نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تهران، ایران.
چکیده
حدود نیمه آخر قرن چهارم میلادی، شاهد حضور قومی صحرانشین بنام هونها یا هپتالیها هستیم که به مرزهای شمال شرقی ایران تجاوز کرده، به قتل و غارت میپرداختند. این قوم که از غرب چین به سمت آسیای میانه سـرازیر شده بودند، هر از گاهی شـمال خراسـان را مورد تاخت‌وتاز قرار میدادند. وجود چنین دشمن بزرگی، چندین تن از پادشاهان ساسانی را وادار کرد که برای دفاع از این مرز مهم در شرق حضور پیدا کنند. یزدگرد اول از جمله پادشاهانی است که به مدت هفت سال، جهت دفع این قوم، در این خطه حضور داشت. دستگرد یزد شاپوران و بنای آتشکده بندیان، محل اقامت نامبرده است. بهرام پنجم ساسانی نیز به مانند یزدگرد، از این خطر بالقوه آگاه بود و حضورش در این جبهه شکست سنگینی برای هپتالیها به ارمغان آورد. بندیان درگز یکی از آتشکدههای دورۀ ساسانی را در معرض دید قرار می‌دهد. در تالار این آتشکده وقایع جنگ بین بهرام پنجم و پادشاه هپتالی را از طریق نقش‌مایه‌های گچبری شده به نمایش گذاشته است. در این گچ‌بری‌ها صحنههای مختلفی از خارج شدن بهرام پنجم از تیسفون به قصد جنگ با پادشاه هپتالی، به صورت نقوش پی در پی به نمایش درآمده است. گچبریهای فوق براساس متون تاریخی مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته‌اند. افزون بر نقوش گچبری، کتیبه‌های پهلوی ساسانی که بر دیوار محراب آتشکده نقر شده‌اند نیز به معرفی برخی از این نقوش پرداخته‌اند. این آتشکده که در زمان یزدگرد اول ساخته شده، در زمان بهرام پنجم به منظور ایجاد نقوش گچبری توسعه پیدا می‌کند. این آتشکده در زمان پیروز به وسیله هپتالیها تخریب گردیده است؛ بنابراین تنها بخشی از قسمت پائین گچ‌بری‌ها برجای مانده است. در مقاله‌ای نظرات نگارنده در مورد برخی شخصیتهای موجود در این گچبری مورد نقد قرار گرفته است. نگارنده بر این باور است نویسندگان این مقاله دقت لازم در تطبیق نقوش با برخی وقایع تاریخی را نداشته‌اند. نخستین صحنه‌ای که در گچ‌بری‌ها دیده می‌شود مربوط به بهرام پنجم است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Rereading the Stucco Paintings of Hall in Bandian Fire Temple and a Response to Recent Criticisms
نویسنده [English]
- Mahdi Rahbar
Ministry of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism, Tehran, Iran.
چکیده [English]
During the last half of the 4th century CE, we recognize the presence of a desert-dwelling tribe called the Huns or the Hephthalites, who invaded the northeastern borders of Iran, killing and looting. These people, who had flowed from western China to Central Asia, invaded northern Khorasan from time to time. The presence of such a great enemy forced several Sassanid kings to sally to the east to defend this important border, among them was Yazdgerd I, whose campaign to repel these invaders lasted seven years. The Dastgerd of Yazd Shaporan and the Bandian fire temple have been mentioned as Yazdgerd’s place of residence. Like Yazdgerd, Bahram V was also aware of the potential danger of nomads from the north and his presence on the front caused a heavy defeat for the Hephthalites. This is memorialized in the Bandian Dargaz, one of the fire temples of the Sassanid period. In the hall of this fire temple, the events of the war between Bahram V and the Hephthalite king are painted on stucco. In these stuccos, various scenes of Bahram V's departure from Ctesiphon to fight with the king of the Hephthalites has been shown in the form of successive motifs. The mentioned stuccos have been researched based on historical texts. In addition to the plaster motifs, the Sasanian Pahlavi inscriptions inscribed on the wall of the altar of the fire temple also provide additional context for some of these motifs. This fire temple, which was built during the time of Yazdgerd I, was developed further during the time of Bahram V, especially concerning the elaboration of stucco motifs. This fire temple was destroyed by the Hephthalites during the time of the Sasanian king Pirouz. Therefore, only a part of the lower part of the stucco remains. The present author's comments about some of the characters in this stucco have been criticized. We believe that this criticism, while welcome, has not been careful in matching motifs with some historical events.
کلیدواژه‌ها [English]
- Stucco
- Heptali
- Sasanian
- : Bandian Dargaz
- Bahram V
)