مطالعات باستان شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

نمایش نقشه موقعیت جغرافیایی (کشور) نویسندگان

همکاری با موسسه یا انجمن

فرم تعهد اثر

فرم تعارض منافع

شرایط پذیرش مقاله

راهنمای دریافت شناسه ارکید

نمونه کارفارسی

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

داوران مجله مطالعات باستان شناسی

راهنمای ثبت نام در پابلونز

شواهدی از فن مدیریت اداری طی هزارة چهارم پ.م. در دشت قزوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری باستان شناسی، دانشگاه تهران

2 دانش‌آموخته دکتری باستان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بررسی روند گذار جوامع انسانی پیش‌ازتاریخ از جامعه ساده به طبقاتی و حکومتی از موضوعات مهم در باستان­شناسی است. فن مدیریت اداری یکی از ویژگی‌های گونه­نمای جوامع انسانی پیش‌ازتاریخ با ساختار پیچیده محسوب می‌شود که نشان‌دهندۀ نظارت گروهی از افراد جامعه بر امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. طی کاوش‌های باستان­شناسی سال 1395 در محوطه آلو در روستای رادکان واقع در دشت قزوین که مربوط به دوره مس­سنگی جدید است، یک زباله­دانی بزرگ کشف شد که مواد فرهنگی گوناگونی در آنجا انباشت شده بودند. ازجمله یافته­های مهم می­توان به اثر مهرهای گلی و انواع اشیاء شمارشی اشاره کرد. اثر مهرهای گلی یکی از کارابزارهای اصلی فن مدیریت اداری هستند. اهمیت این یافته‌ها در این است که در محوطه­های کاوش شده فلات مرکزی، تا پیش از پدیده آغاز ایلامی، این­گونه مواد فرهنگی به‌ندرت به‌دست آمده‌اند. هدف از نوشتار پیش­رو، معرفی و تفسیر شواهد مربوط به فن مدیریت در محوطه آلو و بررسی ریشه­های تحولات اجتماعی و اقتصادی در فلات مرکزی است. روش مطالعه بدین­سان بوده است که ابتدا پیشینه تحولات فرهنگی با تأکید بر فن مدیریت و پردازش اطلاعات در فلات مرکزی وارسی شده و سپس مواد فرهنگی مربوطه در محوطه آلو معرفی و تفسیر شده‌اند. درنتیجه، جوامع انسانیِ فلات مرکزی در نیمه هزاره چهارم پ.م. و پیش از پدیده آغاز ایلامی، به آن سطح از پیچیدگی­های اجتماعی و سیاسی رسیده بوده­اند که ساختاری طبقاتی - و شاید خان‌سالاری - داشته باشند. این تحولات در کنار برهم­کنش‌ها و تأثیر و تأثرات فرهنگی با مناطق هم‌جوار، ریشه در فلات مرکزی داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evidence of Administrative Technology during the Fourth Millennium BC in the Qazvin Plain, Iran

نویسندگان [English]

  • Niloufar Moghimi 1
  • Hossein Davoudi 2

1 Ph. D in Archaeology, University of Tehran

2 Ph. D in Archaeology, Tarbiat Modares University

چکیده [English]

The study of transition process of prehistoric societies from egalitarian stage to the classified and state, is one of the important subjects of archaeology. The administrative technology is one of the symbolic features of prehistoric complex societies, indicating the presence of elite class for controlling the socioeconomic and political affairs. Large amounts of garbage with various deposited cultural materials were discovered during the archeological excavations in 2016 at the ancient site of Ālou in Radekan Village, Qazvin Plain. The site chronologically related to the Late Chalcolithic/ Late Plateau period. The administrative artifacts including clay seals and counting objects (tokens) were found in this project. These artifacts are the main devices of administrative technology. The main purposes of this paper are to introduce and interpret the administrative technology devices in Ālou site and the research on the origins of socioeconomic developments in the Central Plateau of Iran. It reevaluates, at first, the background of cultural developments in the Central Plateau with emphasis on administrative technology and information processes, and afterwards, studies the related cultural materials from excavations of Ālou. The results indicate that the societies of Central Plateau, in the mid-fourth millennium BC, had achieved the socioeconomic complexities by the classified — or chiefdom — structure, prior to the Proto-Elamite horizon. These developments therewith cultural interactions and communications with adjacent regions, originated in the Central Plateau of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ancient site
  • Ālou
  • Central Plateau
  • Iran
  • Late Chalcolithic period
  • Cultural complexity
  • Socioeconomic organization
مراجع
بدیعی، ربیع (1373)، جغرافیای مفصل ایران، جلد اول، تهران: اقبال.
حصاری، مرتضی، یوسفی­زشک، روح­الله (1388)، «پیدایش نهادهای پیش حکومتی در فلات مرکزی ایران؛ خانسالارهای آغازایلامی در تپه سفالین پیشوا»، مطالعات باستان­شناسی، دوره 1 / شماره 2، جلد 2: 1-22.
حصاری، مرتضی، علی­یاری، احمد، اکبری، حسن (1386)، «گزارش لایه­نگاری و تعیین حریم در محوطۀ باستانی شغالی پیشوا»، گزارش­های باستان‌شناسی (7)، جلد اول، مجموعه مقالات نهمین گردهمایی باستان­شناسی ایران، تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، پژوهشکده باستان­شناسی: 131-164.
داودی، حسین (1395)، گزارش کاوش در محوطۀ باستانی آلو، روستای رادکان تاکستان، استان قزوین، تابستان و پائیز 1395، مرکز اسناد پژوهشکده باستان‌شناسی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور (منتشرنشده).
روستایی، کوروش (1391)، «فلات مرکزی، مرکز فلات، شمال مرکزی: کشاکِش نام و جای»، باستان‌پژوهی، دوره جدید، سال ششم، شماره 13-12: 114-126.
روستایی، کوروش، آزادی، احمد (1396)، «روابط فرهنگی زاگرس مرکزی و فلات مرکزی در هزاره­ی چهارم پ.م.: شواهدی از محوطه­ی شَط غیلَه، ملایر»، پژوهش‌های باستان­شناسی ایران، شماره 14، دوره هفتم: 39-58.
سرلک، سیامک (1390)، باستان­شناسی و تاریخ قم، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان قم، قم: شاخص.
علیزاده، عباس (1372)، «پیچیدگی ساختار اجتماعی - اقتصادی و فن مدیریت تجاری در یک جامعه پیش‌ازتاریخ»، باستان‌شناسی و تاریخ، سال هفتم، شماره پیاپی 13 و 14: 26-44.
فاضلی­نشلی، حسن (1384)، «گزارش مقدماتی گمانه­زنی و لایه­نگاری تپه زاغه سال 1380»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 2-173، دوره 56: 1-20.
فاضلی­نشلی، حسن (1386)، تغییرات سیاسی و اجتماعی دشت قزوین: کاوش‌های باستان­شناسی تپه قبرستان - گزارش فصل سوم، تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور.
فاضلی­نشلی، حسن (1388)، گزارش مقدماتی کاوش­های باستان­شناسی تپه سیلک شمالی (فصل اول و دوم)؛ گزارش مقدماتی لایه­نگاری محوطه قبرستان نوش‌آباد، مرکز اسناد پژوهشکده باستان­شناسی (منتشرنشده).
فاضلی­نشلی، حسن (1391)، گزارش مقدماتی کاوش باستان­شناسی در تپه زاغه دشت قزوین، مرکز اسناد پژوهشکده باستان‌شناسی (منتشرنشده).
فاضلی‌نشلی، حسن، کانینگهام، رابین، یانگ، روث، گیلمور، گوین، دانیاهو، راندی، مقصودی، مهران، بت، کتی (1384)، «گزارش مقدماتی کاوش محوطه باستانی تپه پردیس در سال 1383»، باستان­شناسی، دو فصلنامه تخصصی پژوهش‌های باستان‌شناسی و مطالعات میان­رشته­ای، سال اول، شماره 2: 31-44.
فاضلی­نشلی، حسن، آجرلو، بهرام (1385)، «تپه اسماعیل‌آباد»، باستان­شناسی دشت قزوین از هزاره ششم تا هزاره اول قبل از میلاد، ویرایش حسن فاضلی‌نشلی، تهران: دانشگاه تهران: 125-182.
فاضلی­نشلی، حسن، ایلخانی، هنگامه، مارقوسیان، آرمینه، بشکنی، امیر (1386)، «گزارش مقدماتی گمانه­زنی و لایه‌نگاری تپه ابراهیم‌آباد دشت قزوین 1385»، گزارش­های باستان‌شناسی (7)، جلد اول، مجموعه مقالات نهمین گردهمایی باستان‌شناسی ایران، تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، پژوهشکده باستان­شناسی: 376-406.
فاضلی­نشلی، حسن، دارابی، حجت، ناصری، رضا، فلاحیان، یوسف (1390)، «گاهنگاری نسبی و مطلق تپه سگزآباد، دشت قزوین»، مطالعات باستان‌شناسی، شماره 3: 133-158.
کابلی، میرعابدین (1394)، کاوش­های قره تپه قمرود، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
گیرشمن، رومن (1379)، سیلک کاشان، جلد اول، ترجمه اصغر کریمی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
مجیدزاده، یوسف (1368)، آغاز شهرنشینی در ایران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مجیدزاده، یوسف (1369)، «تپه قبرستان: یک مرکز صنعتی در آغاز شهرنشینی در فلات مرکزی ایران»، باستان‌شناسی و تاریخ، سال چهارم، شماره اول، شماره پیاپی 7: 4-14.
مجیدزاده، یوسف (1389)، کاوش­های محوطه باستانی ازبکی، دو جلد، تهران: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران.
مقیمی، نیلوفر (1394)، «بررسی باستان­شناختی سامانه حسابداری در جوامع انسانی پیش‌ازتاریخ دشت قزوین: مورد مطالعاتی تپه زاغه»، مطالعات باستان­شناسی، شماره 11: 127-146.
مقیمی، نیلوفر (1397)، بازشناسی ساختارهای اجتماعی و اقتصادی جوامع انسانی منطقه تاکستان در هزاره­های پنجم و چهارم پ.م.، رساله دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان­شناسی دانشگاه تهران (منتشرنشده).
ملاصالحی، حکمت الله، مشکور، مرجان، چایچی امیرخیز، احمد، نادری، رحمت (1385)، «گاهنگاری محوطه پیش‌ازتاریخی زاغه در دشت قزوین»، باستان­شناسی، دو فصلنامه تخصصی پژوهش‌های باستان‌شناسی و مطالعات میان­رشته­ای، سال دوم، شماره 4: 26-46.
ملک­شهمیرزادی، صادق (1359)، «تپه زاغه و مسئلۀ سفال منقوش با رنگ زایل شونده»، کندوکاو، شماره 3: 65-70.
ملک‌شهمیرزدای، صادق (1367الف)، «بررسی طبقه اجتماعی در دوران استقرار در روستا بر اساس روش تدفین در زاغه»، باستان­شناسی و تاریخ، سال دوم، شماره 2: 2-12.
ملک‌شهمیرزدای، صادق (1367ب)، «بافت روستای پیش‌ازتاریخ زاغه»، ساختمان، شماره 6: 57-67.
ملک‌شهمیرزدای، صادق (1378)، ایران در پیش‌ازتاریخ: باستان‌شناسی ایران از آغاز تا سپیده­دم شهرنشینی، چاپ اول، تهران: معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور.
ملک‌شهمیرزادی، صادق (1382)، نقره­کاران سیلک. طرح بازنگری سیلک، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
ولی­پور، حمیدرضا (1387)، مطالعه ساختار اقتصادی و اجتماعی دشت تهران در هزاره پنجم و چهارم ق.م.، رساله دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان­شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (منتشرنشده).
ولی­پور، حمیدرضا (1390)، «نگاهی دیگر به باستان­شناسی پیش‌ازتاریخ دشت تهران در پهنۀ فلات مرکزی ایران»، پیام باستان‌شناس، سال هشتم، شماره پانزدهم: 31-58.
یوسفی­زشک، روح­الله، ضیغمی، مجید، بیک­محمدی، خلیل­الله، باقی­زاده، سعید، بیک­محمدی، نسرین، گلچه، مهدی (1395)، «گونه­شناسی و طبقه­بندی فرهنگ سفالی سیلک III6-7 در پرتو یافته­های کارگاه جنوبی محوطه­ی میمنت‌آباد»، پژوهش‌های باستان­شناسی ایران، شماره 11، دوره ششم: 57-74.
Alizadeh, A., 1994. Administrative technology and socioeconomic complexity at the prehistoric site of Tall-e Bakun A, Iran. In: P. Ferioli, E. Fiandra, G. Fisore, and M. Frangipane (eds.), Archives Before Writing, University di Roma, Proceedings of the International Colloquium, Oriolo Romano, Torino: Scriptorium: 35-54.
Alizadeh, A., Aghili, S., Sarlak, S., 2013. Highland-lowland interaction in the Late 4th and early 3rd millennium BCE: The evidence from Qoli Darvish, Iranian Central Plateau. Archaologische Mitteilungen aus Iran and Turan (AMIT) 45: 149-168.
Amiet, P., 1972. Glyptique susienne des origines à l'époque des Perses achéménides: cachets, sceaux-cylindres et empreintes antiques découverts à Suse de 1913 à 1967. Volume I, Paris, Geuthner.
Azizi Kharanaghi, M. H., Niknami, K., Ahadi, G., Moradi, N., 2012. New evidence for Late Chalcolithic occupation of Qazvin Plain, the excavations at Sagzabad, 2009. Iranian Archaeology 3: 15-27.
Caldwell, D. H., 1976. The early glyptic of Gawra, Giyan and Susa, and the development of long distance trade. Orientalia 45: 227-250.
Chegini, N. N., Momenzadeh, M., Parzinger, H., Pernicka, T., Stollner, R., Vatandoust, R., Weisgerber, G., 2000. Preliminary Report on Archaeometallurgical Investigation around the Prehistoric site of Arisman near Kashan, Western Central Iran. Archaeologische Mitteilungen aus Iran und Turan (AMIT) 32: 281-318.
Fazeli, H., 2001. An Investigation of Craft Specialization and Cultural Complexity of the Late Neolithic and Chalcolithic Periods in the Tehran Plain. Ph.D. dissertation, University of Bradford.
Fazeli, H., Coningham, R. A. E., Batt, C. M., 2004. Cheshmeh-Ali Revisited: Toward an Absolute Dating of the Late Neolithic and Chalcolithic of Iran, Tehran Plain. Iran 42: 13-24.
Fazeli, H., Beshkani, A., Markosian, A., Ilkhani, H., Abbasnegad Seresty, R., Young, R., 2009. The Neolithic to Chalcolithic Transition in the Qazvin Plain, Iran: Chronology and subsistence strategies. Archaologische Mitteilungen Aus Iran Und Turan (AMIT) 41: 1-21.
Fazeli, H., Valipour, H. R., Azizi Kharanaghi, H., 2013. The Late Chalcolithic and Early Bronze Age in the Qazvin and Tehran Plains: a Chronological Perspective. In: C. A. Petrie (ed.), Ancient Iran and its Neighbours: Local Develeopments and Long-Range Interactions in the Fourth Millennium B.C., The Biritish Institute of Persian Studies, Archaeological Monographs Series III, Oxbow Books: 107-129.
Fazeli, H., Coningham, R. A. E., Marghussian, A., Manuel, M., Azizi Kharanaghi, H., Pollard, M., 2013. Mapping the Neolithic Occupation of the Kashan, Tehran and Qazvin Plains. In: R. Matthews and H. Fazeli Nashli (eds.), The Neolithisation of Iran: the Formation of New Societies, Oxbow Books, Oxford, UK: 124-146.
Frangipane, M., 1994. The Record Function of Clay Sealings in Early Administrative systems as seen from Arsalantepe-Malatya. In: P. Ferioli, E. Fiandra, G. Fisore, and M. Frangipane (eds.), Archives Before Writing, University di Roma, Proceedings of the International Colloquium, Oriolo Romano, Torino: Scriptorium: 125-137.
Ghirshman, R., 1938. Fouilles de Sialk. Volume I, Paris, Geuthner.
Gillmore, G. K., Steven, T., Buylaert, J. P., Coningham, R. A. E., Batt, C., Fazeli Nashli, H., Young, R., Maghsoudi, M., 2011. Geoarchaeology and the Value of Multidisciplinary Palaeoenvironmental Approaches: a Case Study from the Tehran Plain, Iran. Geological Society, London, Special Publications, Vol. 352: 49-67.
Hamlin, C., 1974. Seh Gabi, 1973. Archaeology 27 (4): 274-277.
Hessari, M., 2011. New Evidence of the Emergence of Complex Societies Discovered on the Central Iranian Plateau. Iranian Journal of Archaeological Studies I (2): 35-48.
Henrckson, E. F. F., 1988. Chalcolithic seals and sealings from Seh Gabi, Central Western Iran. Iranica Antiqua 23: 1-22.
Majidzadeh, Y., 1975. The Development of the Pottery Kiln in Iran from Prehistoric to Historical Periods. Paléorient 3 (1): 207-221.
Majidzadeh, Y., 1976. The Early Prehistoric Cultures of the Central Plateau of Iran: An Archaeological History of Its Development during the Fifth and Fourth Millennia B.C. Ph.D. dissertation, University of Chicago.
Majidzadeh, Y., 1981. Sialk III and the Pottery Sequence at Tepe Ghabristan: The Coherence of the Cultures of the Iranian Central Plateau. Iran 19: 141-146.
Majidzadeh, Y., 2008. Excavation at Tepe Ghabristan, Iran. IsIAO, Roma.
Malek Shahmirzadi, S., 1977. Tepe Zagheh: A Sixth Millennium B.C. Village in the Qazvin Plain of the Central Iranian Plateau. Ph.D. Dissertation, University of Pennsylvania.
Moghimi, N., Fazeli Nashli, H., 2015. An Archaeological Study on the Tokens of Tepe Zagheh, Qazvin Plain, Iran. International Journal of the Society of Iranian Archaeologists 1 (2): 30-42.
Negahban, E. O. 1979. A Brief Report on the Painted Building of Zaghe (Late 7th- Early 6th Millennium B.C.). Paleorient 5: 239-250.
Nokandeh, J., 2010. Neue Untersuchungenzur Sialk III-Periode im zentraliranischen Hochland: auf der Grundlage der Ergebnisse des “Sialk Reconsideration Project”. dissertation de-Verlag im Internet GmbH, Berlin, Freie-Univ.
Pollard, A. M., Fazeli Nashli, H., Davoudi, H., Sarlak, S., Helwing, B., Saeeidi Anaraki, F., 2013. A New Radiocarbon Chronology for the North Central Plateau of Iran from the Late Neolithic to the Iron Age. Archaeologische Mitteilungen aus Iran und Turan (AMIT) 45: 27-50.
Rothman, M., 1994. Seal and Sealing Find spots, Design, Audience and Function. In: P. Ferioli, E. Fiandra, G. Fisore, and M. Frangipane (eds.), Archives Before Writing, University di Roma, Proceedings of the International Colloquium, Oriolo Romano, Torino: Scriptorium: 97-121.
Rothman, M., Badler, V., 2011. Contact and Development in Godin Period VI. In: H. Gopnik and M. S. Rothman (eds.), On the High Road: The History of Godin Tepe, Iran, Toronto: Royal OntarioMuseum: 67-138.
Schmandt-Besserat, D., 1981. From tokens to tablets: A re-evaluation of the so-called numerical tablets. Visible Language Cleveland, Ohio 15 (4): 321-344.
Schmandt-Besserat, D., 1996. How Writing Came About. University of Texas Press, Austin.
Schmidt, E. F., 1936. Rayy Research 1935. Part 1, Bulletin of the University Museum 6 (3): 79-87.
Schmidt, E. F., 1937. Excavation at Tepe Hissar, Damaghan, 1931-1933. University of Pennsylvania Press for the University Museum.
Service, E., 1962. Primitive Social Organization. New York Random House.
Talai, H., 1999. Funeral rites at Zagheh: a Neolithic site in the Qazvin Plain, Iran. Documenta Prahistorica XXVI: 15-21.
Vatandoust, A., Parzinger, H., Helwing, B., 2011. Early Mining and Metallurgy on the Western Central Plateau, the First Five Years of Work, Arisman. Archäologie in Iran und Turan (AMIT) 9, University of Mainz.
Wright, H. T., 1984. Prestate political formation. In: T. Earle (ed.), On the Evolution of Complex Societies: Essays in Honor of Harry Hoijer 1982, Undena Publication, Malibu: 41-78.
Wright, T. H., Johnson. G., 1975. Population, Exchange and Early State Formation in South-western Iran. American Anthropology 77: 267-289.
Wright, H. T., Miller, N. F., Reding, R., 1980. Time and Process in an Uruk Rural Center. L’Archéologie de L’Iraq du début de l’époque néolithique à 333 avant notre ère. Paris: Colloques internationaux du CNRS: 265-284.
Young, T. C., Jr., Levine, L. D., 1974. Excavations of the Godin Project: Second Progress Report. Occasional Paper No. 26, Toronto: Royal Ontario Museum of Art and Archaeology.
مطالعات باستان شناسی
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 21
اردیبهشت 1399
صفحه 221-241
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 26 فروردین 1397
  • تاریخ بازنگری: 03 مرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1399
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار