسی دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

مجموعه گل‌مهرهای دوره ساسانی موجود در مخزن موزه شاهرود، شامل 32 قطعه گل مهر است که در سال 1385 توقیف و به موزه شاهرود تحویل داده‌شد. این گل مهرها حاوی اطلاعات ارزشمندی است و مطالعه آنها به غنای دانش مهرشناسی دوره ساسانی می‌افزاید. کاربرد و گروه صاحبان مهرها، نحوه الصاق گل مهرها به اسناد یا کالاها، شناخت ویژگی‌های شمایل‌نگاری گل مهرها و پی بردن به گاهنگاری نسبی آنها از اهداف اصلی پژوهش پیش‌رو است. در این مقاله به روش توصیفی – تحلیلی، صرفا مجموعه گل مهرهای توقیفی موزه شاهرود معرفی و نیز راجع به اهمیت گل مهرها و هر یک از نقوش توضیح داده شده‌است. در آینده نزدیک، پس از پاکسازی گل مهرها به خوانش کتیبه‌ها اقدام و در مقاله‌ای جداگانه‌ منتشر خواهد شد. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد از مجموع 32 قطعه گل مهر، 11 قطعه دارای کتیبه و 20 قطعه دارای نقوش حیوانی (واقعی و اساطیری)، نمادها و نشان است. حاشیه 20 اثر مهر نیز با کتیبه همراه است. بر اثر فرسایش1 قطعه گل مهر نیز فاقد نقش است. در بررسی مقدماتی گل مهرهای موزه شاهرود، 60 اثر مهر شناسایی شد. اکثر قطعات یک اثر مهر دارند و تنها در یک قطعه، هفت اثر مهر دیده می-شود. گل مهرها اغلب از یک اثر مهر بزرگ اصلی و تعدادی اثر مهر فرعی در پیرامون اثر مهر مرکزی تشکیل شده‌اند. به طور کلی اثر مهرها شامل مهرهای اداری و مهرهای خصوصی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Preliminary Study of Sasanian Bullae Held in the Shahrood Museum

نویسنده [English]

  • AbbasAli Rezaeinia

Assistant Professor Department of Archaeology, University of Kashan. Kashan, Iran

چکیده [English]

The Shahrood Museum holds 32 Sasanian clay bullae that were confiscated in 2005. These bullae hold invaluable information, contributing substantially to our understanding of Sasanian seals and sealing practices. The primary objective of our current research is to determine the methods by which the bullae were affixed to documents or packages. We also endeavor to thoroughly analyze the iconography depicted on these bullae and to establish their relative chronology. This article presents an in-depth, descriptive-analytical overview focusing exclusively on the collection of clay bullae in the Shahrood Museum. Each motif is carefully examined to underscore the importance of these bullae. Following the meticulous cleaning process, the inscriptions on the bullae will be deciphered and subsequently published in a separate article. The results of our study reveal that among the 32 clay bullae, 11 bear inscription, while 20 feature animal motifs (both real and mythological), symbols, and devices. The margins of 20 seal impressions contain inscriptions. Notably, the inscription on one bulla has vanished due to erosion. During the preliminary examination of the clay bullae at the Shahrood Museum, we have identified 60 seal impression. The bullae that bear multiple sealings consist of one large or principal sealing and several smaller and subsidiary sealings around the central main sealing. Most of the bullae exhibit one sealing, with only one bulla featuring seven sealings. The sealings bear ‘administrative’ and ‘Personal’ seals

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sassanian period
  • Clay bulla
  • Shahroud Museum
  • Sealing
  • Iconography
اکبرزاده، داریوش، فریبا شریفیان و آزاده حیدرپور (1398)، «کانی‌شناسی ترکیبات گل مهرهای ساسانی»، مطالعات باستان­شناسی پارسه،                شمارۀ 9، سال سوم، صص 146-139.
اکرمن، فیلیس (1387)، «مهرهای ساسانی»، ترجمه ناصر نوروززاده چگینی، در: سیری در هنر ایران، زیر نظر آرتر پوپ و فیلیس اکرمن، جلد دوم، تهران، علمی و فرهنگی، صص 1012-979.
آموزگار، ژاله (1374)، تاریخ اساطیری ایران، تهران، سمت.
پورخالقی چترودی، مه دخت (1381)، «درخت زندگی و ارزش فرهنگی و نمادین آن در باورها»، مطالعات ایرانی، سال اول، شمارۀ 1، صص 89-126.
پورشریعتی، پروانه (1396)، زوال و فروپاشی ساسانیان، ترجمۀ خشایار بهاری، تهران، فرزان روز.
تفضلی، احمد (1385)، جامعه ساسانی، تهران، نی.
جوادی، غلامرضا (1380)، مدیریت در ایران باستان، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دریایی، تورج (1383)، شاهنشاهی ساسانی، ترجمۀ مرتضی ثاقب­فر، تهران، ققنوس.  
دریایی، تورج (1385)، «تجارت خلیج فارس در اواخر دورۀ باستان»، در: جامعه و اقتصاد عصر ساسانی، به کوشش حسین کیان­راد، تهران، سخن، صص 136-111.
ده پهلوان، مصطفی و محمد قنواتی هندیجانی (1394)، «ﺗﺄﻣﻠﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻘﺶﻣﺎﯾﻪﻫﺎی ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﺑﺮ ﻣُﻬﺮﻫﺎ و ﮔِﻞﻣﻬﺮﻫﺎی ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ (ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﻣﻮرد ﭘﮋوﻫﺶ: ﻣُﻬﺮﻫﺎ و ﮔِﻞﻣﻬﺮﻫﺎی ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﻮزة ﻣﻘﺪم)»، مطالعات باستان­شناسی، سال هفتم، شمارۀ دوم، صص 67-47.
رحیمی فر، مهناز (1385)، «بررسی برچسب­های گلی خورهه محلات»، باستان­شناسی، سال دوم، شمارۀ 3، صص 88-68.
شمن، ماری لوئیز (1385)، «مناصبی از دورۀ ساسانی»، در: جامعه و اقتصاد عصر ساسانی، به کوشش حسین کیان­راد، تهران، سخن، صص 67-62.
فرای، ریچارد نلسون (1385)، «تجارت عصر ساسانی»، در: جامعه و اقتصاد عصر ساسانی، به کوشش حسین کیان­راد، تهران، سخن، صص 75-70.
قاسمی، پارسا، ریکا گیزلن، رضا نوروزی و عزیزالله رضایی، 1396. «بازسازی تقسیمات استان ساسانی بیشاپور با کشف تعدادی نام جای جدید از گل­مهرهای محوطه تل قلعه سیف­آباد کازرون»، پژوهشهای باستان­شناسی ایران، شمارۀ 14، صص 102-91.  
گوبل، روبرت (1384)، گل مهرهای تخت سلیمان: جستاری در مهرشناسی اواخر ساسانی، ترجمۀ فرامرز نجد سمیعی، تهران، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
گیزلن، ریکا (1384)، چهار سپهبد شاهنشاهی ساسانی بر اساس شواهد مهرشناسی، ترجمۀ سیروس نصراله زاده، تهران، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
هیلز، جان (1384)، شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، چشمه.
Akbarzadeh, D. and Daryaee, T., 2012. Inscribed Sasanian Bullae at the National Museum of Iran. e-Sasanika, 12, pp.1-27.
Akbarzadeh, Dariush, Fariba Sharifian and Azadeh Heydarpour, 2018. " Mineralogy of Sasanian Bullae", Parse Archaeological Studies, Number 9, Year 3: 139-146. [In Persian].
Akerman, Phyllis, 2017. "Sasanian Seals", translated by Nasser Norouzzadeh Chegini, in A Survey of Persian Art, under the supervision of Arthur Pope and Phyllis Akerman, Volume II, Tehran, Scientific and Cultural: 1012-979. [In Persian].
Amoozgar, Zhaleh, 1995. Mythological History of Iran, Tehran, Samt.[In Persian].
Azarpay, G., 2006. Bullae from the Pahlavi Archive at the University of California, Berkeley, in: Compareti, M., Raffetta, P. and Scarcia, G. eds., Ērān Ud Anērān: Studies Presented to Boris Il'ič Maršak on the Occasion of His 70th Birthday. Cafoscarina.61-70.
Bivar, D. H, 1966. The Personal and Administrative Seals of the Sasanian Period, International Congress of Iranologists, Tehran.
Brandl, B., Ouyang, X., Berlin, A.M., Herbert, S.C. and Shapiro, A., 2019. A Persian Period Bulla from Tel Qedesh, Israel, and Its Implications for Relations between Tyre and Nippur. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 382(1), pp. 211-241.
Brunner, C.J., 1978. Sasanian Stamp Seals in the Metropolitan Museum of Art. Metropolitan Museum of Art.
Brunner, C.J., 1979. Sasanian Seals in the Moore Collection: Motive and Meaning in Some Popular Subjects. Metropolitan Museum Journal, 14, pp. 33-50.
Cereti, C.G., Moradi, Y., Nasrollazadeh, C., 2011. A Collection of Sasanian Clay Sealings Preserved in the Takiya-e Moaven al-Molk of Kermanshah. Mesopotamia, 14, pp. 209-235.
Daryaee, Touraj, 2013. The Sassanian Empire, translated by Morteza Saqib Far, Tehran, Ghoghnous. [In Persian].
DehPahlan, Mustafa and Mohammad Qanavati Hendijani, 2014. " Animal Symbolic Motifs of the Sasanian Seals and Clay Sealings Case Study: Collection of Moghadam Museum of Tehran "), Archaeological Studies, 7th year, number 2 7- 47. [In Persian].
Frye, R.N., 1989. “BULLAE,” Encyclopædia Iranica, IV/5, pp. 545-546.
Frye, Richard Nelson, 2015. "Trade of the Sassanid era", in the society and economy of the Sassanid era, edited by Hossein Kian-Rad, Tehran, Sokhan: 70-75. [In Persian].
Ghasemi, Parsa, Rika Gyselen, Reza Nowrozi and Azizullah Rezaei, 2016. "Reconstruction of the divisions of Sassanian province of Bishapur based on the discovery of some new toponyms from the administrativ Bullae of ToleQaleh Sayfabad, Kazerun, Fars", Archaeological Researches of Iran, No. 14: 102-91. [In Persian].
Gobel, Robert, 2005. The Bullae of Takht-Suleiman: a study in late Sasanian seal studies, translated by Faramarz Najd-Samiei, Tehran, Cultural Heritage and Tourism Organization. [In Persian].
Göbl, R. 1976. Die Tonbullen vom Tacht-E Suleiman: ein Beitrag zur spätsāsānidischen Sphragistik. Berlin, laminas.
Goren, Y. and Arie, E., 2014. The Authenticity of the Bullae of Berekhyahu son of Neriyahu the Scribe. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 372(1), pp.147-158.
Gropp, G., 1974. Some Sasanian Clay Bullae and Seal Stones. Museum Notes (American Numismatic Society), 19, pp.119-144.
Gyselen, R. 2002. “Nouveaux matériaux sigillographiques pour la géographie administrative del’empire sassanide. Collection A. Saeedi”, Cahiers de Studia Iranica, 24.
Gyselen, Rika, 2014. The four general of the Sassanian empire: some sigillographic evidence, translated by Siros Nasraleh Zadeh, Tehran, Cultural Heritage and Tourism Organization. [In Persian].
Herbert, S. 2013. Bullae, in: Excavations at Zeugma: Conducted by Oxford Archaeology, edited by William Aylward, 3 vols. Vol. 1: 210-217.
Hinnells, John, 2005. Persian mythology, translated by , Zhaleh Amoozgar and Ahmad Tafzoli, Tehran, Cheshme. [In Persian].
Javadi, Gholamreza, 2001. Management in Ancient Iran, Tehran, Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian].
Lerner, J.A., 1976. Sasanian Seals in the Department of Medieval and Later Antiquities of the British Museum. Journal of Near Eastern Studies, 35(3), pp.183-187.
Lerner, J.A., 2006. The Seal of a Eunuch in the Sasanian Court. Journal of Inner Asian Art and Archaeology, 1, pp.113-118.
Mariya, Toraj, 2015. "Persian Gulf Trade in the Late Ancient Period", in: Society and Economy of the Sassanid Era, edited by Hossein Kian-Rad, Tehran, Sokhan: 111-136. [In Persian].
Moradi, Y. and Hintze, A., 2020. A New Sealing of Pērōz from Tak̠t-e Solaymān and its Historical Context. Res Orientales, 28, pp.111-134.
Moradi, Y. and Hintze, A., 2022. The Main Administrative Seal of the Sanctuary of Ādur Gušnasp and some other Sealings from Taḵt-e Solaymān. Res Orientales, 29, pp.75-100.
Pourkhaleqi Chatroudi, Meh Dekht, 2013. "The Tree of life and its cultural and symbolic value in beliefs", Iranian Studies, first year, number 1: 126-89. [In Persian].
Pourshariati, Parvaneh, 2016. Decline and Fall of the Sassanian Empire, translated by Khashayar Behari, Tehran, Farzan Rooz. [In Persian].
Rahimi Far, Mahnaz, 2015. " Survey of mud labels of Khorhe Mahalat", Archeology, second year, number 3: 68-88. [In Persian].
Ritter, N.C., 2017. Gemstones in pre-Islamic Persia: Social and Symbolic Meanings of Sasanian Seals. In Gemstones in the First Millennium AD: Mines, Trade, Workshops and Symbolism (pp. 277-292). Mainz: Romisch-Germanisches Zentralmuseum.
Shaman, Marie Louise, 2015. "Positions from the Sassanid Period", in: Society and Economy of the Sassanid Era, edited by Hossein Kian-Rad, Tehran, Sokhan: 62-67. [In Persian].
Tafzali, Ahmad, 2015. Sassanid society, Tehran, Ney. [In Persian].