نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان شرقی.

2 گروه باستان‌شناسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

امروزه باستان­ شناسان از تجزیه ­و­تحلیل فضایی داده­ های محیطی و یافته­ های میدانی باستان­ شناسی برای روشن شدن الگوهای پراکندگی سکونتگاه ­های باستانی و ارتباط آن‌ها با محیط طبیعی استفاده می­ک نند. تحلیل الگوی استقرار یکی از موضوعات باستان­ شناسی است که به‌جای تمرکز بر یک مکان خاص باستانی، منطقه را مورد کاوش قرار می ­دهد. تفسیر رفتار گذشته انسان در رابطه با وابستگی آن به اجزای محیط طبیعی و اکولوژیکی در مرکز این نوع تفکر قرار دارد. نتایج این تحلیل‌ها عواملی را که بر انتخاب محل زندگی اجداد تأثیر می‌گذارند؛ شناسایی می‌کند؛ مانند دسترسی آسان به زمین‌های کشاورزی، آب، منابع دریایی و بهره‌برداری از منابع معدنی قابل‌استخراج. امنیت این بافت جغرافیایی از دیگر عوامل مهم و شناخته‌شده در بستری است که می ­تواند استقرار گروه­ های انسانی در یک منطقه را شکل دهد. بر اساس این روش و با تجزیه‌وتحلیل نتایج بررسی میدانی در غرب دریاچه ارومیه، متغیرهای جغرافیایی مؤثر بر استقرارهای دورۀ اشکانی در این منطقه، موردبررسی قرار گرفت. در بررسی میدانی دشت غربی دریاچه ارومیه، 14 محوطه از دوره اشکانی شناسایی‌شده بود که با تجزیه ­و­تحلیل نتایج این بررسی و داده­ های محیطی، الگوی استقرار منطقه بر اساس نقشه­ های GIS ترسیم گردید. این نقشه­ ها بیانگر شرایط آب ­و­هوایی ایده آل، کوه­ های پوشیده از رسوبات غنی برف و رودخانه ­های فراوانی است که این دشت را تغذیه می­ کند و قابلیت استقرار متوالی را دارد. این الگوها در دشت غربی دریاچۀ ارومیه با متغیرهایی چون ارتفاع از سطح دریا، مجاورت با رودخانه­ ها، نوع آب­و­هوا، حاصلخیزی خاک، کاربری اراضی، مجاورت با سکونتگاه­ های امروزی و استخراج و تجارت نمک، از ساحل غربی دریاچۀ ارومیه اندازه­ گیری شده ­اند که نتایج این مطالعات میدانی در مقاله پیش رو ارائه‌شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Research and Analysis of the Parthian Settlement Pattern in the West Plain of Urmia Lake, Based on Geographic Information System (GIS)

نویسندگان [English]

  • Farangis Mirzaie Damirchi 1
  • Alireza Hejebri Nobari 2
  • Seyed Mehdi Mousavi Kouhpar 2

1 Cultural Heritage of East Azerbaijan, Iran.

2 Department of Archaeology, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Nowadays, Archaeologists use spatial analysis of environmental data and archaeological field findings to clarify the patterns relating to the scattering of ancient settlements and their relation to their natural environments. Settlement pattern analysis is one of the topics in archeology that, rather than focusing on a specific ancient place, probes the region. The interpretation of past human behavior in relation to its dependence on components of the natural and ecological environment is at the center of this type of thought. The results of these  analyses will identify factors that influence the choice of the ancestors' places of residence, such as: easy access to agricultural land, water, marine resources and exploitation of extractable mineral resources. The protection that the geographical location provides is another important and well-known factor in the context that it has a great influence on the shape of the deployment of human groups in an area. According to this method and by analyzing the results of the field survey in the west of Urmia Lake, the geographical variables affecting the settlements of the Parthian period in this area were investigated. In the field survey of the western plain of Urmia Lake, 14 sites of the Parthian period had been identified, which was drawn by analyzing the results of this survey and environmental data available, therefore, the pattern of settlement regions based on GIS maps was drawn. These patterns lie in the western plain of the Urmia Lake and have variables such as: sea level height, proximity to rivers, climate type, soil fertility, land use, vicinity to today's settlements, and salt extraction and trade. All the patterns from the west coast of Urmia Lake, have been measured; and the results of these field studies are presented in the upcoming article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Western Plain of Urmia Lake
  • Field Survey
  • Parthian Period
  • Settlement Pattern
  • Geographic Information System (GIS)
آفتاب، احمد و همکاران، (1393)، «بررسی تأثیر عوامل طبیعی در توزیع فضایی مراکز باستانی آذربایجان غربی با استفاده از GIS»، برنامه­ ریزی فضایی، شمارۀ 14، صص 37-60.
آقالاری، بایرام، ده­ پهلوان، مصطفی، (1390)، «شاخصه­ های فرهنگی شمال غرب ایران در دورۀ اشکانی با نگاهی به یافته­ های فصل دوم کاوش در تپۀ کهنه پاسگاه تپه­ سی»، مطالعات باستان­شناسی، دورۀ 3، شمارۀ 1، صص 11-38.
ایرانشهر، (۱۳4۳)، ایرانشهر، کمیسیون ملی یونسکو، ج 2، شمارۀ 22، ص 1375.
پورفرج، اکبر، (1396)، «تبیین و گاه‌نگاری فرهنگ­ های هزارۀ اول ق.م. در شهرستان نیر اردبیل»، مطالعات باستان­ شناسی، 1396، سال 9، شمارۀ 1، صص 37 - 54.
جمال‌زاده، محمدعلى، (1341) «گنج شایگان یا اوضاع اقتصادی ایران»، کاویانی، برلین، صص 63 ـ 67.
چایچی امیرخیزی، احمد؛ سعیدی هرسینی، محمدرضا، (1381)، نگاهی به تدفین تابوتی در ایران باستان، چاپ اول، تهران، سمیرا.
حیدری، رضا، (1374)، کاوش تپه ربط، آرشیو میراث فرهنگی آذربایجان غربی، (منتشر نشده).
خان محمدی، بهروز، خرازی، ابراهیم، (1391)، «بررسی الگوهای استقراری غرب ارومیه»، پژوهش­ های زاگرس، سال اول، شمارۀ اول، صص 26-35.
دارک، کن. آر، (1387)، مبانی نظری باستان­شناسی، ترجمۀ کامیار عبدی، تهران، نشر دانشگاهی.
دانتی، مایکل، (1396)، آذربایجان درگذر از عصر مفرغ به عصر آهن، ترجمۀ صمد علیون، چاپ اول، تبریز، پروژۀ ترجمۀ حسنلو.
سامی، علی، (1388)، تمدن ساسانی، شیراز، دوجلدی، جلد اول، فولادوند.
سبزی دوآبی، موسی؛ علیرضا هژبری نوبری، فرهنگ خادمی ­ندوشن، سید مهدی موسوی کوهپر، (1392)، «بررسی و تحلیل الگوی استقراری دشت خاوه در دورۀ اشکانی»، جامعه‌شناسی تاریخی، دورة 5، شمارۀ 2، صص 63-80.
سرفراز، علی­ اکبر، آورزمانی، فریدون، (1379)، سکه­ های ایران، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ­ها (سمت).
سعیدی هرسینی، محمدرضا و کمال­الدین نیکنامی و اکرم طهماسبی، (1391)، «برهمکنش محیط و فرهنگ: چشم­انداز جغرافیایی و تحلیل باستان­شناختی از استقرارهای دورۀ مس­-­ سنگی زاگرس مرکزی»، پژوهش­های باستان­شناسی ایران، دورۀ دوم، شمارۀ 1، صص 25-36.
سلیمی، صلاح؛ ده­ پهلوان، مصطفی و داودی حسین، (1397)، «بررسی گورستان­ های خمره­ای دورۀ اشکانی حاشیه شرقی رودخانه زاب کوچک در شهرستان سردشت، شمال غرب ایران»، مطالعات باستان­ شناسی، دورۀ 10، شمارۀ 1، صص 135-154.
ﺻﺪراﺋﯽ، علی، (1397)، پژوهش­های باستان­ شناسی از بیگم قلعۀ نقده تا ریگ­آباد پیرانشهر، چاپ اول، تبریز، پروژۀ ترجمۀ حسنلو.
علی بیگی، سجاد، (1389)، «ازسرگیری پژوهش­ های باستان­ شناختی در محوطۀ پارتی بیستون»، پژوهش­ های باستان­ شناسی مدرس، سال دوم، شمارۀ سوم، صص 39-69.
علیزاده، فاطمه، شیرازی، روح­الله، (1393)، «مطالعه نقوش شاخص سفال اشکانی در جنوب شرق ایران (حوزه مکران)»، علمی­-­تحلیلی هنر و فن، شمارۀ سوم، صص 21-44.
فرخ نیا، شراره، (1395)، «تجزیه ­و­تحلیل مکانی و الگوی مکان­یابی محوطه­ های باستانی با استفاده از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی جی­آی­اس­ (GIS) مطالعه موردی: دشت بسطام شاهرود»، مطالعات باستان­ شناسی، دورۀ 8، شمارۀ 1، صص 151 تا 170.
فرهنگ جغرافیایی آبادی­های شهرستان ارومیه، (1385)، تهران، سازمان جغرافیایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
فلاندن، اوژن، (1356)، سفرنامۀ اوژن فلاندن، ترجمۀ حسین نور صادقی، چاپ سوم، 1356، اشراقی.
قندگر، جواد، (1382)، گزارش مقدماتی کاوش­ های باستان­شناسی قلعۀ زهاک (اژدهاک) هشترود، سازمان میراث فرهنگی، معاونت پژوهشی، اداره کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی (منتشرنشده).
قندگر، جواد؛ اسماعیلی، حسین؛ رحمت­پور، محمد، (1383)، «کاوش قلعه اژدهاک هشترود»، همایش بین‌المللی باستان­ شناسی ایران، حوزۀ شمال غرب، مجموعه مقالات، ارومیه.
قند­گر، جواد؛ رحمت­پور، محمد، (1386) گزارش کاوش فصل هفت کاوش باستان­ شناختی قلعۀ زهاک؛ آرشیو میراث فرهنگی آذربایجان شرقی، (منتشرنشده).
کارگر، بهمن، (1374)، گزارش بررسی و گمانه ­زنی در تپۀ اهرنجان و قره­تپۀ دشت سلماس، آرشیو میراث فرهنگی آذربایجان غربی، (منتشرنشده).
کالج، مالکوم، (1388)، اشکانیان، ترجمۀ مسعود رجب­ نیا، تهران، هیرمند.
کامبخش فرد، سیف­الله (1394) گور­خمره­ های اشکانی، دانشگاهی، باستان­ شناسی و تاریخ (پیوست شمارۀ 1)، تهران، صص 1-107.
کاویانی پویا، حمید، (1394)، «بررسی عوامل مؤثر بر روابط ایران و چین و تأثیر آن بر مبادلات محصولات طبی – دارویی در عصر باستان»، تاریخ پزشکی، سال هفتم، شمارۀ بیست‌ودو، صص 31-72.
کریمی، جلال و فرج­زاده ­اصل، منوچهر، (1383)، «تحلیل الگوهای فضایی استقرارگاه­ های باستانی دشت میاناب شوشتر با کاربرد سنجش‌ازدور و سیستم­ های اطلاعات جغرافیایی»، مدرس علوم انسانی، شمارۀ 35، صص 113-126.
لجمیری، مژده، زارع خلیلی، مرضیه، (1383)، «معرفی یک محوطۀ باستانی در اردبیل: گوشا تپه»، باستان‌پژوهی، شمارۀ 12، صص 81-88.
مافی، فرزاد؛ بهنیا، علی، بهرام­زاده، محمد، (1388)، «طبقه­ بندی و گونه­ شناسی سفال دورۀ اشکانی شهرستان قروه (کردستان)»، پیام باستان­شناس، سال ششم، شمارۀ 12، صص 85-104.
مقصودی، مهران و حسن فاضلی نشلی و قاسم عزیزی و گوین گیلمور و آرمین اشمیت (1391)، «نقش مخروط ‌افکنه­ ها در توزیع سکونتگاه ­های پیش‌ازتاریخ از دیدگاه زمین باستان­ شناختی (مطالعه موردی: مخروط‌ افکنه جاجرود و حاجی عرب)»، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال 44، شمارۀ 4، صص 1-22.
میرزایی دمیرچی، فرنگیس، (1395)، «اشکانیان در آذربایجان و علل حضور کمرنگ آنان در غرب دریاچۀ ارومیه بر اساس نحوۀ پراکندگی آثار»، چکیدۀ مجموعۀ مقالات کنگره تاریخ معماری و شهرسازی استان آذربایجان غربی، ص 15.
میرزایی دمیرچی، فرنگیس، (1398)، «گزارش بررسی غرب دریاچۀ ارومیه»، منتشرنشده.
نامی، حسن؛ موسوی نیا، سیدمهدی، (1398)، «بررسی باستان­شناسی محوطه ­های اشکانی شهرستان درگز، شمال شرق ایران»، مطالعات باستان­ شناسی، دورۀ 11، شمارۀ 1، صص 233-252.
نوراللهی، علی، (1391)، «بررسی باستان‌شناختی قلعۀ پاجاداغ (قلعه تشویر) شهرستان طارم»، باستان­شناسی ایران، سال دوم، شمارۀ ۲، صص 54-76.
نوراللهی، علی، (1395)، «کاوش باستان­شناسی محوطۀ اشکانی تشویر طارم زنجان»، دیار، سال 1، شمارۀ 2، صص 1-54.
نوغانی، سمیه، (1390)، «ساختارشناسی سفال جلینگی متعلّق به دوران پارتی بر اساس مطالعات آرکئومتریک (باستان­سنجی)»، مطالعات باستان­ شناسی، دورۀ 3، شمارۀ 2، صص 15-34.
نیکنامی، کمال ­الدین، ده ­پهلوان، مصطفی، (1392)، «شکل­گیری راه ابریشم در پرتو امنیت مطالعه موردی: آثار و یافته­ های باستان­ شناختی پیرامون جادۀ از سمنان تا گرمسار»، ژئوپلیتیک، سال نهم، شمارۀ دوم، صص 230 -255.
ویستهوفر، یوزف، (1377)، ایران باستان، از 222 پیش از میلاد تا 622 پس از میلاد، ترجمۀ مرتضی ثاقب­ فر، تهران، ققنوس.
ـــــــــــــــ، (1392)، امپراتوری اشکانی و اسناد و منابع آن، گروه مترجمین، 1392، تهران، فرزان.
هرینک، ارنی، (1376)، سفال ایران در دوران اشکانی، ترجمۀ حمیده چوبک، تهران، سازمان میراث فرهنگی.
Aftab, A. et al. 2014. Investigation of the effect of natural factors on the spatial distribution of ancient centers of West Azerbaijan by using GIS. Spatial Planning. No. 14, pp. 37-60. [in Persian].
Aghalari, B. M. Deh-Pahlvan. 2011. Cultural indicators in the northwest of Iran in Parthian period with a look at the findings of the second season of excavation in Kohneh-Pasgah Tepesi. Archaeological Studies. Volume 3, Number 1, pp. 11-38. [in Persian].
Ali-Beigi, S. 2010. Resuming Archaeological Researches of the Parthian site in Bistoon. Modares Archaeological Researches. Second year, third issue, pp. 39-69. [in Persian].
Alizadeh, F. R. Shirazi. 2014. Study of Parthian Pottery Indicators in South-Eastern Iran (Makran Region). Scientific-Analytical of Art and Technique. No. 3, pp. 21-44. [in Persian].
Farokhnia, Sh. 2016. Spatial Analysis and Location Model of Ancient Sites by using Geographical Information System (GIS) Case Study: Bastam plain of Shahroud. Studies Archaeology. Volume 8, Number 1, pp. 151-170. [in Persian].
Iranshahr. 1964. Iranshahr. UNESCO National Commission, vol. 2, number 22, p. 1375. [in Persian].
Burney, C. 1970. Excavations at Haftavān Tepe 1968: First Preliminary Report. Iran 8:157–71.
———. 1972. Excavations at Haftavān Tepe 1969: Second Preliminary Report. Iran 10:127–42.
———. 1973. Excavations at Haftavān Tepe 1971: Third Preliminary Report. Iran 11:153–72.
———. 1975. Excavations at Haftavān Tepe 1973: Fourth Preliminary Report. Iran 13:149–64.
Burton-Brown, T. 1951. Excavations in Azerbaijan, 1948. London: John Murray.
Chaichi-Amirkhizi, A. Saeedi-Harsini, M. 2002. A Look at Coffin Burials in Ancient Iran. First Edition, Tehran, Samira. [in Persian].
Colledge, M. 2009. Parthians. Translated by Masoud Rajab Niya, Hirmand, Tehran. [in Persian].
Danti, M. 2016. Azerbaijan in transition from the Bronze Age to the Iron Age. Translated by Samad Aliyoun, first edition, Tabriz, Hasanlu translation project. [in Persian].
Dark, Ken. R. 2008. Theoretical foundations of archaeology. Translated by Kamiyar Abdi, Tehran, academic publication. [in Persian].
Dorner, J. K. Kromer, and A. Lippert. 1974. Die zweite Kampagne der österreichischen Ausgrabungen am Kordlar-tepe. Aserbaidschan. Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Vienna 104:111–36.
Dyson, R. Jr. 1958. Iron Age Hasanlu. University Museum Bulletin 22:25–32.
———. 1959. Digging in Iran: Hasanlu. 1958. Expedition 1:4–18.
———. 1960a. Hasanlu and Early Iran. Archaeology 13:118–29.
———. 1960b. Where the Golden Bowl of Hasanlu Was Found: Excavations near Lake Urmia which Throw New Light on the Little-Known Mannaeans: Pt. I. Illustrated London News 236:132–34.
———. 1961a. Excavating the Mannaean Citadel of Hasanlu; and New Light on Several Millennia of Persian Azerbaijan. Illustrated London News, 239:534–37.
———. 1961b. Hasanlu 1960 Campaign. Archaeology 14:63–64.
———. 1962. The Hasanlu Project. Science 135:637–47.
———. 1963a. Expedition News. Hasanlu. Expedition 5:33.
———. 1963b. Hasanlu Discoveries, 1962. Archaeology 16:131–33.
Ehringhaus, H. 1994. Gedanken zur Rekonstruction des Gebaudes Kordlar Tepe IV in Iranisch West-Azerbaidjan. Archaeologische Mitteilungen aus Iran 27:49–65.
Flanden, E. 1977. Eugene Flandinʼs Itinerary. Translated by Hossein Noor Sadeghi, third edition, Ishraghi. [in Persian].
Geographical culture of the settlements of Urmia city. 2006. Tehran, Geographical Organization of the Ministry of Defense and Armed Forces Support. [in Persian].
Ghandagar, J. 2003. Preliminary report of the archaeological excavations of Zahak Castle (Azhdahak) in Hashtroud. Cultural Heritage Organization, Research Deputy, General Directorate of Cultural Heritage of East Azerbaijan (unpublished). [in Persian].
Ghandagar, J. H. Esmaili. M. Rahmatpour. 2013. Excavation of Zahak Castle in Hashtrood. International Conference on Archaeology of Iran, Northwest Region. Collection of Papers, Urmia. [in Persian].
Ghandagar, J. M. Rahmatpour. 2006. The report of the seventh chapter of the archaeological excavation of Zahak Castle. Archive of cultural heritage of East Azerbaijan, (unpublished). [in Persian].
Haerinck, E. 1998. Iran's pottery during the Parthian period. Translated by Hamide Chubak. First edition, Tehran, Cultural Heritage Organization. [in Persian].
Hamlin [née Kramer], C. 1971. The Habur Ware Ceramic Assemblage of Northern Mesopotamia: An Analysis of Its Distribution. PhD diss. University of Pennsylvania, Dept. of Anthropology. Philadelphia.
———. 1974. The Early Second Millennium Ceramic Assemblage of Dinkha Tepe. Iran 12:125–53.
———. 1975. Dalma Tepe. Iran 13:111–28.
Harris, M.V. 1989. Glimpses of an Iron Age Landscape: Plants at Hasanlu. Expedition 31(2-3): 12–23.
Heydari, R. 1995. Excavation of Tepe Rabat. West Azerbaijan Cultural Heritage Archive, (unpublished). [in Persian].
Jamalzadeh, MA. 1962. Ganj-e Shaygan or the economic situation of Iran. Kaviani, Berlin, 1956, pp. 63-67. [in Persian].
Johnson, H. 2007. Ideas of Landscepe, Londen, Blackwell Publishing.
Kambakhshfard, S. 2014. Parthian pithos tombs. Collegiate. Archeology and history (Appendix No. 1). Tehran, pp. 107-1. [in Persian].
Karegar, B. 1995. Survey and sounding report in Ahranjan Hill and Qara-Tepe of Dasht-e Selmas. West Azerbaijan Cultural Heritage Archive, (unpublished). [in Persian].
Karimi, J. & M. Farajzadeh, Asal. 2004. Analysis of the spatial patterns of ancient settlements in the Shushtar Mianab Plain by using remote sensing and geographic information systems. Modares of human science. No. 35, pp. 113-126. [in Persian].
Kaviani-Pouya, H. 2014. Investigation of influence factors of the relations between Iran and China and its effect on the exchange of medical-pharmaceutical products in the ancient era. Medical History. 7th year, 22nd issue, pp. 72-31. [in Persian].
Khan-Mohammadi, B. & I. Kharazi. 2012. Investigation of settlement patterns in the west of Urmia. Zagros Researches. First year, First issue, pp. 26-35. [in Persian].
Kleiss, W. ed. 1979. Bastam: Ausgrabungen in den Urartaischen Anlagen. Tehraner Forschungen 4–5. Berlin: Mann.
Kowalewski, S. A. 2008. Regional Settlement Pattern Studies, Journal Archaeo Res, vol 16, pp: 225-285.
Lajmiri, M. & M. Zare-Khalili. 2005. Introduction of an ancient site in Ardabil: Gosha Tepe. Bastan-Pazhuhi. No. 12, pp. 81-88. [in Persian].
Lippert, A. 1975. Ausgrabungen am Kordlar Tepe (Persisch-West Aserbeidschan). Antike Welt 6:298–99.
———. 1976. Vorbericht der sterreichischen Ausgrabungenam Kordlar-Tepe in Persisch Aserbaidschan: Kampagne 1974. Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Vienna 106:83–112.
———. 1977. Kordlar-Tepe. Iran 15:174–77.
Mafi, F. A. Behnia. & M. Bahramzadeh. 2010. Classification and Typology of Parthian Pottery of Qorveh (Kurdistan), Payam-e Bastan-Shanas, Year 6, Number 12, pp. 85-104. [in Persian].
Maqsoodi, M. H. Fazeli-Nashli. A. Qasim. G. Gwynn & A. Schmidt. 2013. The role of splays in the distribution of prehistoric settlements from the point of view of archaeological geology (Case study: Splays of Jajroud & Haji Arab). Natural Geography Research. Year 44, Number 4, pp. 1-22. [in Persian].
Mirzaie Damirchi, F. 2017. Parthians in Azerbaijan and the reasons for their faint presence in the west of Urmia Lake based on the distribution of the works. Abstract of the articles of the congress on the history of architecture and urban planning of West Azerbaijan province, p. 15. [in Persian].
———. 2019. Report on the Investigation of the west of Urmia Lake. Unpublished. [in Persian].
Molazadeh, K. &. M. Mohammadi. 2006. Encyclopedia of Historical Building of Iran in Islamic Period: Forts and Fortress, Sorey-e- Mehr Publisher, First Print. [in Persian].
Muscarella, O. 1968. Excavations at Dinkha Tepe, 1966. Bulletin of the Metropolitan Museum of Art 27:187–96.
———. 1973b. Excavations at Agrab Tepe, Iran. Metropolitan Museum Journal 8:47–76.
Nami, H. & S.M. Mousavinia. 2019. Archaeological Survey of Parthian Sites in Daregaz, Northeast of Iran. Archaeological Studies. Volume 11, Number 1, pp. 233-252. [in Persian].
Niknami, K. & M. Deh-Pahlan. 2013. Shaping the Silk Road in the Light of Security, a Case Study: Archeological Artifacts and Findings Around the Road from Semnan to Garmsar, Geopolitics, Year 9. Second issue, pp. 230-255. [in Persian].
Noghani, S. 2012. Structural analysis of Jilingi pottery belonging to the Parthian period based on Archaeometric studies, Archaeological Studies. Volume 3, Number 2, pp. 15-34. [in Persian].
Noorollahi, A. 2013. Archaeological survey of Pajadagh Castle (Tashvir Castle) in Tarom. Archeology of Iran. Second year, number 2, pp. 54-76. [in Persian].
Noorollahi, A. 2017. Archaeological excavation of the Parthian site of Tasvir Tarom, Zanjan. Diyar. Year 1, number 2, pp. 1-54. [in Persian].
Pecorella, P. & M. Salvini. 1984. Tra lo Zagrose L’Urmia: Ricerche Storiche­ed Archeologichenell’ Azerbaigian Iraniano, Incunabula Graeca 78. Roma: Editioni dell Ateneo.
Purfaraj, A. 2017. Explanation and chronology of cultures of the first millennium B.C. in Nir a city in Ardabil Provience. Archaeological studies. Year 9, number 1, pp. 37-54. [in Persian].
Sabzi-du-Ābi, M. A. Hejebri Nobari. F. Khademi-Nadushan. & S.M. Mousavi-Kohper. 2013. Investigation and analysis of the settlement pattern of Khave Plain in the Parthian period. Historical Sociology. Volume 5, Number 2, pp. 63-80. [in Persian].
Sadraei, A. 2019. Archaeological Researches from Beygum Qalea Naqadeh to Rig Abad-e Piranshahr. First edition, Tabriz, Hasanlu translation project. [in Persian].
Saidi Harsini, M. R. K. Niknami. & A. Tahmasabi. 2012. Environment and Culture Interaction: Geographical Perspective and Archaeological Analysis of Central Zagros Copper-Stone Age Settlements. Archaeological Researches of Iran. Second period, number 1, pp. 25-36. [in Persian].
Salimi, S. M. Deh-Pahlvan. & H. Davoodi. 2018. Investigation of the pithosʼs cemeteries of the Parthian period on the eastern side of Zab-e Kuchak River in Sardasht, Northwestern Iran. Archaeological Studies. Volume 10, Number 1. Pp. 135-154. [in Persian].
Sami, A. 2009. Sassanid Civilization. Shiraz, two volumes, the first volume, Fouladvand.
Sarfaraz, Ali-Akbar & Āvarzamani, Fereydoon. 2000. Coins of Iran. Tehran, Organization for Studying and Compiling Humanities Books of Universities (Samt). [in Persian].
Seibert, Jeffry D. 2006. Introduction, in: E.C. Robertson, J.D. Seibert, D.C. Fernandez, and M.U. Zender, (eds.), Space and Spatial analysis in archaeology. Alberta, Canada: University of Calgary press, xiii.
Voigt, M. 1976. Hajji Firuz Tepe: An Economic Reconstruction of a Sixth Millennium Community in Western Iran. Ph.D. diss. University of Pennsylvania, Dept. of Anthropology. Philadelphia.
Wiesehofer, J. 1999. Ancient Iran, from 222 BC to 622 AD. translated by Morteza Sagheb Far, Ghoghnus, Tehran. [in Persian].
Wiesehofer, J. 2014. Parthian Empire and its documents and sources. Translators Group, first edition, Tehran, Farzan. [in Persian].
Young, T.C. Jr. 1959. Excavations at Hasanlu: The Season of 1958. Bulletin of the Philadelphia Anthropological Society 12:5–8.
Zekrgoo, A. H. 1995. Spiritual Identity of The Silk Road, Journal of Iran Shenakht, Vol 5, Mohammad-e-Amin Publisher, pp. 179-197. [in Persian].