مطالعات باستان شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

نمایش نقشه موقعیت جغرافیایی (کشور) نویسندگان

همکاری با موسسه یا انجمن

فرم تعهد اثر

فرم تعارض منافع

شرایط پذیرش مقاله

راهنمای دریافت شناسه ارکید

نمونه کارفارسی

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

شیوه ارجاع نویسی و منبع نویسی

داوران مجله مطالعات باستان شناسی

راهنمای ثبت نام در پابلونز

تجزیه عنصری قِران های نُقره ناصرالدین شاه قاجار ضرب‌شده در کرمان به روش پیکسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سیستان و بلوچستان، ایران.

2 دانشجوی دکتری گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

چکیده

شهر و ایالت کرمان به دلیل موقعیت­­ های اقتصادی و تجاری فراوان همیشه از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده، علاوه بر آن نیز جایگاه سیاسی بالایی برای حکمرانان قاجاری داشته است؛ به همین دلایل از دیرباز ضرابخانه فعالی تا سال 1295 ه.ق. در این شهر دایر بود که در دوره ناصرالدین­شاه قاجار (1264-1313 ه.ق.) قِران­های نقره فراوانی را بین سال­ های 1265-1266، 1269-1272، 1277، 1280-1284، 1286-1288، 1290، 1292-1293 و 1295 ه.ق. به ضرب رسانده بود. نظام ضرب سکه دوره ناصری هرچند به صورت اسمی پیرو نظام تهران بود، اما در عمل هر شهر نظامی خودمختار داشت و سکه­ های بیشتر شهرها با مقادیر متفاوت خلوص نقره به ضرب می­ رسید. این مسائل دو پرسش را برای ضرابخانه کرمان مطرح می­ سازد: 1- مقدار خلوص عناصر اصلی (نقره، مس، آهن، طلا و سرب) سکه­ های ضرب‌شده در کرمان چگونه بوده و سیر تغییرات آن چگونه رقم خورده است؟ 2- مقدار خلوص نقره سکه­ های شهر کرمان، در جایگاه شهر مهم اقتصادی، در مقایسه با دیگر شهرهای مهم ایران، نظیر مشهد، تبریز، تهران، اصفهان و شیراز چگونه بوده است؟ بنابراین برای پاسخ گفتن به این سؤالات تجزیه عنصری سکه­ های این دوره با استفاده از شیوه پیکسی به دلیل غیرمخرب بودن، سرعت و دقت بالای آن، پایه اصلی این پژوهش قرار گرفت. در این پژوهش تعداد 23 سکه در 19 تاریخ متفاوت و 4 سکه جهت سنجش اعتبار نتایج و تحلیل­ ها، مورد تجزیه عنصری قرار گرفت که در نتیجه روند تغییرات میزان خلوص نقره را به طور میانگین در سه بازه زمانی بین سال­های 1265-1272 ه.ق 90.09%، 1277-1288 ه.ق 86.53%، 1290-1295 ه.ق 84.17% و در کل دوره ضرب 87.16%، تبیین نمود و جایگاه آن از نظر میزان خلوص نقره در مقابل ضرابخانه ­های مشهد (84%)، تبریز (82%)، تهران (90%)، اصفهان (84%) و شیراز (90%)، مشخص گردانید. در آخر نیز اطلاعات ارزشمندی از نحوه تغییر عیار فلز سکه­ ها با فلزات مس و آهن و نوع معادن نقره مورد استفاده، یعنی معادن سروزیت به دست آمد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Elemental Analysis of Naser al-Din Shah's Qajar silver Qirans Struck in Kerman

نویسندگان [English]

  • Zohre Jozi 1
  • Muhammad amin Saadat mehr 2

1 Assistant professor of Archeology Department of University of Sistan and Baluchestan, Sistan and Baluchestan, Iran.

2 Ph.D. Graduated of Archeology Department of Mazandaran University, Mazandaran, Iran.

چکیده [English]

The city and province of Kerman has always been of special importance due to its many economic and commercial opportunities, in addition to which it has had a high political position for the Qajar rulers; For these reasons, the mint has been active for a long time until 1878 AD. It was established in this city that during the period of Naser al-Din Shah Qajar (1847-1895 AD) many silver qirans were written between the years 1848-1849, 1852-1855, 1860, 1863-1867, 1869-1871, 1873, 1875-1876, and 1878 AD. Had beaten. The coinage system of the Naseri period, although nominally following the system of Tehran, but in practice each city had an autonomous military and the coins of most cities were minted with different amounts of silver purity. These issues raise two questions for the Kerman Mint: 1- What is the purity of the main elements (silver, copper, iron, gold, and lead) of the coins minted in Kerman and how has it changed? 2- What is the purity of silver coins of Kerman city, in the position of important economic city, in comparison with other important cities of Iran, such as Mashhad, Tabriz, Tehran, Isfahan, and Shiraz? Therefore, in order to answer these questions, elemental analysis of coins of this period using PIXE method due to its non-destructiveness, speed and high accuracy, became the main basis of this research. In this study, 23 coins in 19 different dates and 4 coins were analyzed to measure the validity of the results and analyzes, which resulted in a trend of changes in the purity of silver on average in three time periods between 1848-1855 AD. He explained 90.09%, 1860-1871 AD 86.53%, 1873-1878 AD 84.17%, and in the whole multiplication period 87.16%, and its position in terms of the purity of silver in front of Mashhad mints (84%), Tabriz (82%), Tehran (90%), Isfahan (84%), and Shiraz (90%). Also, valuable information was obtained on the type of silver mines used, namely the Cerussite mines and how the coins were minted with copper and iron metals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kerman
  • Economics
  • Naser al-Din Shah Qajar
  • PIXE Experiment
  • Numismatics
مراجع
اسماعیل­زاده­کیوی، سینا. (1392). «مطالعه اشیای مکشوفه از بافت تاریخی اردبیل و محوطه تاریخی مجموعه شیخ صفی­الدین اردبیلی با روش گسیل پرتو ایکس با تابش پروتون (PIXE)». پایان­نامه کارشناسی­ارشد، اردبیل: دانشکده علوم دانشگاه محقق اردبیلی (منتشرنشده).
اولیایی، پروین؛ آفریده حسین؛ و آقاعلی­گل، داوود. (1394). «مطالعه آماری سکه­های نقره هخامنشی، اشکانی و ساسانی با استفاده از آنالیز عنصری به روش پیکسی». مطالعات باستان­شناسی. دوره 7(1): صص. 17-28.
خادمی­ندوشن، فرهنگ؛ محقق، مریم؛ هژبری­نوبری، علیرضا؛ و مسجدی­خاک، پرستو. (1394). «بررسی اوضاع سیاسی-اقتصادی حکومت اشکانیان در سال­های 57-2 ق.م (دوران پادشاهی ارد دوم و فرهاد چهارم) بر اساس ترکیبات شیمیایی سکه­های نقره با روش آزمایشگاهی PIXE». پژوهش­های باستان­شناسی ایران. شماره 8: صص. 53-66.
کیان­زادگان، سوسن. (1397). «تحلیل قدرت اقتصادی در دوره پیروز ساسانی به کمک آزمایش PIXE: مطالعه موردی سکه­های مکشوفه از پیروزگت (چابهار، بلوچستان ایران)». پایان­نامه کارشناسی­ارشد، مشهد: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد (منتشرنشده).
کیان­زادگان، سوسن؛ رجائی، سیدجلال؛ مسجدی­خاک، پرستو؛ و سعادت­مهر، محمدامین. (1398). «تجزیه عنصری سکه­های پیروز ساسانی به روش پیکسی (PIXE)، مطالعه موردی: سکه­های گنجینه پیروزگت کشف­شده از روستای تیس چابهار». پژوهش­های باستان­شناسی ایران. شماره 22: صص. 181-196.
لامعی­رشتی، محمد. (1382). «نقش تحلیل عنصری در باستان­سنجی: تجزیه آزمایشگاه واندوگراف». مجموعه مقالات نخستین همایش باستان­سنجی در ایران: نقش علوم پایه در باستان­شناسی. به کوشش مسعود آذرنوش. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشکده باستان­شناسی). صص. 75-92.
لامعی­رشتی، محمد؛ شکوهی، فرح؛ و اولیایی، پروین. (1381). «معرفی روش پیکسی خارجی در آنالیز مرکب و کاغذ قدیمی». نامه بهارستان. دوره 2(6): صص. 431-436.
مته، رودی؛ فلور، ویلم؛ و کلاوسون، پاتریک. (1396). تاریخ پولی ایران از صفویه تا قاجاریه. ترجمه جواد عباسی. تهران: نامک.
نوین­فرح­بخش، هوشنگ. (1385). راهنمای سکه­های ضربی (چکشی) ایران. چاپ سوم. تهران: فرح­بخش.
Reference
Abbott, K. E. 1983. Cities & Trade: Consul Abbott on the Economy and Society of Iran 1847-1866. Edited by A. Amanat. London: Ithaca.
Album, S. 2011. Checklist of Islamic Coins. 3th Edition. Santa Rosa: Stephen Album Rare Coins.
Ambrosino, G. & Pindrus, P. 1953. “Analyse non Destructive d’Objets Métalliques Anciens”. La Revue de Métallurgie Available. vol. 50(2): pp. 136-138.
Beck, L.; Bosonnet, S.; Réveillon, S.; Eliot, D.; & Pilon, F. 2004. “Silver Surface Enrichment of Silver–Copper Alloys: a Limitation for the Analysis of Ancient Silver Coins by Surface Techniques”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 226(1-2): pp. 153-162.
Ben Abdelouahed, H.; Gharbi, F.; Roumié, M.; Baccouche, S.; Ben Romdhane, K.; Nsouli, B.; & Trabelsi, A. 2010. “PIXE Analysis of Medieval Silver Coins”. Materials Characterization. vol. 61(1): pp. 59-64.
Ben Abdelouahed, H.; Incerti, S.; Mantero, A. 2009. “New Geant4 Cross Section Models for PIXE Simulation”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 267(1): pp. 37-44.
Bradley Birt, E. B. 1909. Persia – Through Persia  from the Gulf to the Caspian. New York: E. P. Dutton and Co.
Denker, A.; Bohne, W.; Campbell, J. L.; Heide, P.; Hopman, T.; Maxwell, J. A.; Opitz‐Coutureau, J.; Rauschenberg, J.; Röhrich, J.; & Strub, E. 2005. “High‐Energy PIXE Using Very Energetic Protons: Quantitative Analysis and Cross‐Sections”. X-Ray Spectrometry. vol. 34(4): pp. 376-380.
Esmailzadeh Kivi, S. 2013. “Study of the Artifacts Excavated from Historical Texture of Ardabil and Historical Site of Sheikh Safi al-Din Shrine in Ardabil by the Proton Induced X-Ray Emission (PIXE) Method”. M.A. Dissertation. Ardabil: University of Mohaghegh Ardabili, Faculty of Science (unpublished). [in Persian].
Farahbakhsh, H. 2006. Iranian Hammered Coinage. 3rd publication. Tehran: Farahbakhsh. [in Persian].
Flament. C. & Marchetti, P. 2004. “Analysis of ancient silver coins”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 226(1-2): pp. 179-184.
Gaschen, A. A-M.; Döbeli, M.; Markwitz, A.; Barry, B.; Ulrich-Bochsler, S.; & Krähenbühl, U. 2008. “Restrictions on Fluorine Depth Profiling for Exposure Age Dating in Archaeological Bones”. Journal of Archaeological Science. vol. 35(3): pp. 535-552.
Gordon, B. M. & Kraner, H. W. 1972. “On the Development of a System for Trace Element Analysis in the Environment by Charged Particle X-Ray Fluorescence”. Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry. vol. 12(2): pp. 181-188.
Harbottle, G. 1986. “Twenty-five years of research in the analysis of archaeological artifacts and works of art”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 14(1): pp. 10-15.
Heritage Auctions. 6-7 Jan 2013. Ancient & World Coins Signature Action. Dallas: Heritage Auctions.
Hughes, M. J. & Hall, J. A. 1979. “X-Ray Fluorescence Analysis of Late Roman and Sassanian Silver Plate”. Journal of Archaeological Science. vol. 6(4): pp. 321-344.
Ishii, K.; & Morita, S. 1988. “Theoretical Estimation of PIXE Detection Limits”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 34(2): pp. 209-216.
Johansson, S. A. E.; & Johansson, T. B. 1976. “Analytical Application of Particle Induced X-Ray Emission”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 137(3): pp. 473-516.
Johansson, T.; Akselsson, R.; & Johansson, S. 1970. “X-Ray Analysis: Elemental Trace Analysis at the 10-12g Level”. Nuclear Instruments and Methods. vol. 84(1): pp. 141-143.
Khademi Nadooshan, F.; Mohaghegh, M.; Hojabri Nobari, A. R.; & Masjedi Khak, P. 2015. “Studyin the Politico-Economic Condition of Parthians Between the 57-2 B.C, the Kingdom of 2nd Orod and 4th Farhad, Based on the Analysis of Chemical Compounds of Silver Coins Using PIXE Method”. Pazhoheshha-ye Bastan shenasi Iran. no. 8: pp. 53-66. [in Persian].
Kianzadegan, S. 2018. “ An Analysis of Iranˈs Economic Power During the Reign of Sasanian Peroz I with the Help of the PIXE Experiment: the Case Study of the Coins Unearthed in Perozgat (Chabahar, Balouchestan’s Iran)”. M.A. Dissertation. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad, Faculty of Letters and Human Sciences (unpublished). [in Persian].
Kianzadegan, S.;  Rajaei, S. J.;  Masjedi Khak, P.; & Saadat Mehr, M. A. 2019. “Elemental Analysis of Peruz, the Sassanid King, Coins by Using PIXE Technique, A Case Study of Peruzgat Treasure Coins, Discovered in Tis Village, Chabahar”. Pazhoheshha-ye Bastan Shenasi Iran. no. 22: pp. 181-196. [in Persian].
Lamehi Rachti, M. 2003. “The Role of Elemental Analysis in Archaeometry: Analysis of the Van de Graaff Lab”. in Azarnoush, M. ed. Proceedings of the First Iranian Archaeometric Conference: The Role of Basic Sciences in Archeology. Tehran: National Heritage Organization (Institute of Archeology). pp. 75-92. [in Persian].
Lamehi Rachti, M.; Shokoohi, F.; & Oliaiy, P. 2002. “Introduction of External PIXE Method in Composite and Old Paper Analysis”. Name-ye Baharestan. vol. 2(6). pp. 431-436. [in Persian].
Landor, A. H. S. 1902. Across Coveted Lands. vol. 1, London: Charles Scribners Son.
Matthee, R.; Floor, W.; & Clawson, P. 2017. The Monetary History of Iran: From the Safavids to the Qajars. tr. Abbasi, J. Tehran: Naamak. [in Persian].
Maxwell, J. A.; Teesdale, W. J.; & Campbell, J. L. 1995. “.The Guelph PIXE Software Package II”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 95(3): pp. 407-421.
Meyers, P. 2003. “Production, Distribution, and Control of Silver: Information Provided by Elemental Composition of Ancient Silver Objects”. Patterns and Process: a Festschrift in Honor of Dr. Edward V. Sayre. Suitland: Smithsonian Center for Materials Research and Education. pp. 271–288.
Michael, T. 2015. Standard Catalog of World Coins 1801-1900. 8th Edition. Iola: Krause Publications.
Mochiri, M. I. 1977. Etude de Numismatique Iranienne Sous les Sassanides et Arabe-Sassanides. tome 2. Tehran: Ministere de la Culture et des Arts.
Oliaiy, P.; Afarideh, H.; & Agha Aligol, D. 2015. “Statistical Study of the Achaemenid, Parthian and Sassanid Silver Coins Using Elemental Analysis by PIXE Technique”. Journal of Archaeological Studies. vol. 7(1): pp. 17-28. [in Persian].
Rabino, J. 1892. “Banking in Persia”. Journal of the Institute of Bankers. no.13: pp. 1-56.
Roumié, M.; Nsouli, B.; Atalla, C.; & Waksman, S. Y. 2005. “Application of PIXE Using Al Funny Filter for Cluster Analysis of Byzantine Amphorae from Beirut”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 227(4): pp. 584-590.
Roumié, M.; Reynolds, P.; Atallah, C.; Bakraji, E.; Zahraman, K.; & Nsoulia, B. 2006. “Provenance Study of Excavated Pottery from Beirut Using PIXE Cluster Analysis”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 249(1-2): pp. 612-615.
Shariff, A.; Bulow, K.; Elfman, M.; Kristiansson, P.; Malmqvist, K.; & Pallon, J. 2002. Calibration of a New Chamber Using GUPIX Software Package for PIXE Analysis. Nuclear Instruments & Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. vol. 189(1-4): pp. 131-137.
مطالعات باستان شناسی
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26
شهریور 1400
صفحه 129-148
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 20 بهمن 1398
  • تاریخ بازنگری: 19 خرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 26 خرداد 1399
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار