مطالعات باستان شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

نمایش نقشه موقعیت جغرافیایی (کشور) نویسندگان

همکاری با موسسه یا انجمن

فرم تعهد اثر

فرم تعارض منافع

شرایط پذیرش مقاله

راهنمای دریافت شناسه ارکید

نمونه کارفارسی

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

شیوه ارجاع نویسی و منبع نویسی

داوران مجله مطالعات باستان شناسی

راهنمای ثبت نام در پابلونز

شناسایی توالی فرهنگی دشت مریوان؛ بر پایة پژوهش های میدانی باستان شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار گروه هنر و معماری دانشگاه پیام نور

چکیده

دشت مریوان در سال 1397 در قالب برنامه بررسی و شناسایی باستان‌شناسی دشت مریوان مورد شناسایی و بازنگری مجدد قرار گرفت که در طی این پروژه 60 اثر باستانی از دوران نوسنگی بدون سفال تا دوره اسلامی شناسایی و بازنگری شدند. در میان آثار مورد بازدید 1 محوطه مربوط به دوره نوسنگی بدون سفال، 14 محوطه مربوط به دوره مس‌وسنگ(قدیم، میانی، جدید)، 2 محوطه احتمالا متعلق به دوره مفرغ، 11 محوطه و گورستان از عصر آهن، 28 محوطه تاریخی شامل استقرارها و گورستان‌های اشکانی و 12 محوطه متعلق به دوره اسلامی هستند. با توجه به الگوی استقراری شناسایی شده در نقاط مختلف دشت مریوان مشخص شد که به طرز جالبی تمامی محوطه‌های پیش از تاریخ شامل دوره‌های نوسنگی و مس‌وسنگ دشت مریوان در بخش شمالی و جنوبی دریاچه زریبار واقع شده‌اند. به احتمال زیاد چنین الگوی پراکنش استقراری به دلیل سطح آب دریاچه در ادوار یاد شده و عرض بسیار کم زمین‌های کشاورزی تا دامنه ارتفاعات در دو سوی شرقی و غربی دریاچه بوده باشد و احتمالا این کریدورها فقط مسیر-های مواصلاتی بوده‌اند که شمال و جنوب دریاچه را به هم مرتبط می‌ساخت. البته بخشی از دشت مریوان در شرق شهر کنونی مریوان پراکنده است که فاصله زیادی با دریاچه زریوار دارد و استقرار‌های پراکنده در این بخش در حاشیه رودخانه اصلی که یکی از شاخه‌های رودخانه گاران است شکل گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Identifying the Cultural Sequence of Marivan Plain; Based on Archaeological Field Survey

نویسندگان [English]

  • Morteza Zamani Dadaneh 1
  • Sirvan Mohammadi Ghasrian 1
  • Amir Saed Mucheshi 2

1 Ph.D. Candidate Department of Archeology. University of Tehran, Iran

2 Assistant professor. Department of Art and Architecture. University of Payame Noor, Iran

چکیده [English]

In recent years, an increasing number of archaeological investigations have produced new evidence for the prehistoric development (both in chronology and settlement patterns) in the westernmost provinces of Iran. Prior to the commencement of the MPAP an earlier survey in the Marivan region had been carried out by the Department of Archaeology at Bu Ali Sina University in Hamadan (Iran). Research focused on the Paleolithic and Neolithic periods and, unfortunately, evidence from the Chalcolithic periods is yet to be published. The Marivan Plain Survey Project, by Morteza Zamani Dadaneh from the University of Kurdistan, Kurdish Studies Institute, conducted a first season of systematic survey for four weeks in the summer of 2018. The goal of MPAP is to reassess previous survey work in the region. Archaeological project of Marivan plain in 2018 resulted in identifying 60 sites from Neolithic to more recent time. Among identified sites: 1 site dating back to PPN Neolithic, 14 site to chalcolithic period (early, middle and late), 2 site to Bronze Age probably, 11 site to Iron Age, 28 site to historic (Parthian) period and 12 site to Islamic era. Regarding the settlement pattern of prehistoric sites (Neolithic and chalcolithic period), it become clear that all prehistoric sites distributed in the northern and southern shore of Zeribar lake. Most probably such pattern influenced from Zeribar sea level and access to the fertilized agricultural lands in this area in Neolithic and chalcolithic times. But the distribution pattern of historic and Islamic sites is somewhat different from prehistoric pattern and is similar to pattern of nowadays residential areas. Current and historic/Islamic residential area placed close to permanent water sources in the narrow valleys surrounded the Zeribar lake. Of course, part of the Marivan Plain is located in the east of the current Marivan City, which is far from Zarivar Lake, and dispersed settlements in this section formed on the edge of the main river, one of the branches of the Garan River

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marivan plain
  • PPN
  • Early Chalcolithic
  • J pottery
  • Late Chalcolithic
  • Iron Age
  • Lake Zeribar
مراجع
نیکنامی، کمال­الدین. علی­بیگی، سجاد. نیکزاد، میثم. دستنائی حیدری، محسن. زینی­وند، محسن. رضایی، ایرج، منهوبی، سیروان، (1392-1393)، آثار و استقرارهای دشت سرفیروزآباد کرمانشاه، پژوهش­های باستان شناسی مدرس، شماره دهم و یازدهم: 61-79.
زمانی، مرتضی، محمدی قصریان، سیروان، بهنیا، علی، (تابستان1397)، تپه قاله­زیوا: نویافته­ای با سفال جَی در مریوان، مطالعات باستان­شناسی پارسه، سال دوم، شماره4: 49-41.
زمانی دادانه، مرتضی، محمدی قصریان، سیروان، (زمستان1397)، بررسی محوطه­های هزاره چهارم قبل از میلاد در دشت مریوان، مطالعات باستان­شناسی پارسه، سال دوم، شماره6: 39-23.
ساعدموچشی، امیر، (الف1390)، بررسی الگوهای استقراری محوطه­های دوران مس­وسنگ شرق استان کردستان (حوزة آبگیر رودخانة قزل­اوزن)، رسالة دکتری، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
ساعدموچشی، امیر، نیکنامی، کمال­الدین، مشکور، مرجان، فاضلی­نشلی، حسن، فیروزمندی شیره­جینی، بهمن، (ب1390)، گاهنگاری نسبی و مطلق تپه کلنان بیجار: محوطه­ای متعلق به دورة مس­وسنگ میانه در غرب ایران، نامه­ی باستان­شناسی، دوره اول، شماره اول: 31-56.
ساعد موچشی، امیر و آذرشب، علیرضا، (1392)، شواهد استفاده از غارهای صعب‌العبور در دورة دالما در غرب ایران، پیام باستان‌شناس، سال دهم، شماره بیستم:  37-50.
ساعدموچشی، امیر، محمدی قصریان، سیروان، زمانی دادانه، مرتضی، خسروی، سلمان، امیری، سریه، (1395)، کاوش نجات­بخشی محوطة سرچم روستای روآر در محدودة سد داریان، گزارش­های پانزدهمین گردهمایی سالانة باستان­شناسی ایران، تهران، پژوهشکدة باستان­شناسی: 662-666.
ساعدموچشی، امیر، آذرشب، علیرضا، غفاری، زهرا، (پاییز و زمستان1391)، تپه سرقلعه: شواهدی از سفال اوروک در استان کردستان و ارتباط آن با مسیرهای ارتباطی بین­النهرین، پیام باستان‌شناس، سال نهم، شماره هجدهم: 37-48.
بیننده، علی، (1397)، کاوش لایه­نگاری تپة قلعه ننه، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان (منتشرنشده).
کریمیان، حسن (1394)، گزارش کاوش قلعه ایمام مریوان، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان (منتشرنشده).
محمدی­فر، یعقوب، مترجم، عباس، (1381)، بررسی باستان‌شناسی شهرستان مریوان، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان (منتشرنشده).
محمدی­فر، یعقوب، مترجم، عباس، (1394)، مریوان، از دورة پارینه­سنگی میانه تا دورة مس­وسنگ بر اساس بررسی­های باستان­شناسی، مفاخر میراث فرهنگی ایران: جشن‌نامه دکتر صادق ملک شهمیرزادی/ به کوشش مرتضی حصاری، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، دانشگاه هنر اصفهان: 3-10.
محمدی­فر، یعقوب، (1382)، طرح بررسی و شناسایی و مستندسازی آثار باستانی شهرستان صحنه، آرشیو میراث فرهنگی و گردشگری بیستون (منتشرنشده).
مترجم، عباس و شریفی، مهناز، (بهار 1397)، فرآیند گذار از سنت­های فرهنگی نوسنگی جدید به مس­و­سنگ قدیم در پس‌کرانه‌های شرق زاگرس مرکزی، پژوهش­های باستان­شناسی ایران، دوره هشتم، شماره 16: 83-102.   
مترجم، عباس و شریفی، مهناز، (1393)، تحلیلی بر کارکرد و ماهیت نماد کالاها (توکن) و پیکرک­های گلی در دورة مس­وسنگی تپه قشلاق تالوار، کردستان، پژوهش­های باستان­شناسی ایران، دوره چهارم، شماره هفتم: 27-46.
محمدی قصریان، سیروان، (1393)، تپه نازلیان، مجموعه مقاله­های باستان­شناسی در بیستون، به کوشش حسین راعی و مژگان خانمرادی، تهران، نشر ایران نگار.
محمدی قصریان، سیروان، (1393)، گزارش تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه گلین کبود مریوان، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان (منتشرنشده).
معصومیان، محمد، (1396)، گزارش کاوش اضطراری گورستان اشکانی زردویان، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کردستان (منتشرنشده).
زارعی، محمدابراهیم، محمدی قصریان، سیروان، عبدالله پور، محمد، (1396)، بررسی باستان­شناختی تپه گرینشان سنندج، پژوهش­های باستان­شناسی ایران، شماره 12: 9-23.
علی بیگی، سجاد، (1394)، گزارش بررسی دشت سرپل ذهاب، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان کرمانشاه (منتشرنشده).
ملکی، سعید و حسین­زاده دلیر، کریم، (بهار و تابستان1386)، بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری در یک دوره ده ساله (1382-1372) در طرح جامع و تفصیلی شهر ایلام، دو فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 8: 93-65.
مترجم، عباس، محمدی­فر، یعقوب، (1388)، گزارش نهایی فصل اول کاوش گور خمره‌های حوزة دریاچة زریبار-مریوان، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کردستان. (منتشرنشده).
محمدی­فر، یعقوب، هژبری نوبری، علیرضا، (1383)، نگرشی بر آیین تدفین گور خمره‌ای دوران اشکانی در حاشیة غربی زاگرس مرکزی (مریوان)، پیام باستان­شناس، شماره دوم: 42-29.
Algaze, G. 1993. The Uruk World System: The Dynamics of Expansion of Early Mesopotamian Civilization. Chicago, University of Chicago Press.
Alibeigi, S. 2015. Survey report of Sarpol-e Zahab plain. Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage and Tourism of Kermanshah Province. (unpublished) [in Persian].
Binandeh, A. 2018. Exploring the stratigraphy of Tepe Qaleh Naneh, Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage and Tourism of Kurdistan Province (unpublished) [in Persian].
Ghirshman, Roman. 1939. “Fouilles de Sialk pres de Kashan, 1933, 1934, 1937”. Vol. 1, Paul Geuthner.
Karimian, H. 2015. Report on the excavation of Qale Imam of Marivan. Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage and Tourism of Kurdistan Province (unpublished) [in Persian].
Levine, L. D., and McDonald, M. A. 1977. The Neolithic and Chalcolithic periods in the Mahidasht, Iran, 15: 39–50.
Maleki, S. Hosseinzadeh Dalir, K. Spring and Summer 2007. Study of urban land use changes in a 10-year period (2003-2004) in a comprehensive and detailed plan of Ilam, Bi-Quarterly Journal of Geography and Regional Development, Ferdowsi University of Mashhad, No. 8: 93-65 [in Persian].
Masoumian, M. 2017. Emergency excavation report of Parthian Zarduiyan Cemetery. Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage and Tourism of Kurdistan Province (unpublished) [in Persian].
Matthews, R. 2006. Administrative Activity and Technology at Godin Tepe in -the Later Forth Millennium B.C. In Proceeding of the international symposium on Iranian archaeology: western region (Kermanshah). Tehran. ICAR.
Mohammadi Ghasrian, S. 2014. Report on determining the area and proposing the privacy of Tepe Gellin Kaboud, Marivan. Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage and Tourism of Kurdistan Province (unpublished) [in Persian].
Mohammadi Ghasrian, S. 2014. Tepe Nazelian, a collection of archeological articles in Bistoon, by Hossein Rai and Mozhgan Khanmoradi, Tehran, Iran Negar Publishing [in Persian].
Mohammadifar, Y. & A. Motarjem. 2008. Settlement continuity in Kurdistan, Antiquity 82: 31
Mohammadifar, Y. 2003. Plan to study, identify and document the antiquities of Sahneh city, Biston Cultural Heritage and Tourism Archive (unpublished) [in Persian].
Mohammadifar, Y. Hezhabri Nobari, A. 2004. A view on the burial rite of Parthian period in the western margin of the Central Zagros (Marivan). Payame Bastan Shenas, No. 2: 42-29 [in Persian].
Mohammadifar, Y. Motarjem, A. 2002. Archaeological survey of Marivan county, Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage and Tourism of Kurdistan Province (unpublished) [in Persian].
Mohammadifar, Y. Motarjem, A. 2015. Marivan, from the Middle Paleolithic to the Mesolithic period based on archaeological studies, Iranian cultural heritage celebrities: Dr. Sadegh Malek Shahmirzadi Celebration / by Morteza Hessari, Tehran: Cultural Heritage and Tourism Research Institute, University of Arts Isfahan: 3-10[in Persian].
Motarjem, A and Sharifi, M. 2015. Cultural Development of Chalcolithic Era in The East of Central Zagros Based On Archaeological Excavations at Tepe Gheshlagh. Iranian Journal of Archaeological Studies, University of Sistan and Baluchestan: 4(2014): 49-56.
Motarjem, A. Mohammadifar, Y. 2009. The final report of the first chapter of excavating the tombs of the Zeribar-Marivan Lake basin. General Directorate of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism of Kurdistan Province. (unpublished)[in Persian].
Motarjem, A. Sharifi, M. 2014. An Analysis of the Function and Nature of Symbols (Tokens) and Flower Statues in the Chalcolithic period of Tepe Gheshlagh of Talvar, Kurdistan.Pazhoohesh-haye-Bastan Shenasi, Volume 4, Number 7: 27-46. [in Persian].
Motarjem, A. Sharifi, M. Spring 2018. The Process of Transition from New Neolithic Cultural Traditions to Ancient Chalcolithic in the East Zagros Coast, Iranian Archaeological Research, Volume 8, Number 16: 83-102 [in Persian].
Niknami, K. Alibeigi, S. Nikzad, M. Dastnaei Heydari, M. Zeinivand, M. Rezaei, I. Manhoubi S. 2013-2014. Relics and settlements of Sarfiroozabad plain of Kermanshah, Modares Archaeological Research, No. 10 & 11: 79-61[in Persian].
Rothman, M and Badler. V.G. 2011, contact and development in Godin period VI: On the High Road: The History of Godin Tepe, Hilary Gopnik and Michell Rothman (eds), Mazda Publisher. Royal Ontario Museum.
Saed mucheshi, A, Azarshab, A. Ghaffari, Z. Autumn and winter 2012. Tepe Sar Qaleh: Evidence of Uruk pottery in Kurdistan province and its connection with Mesopotamian communication routes, Payame Bastan Shenas, Year 9, Issue 18: 37-48 [in Persian].
Saed Mucheshi, A. 2011 a. Study of settlement patterns in the areas of the Middle Stone Age of East Kurdistan Province (Ghezel Ozan River catchment area), PhD thesis, University of Tehran, Faculty of Literature and Humanities [in Persian].
Saed Mucheshi, A. Azarshab, A. 2013. Evidence of the use of impassable caves in the Dalma period in western Iran, Payame Bastan Shenas, Year 10, Number 20: 37-50[in Persian].
Saed mucheshi, A. Mohammadi Ghasrian, S. Zamani Dadaneh, M. Khosravi, S. Amiri, S. 2016. Rescue excavation of Sarcham area of ​​Roar village in the area of ​​Darian Dam, reports of the 15th Annual Archaeological Conference of Iran, Tehran, Archaeological Research Institute: 662-666 [in Persian].
Saed Mucheshi, A. Niknami, K. Maskour, M. Fazeli Nashli, H. Firoozmandi Shirehjini, B. 2011. Relative and Absolute Chronology of Tepe Kalanan Bijar: An Area Belonging to the Middle Chalcolithic Period in Western Iran. Name Bastan Shenasi, Volume I, Number 1: 31-56 [in Persian].
Sharifi, M and Motarjemm A. 2018. The process of cultuaral change in the chalcolithic period in the highland of western Iran at Tepe Gheshalgh. Documenta Praehistorica XLV.
Stein, Gil J and Alizadeh, Abbas. 2013-2014 SUREZHA, KURDISTAN, intrudeuction: The Origins of Towns and social Complexity in Northern Mesopotamia in the Chalcolithic Period, 5300-3500 BC. ANNUAL Report: 133-146
Van Zeist, W and H. E, Wright. 1963. Preliminary Pollen studies at Lake Zeribar , Zagros    Mountain, Southwestern Iran, Science 140.
Weiss, H. and Young, T. C. Jr. 1975. The merchants of Susa: Godin V and plateau–lowland relations in the fourth millennium B.C. Iran 13: 1–17.
Young, T. C. Jr and Levine, L. D. 1974. Excavation at Godin Tepe: second progress report, Toronto, Royal Ontario Museum.
Young, T. C. Jr. 1965. Excavation at Godin Tepe: first progress report, Toronto, Royal Ontario Museum.
Zamani Dadane, Morteza. Mohammadi Ghasrian, Sirvan. Skuldbøl, T. B. B. 2019. Investigation Late Chalcolithic Period settiement on the Marivan Plain, western Iran. First insights from the Marivan Plain Survey project. Ash-sharq. Bulletin of the Ancient Near East: Archaeological, Historical and Societal Studies. Archaeopress Journals, Vol3 N1: 33-46.
Zamani Dadaneh, M. Mohammadi Ghasrian, S. Winter 2018. Survey of the fourth millennium             BC sites in the Marivan plain, Archaeological Studies of Parseh, second year, No. 6: 39-23.
Zamani, M. Mohammadi Ghasrian, S. Behnia, A. Summer 2018. Tepe Qala zewa: A new      Evidence with J Pottery in Marivan. Archaeological Studies of Parseh. Second Year, No. 4: 49-41 [in Persian].
Zarei, M. E. Mohammadi Ghasrian, S. Abdullahpour, M. 2017. Archaeological study of Tepe Geryashan of Sanandaj. Pazhoohesh-haye-Bastan Shenasi, No. 12: 9-23[in Persian].
مطالعات باستان شناسی
دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 28
اسفند 1400
صفحه 71-96
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 29 فروردین 1398
  • تاریخ بازنگری: 17 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 01 اسفند 1400
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار