نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز

2 استادیار پژوهشکده باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

3 دانشیار پژوهشکده باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

ظروف نقره‌ای به‌جامانده از دوره ساسانی در تاریخ هنر خاور نزدیک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این آثار در نقاط مختلفی از داخل و خارج از قلمرو ساسانیان به‌دست‌آمده است. این آثار در فرم‌های مختلف و نقوش منحصربه‌فردی ساخته‌شده‌اند که بیشتر شامل تصاویر شکار شاهانه، ضیافت، چهره و نیم‌تنه صاحب‌منصبان، نقوش حیوانی و اسطوره‌ای می‌باشد. مازندران یکی از مناطق مهم ساخت ظروف نقره در این دوره و حتی سال‌های پس از فروپاشی ساسانیان بوده است. ظروف معرفی‌شده در این مقاله از جدیدترین ظروف نقره به‌دست‌آمده از مازندران است که دو عدد از ظروف معرفی‌شده در این مقاله بخش کوچکی از یک گنجینه با ارزش شامل انواع ظروف نقره، زیورآلات طلا و نقره، کلاه‌خود و غیره مربوط به دوره ساسانی می‌باشد که از شرقی‌ترین محدوده تبرستان باستان و استان گلستان امروزی نزدیک مرز کشور ترکمنستان به دست آمده است. سومین بشقاب معرفی‌شده که در منطقه سوادکوه مازندران به دست آمده است و ازنظر نقوش و مضامین به‌کاررفته در آن‌ها منحصربه‌فرد می‌باشد و نگارندگان این ظروف را با توجه به نقوش و سبک ساخت و مقایسه با نمونه‌های مشابه،بررسی و تاریخ‌گذاری نسبی نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Survey of Three new finding of Sassanids Silver Vessels from Mazandaran

نویسندگان [English]

  • Mehdi Abedini Araghi 1
  • Abdul Reza Mohajeri Nejad 2
  • Mohammad Mortezaei 3

1 MA in Archaeology, Islamic Azad University Central Tehran Branch

2 Assistant Professor, Archeology Research Institute, Institute of Cultural Heritage and Tourism

3 Associate Professor, Archeology Research Institute, Institute of Cultural Heritage and Tourism

چکیده [English]

The silverware works of the Sassanid period have their own significance not only for their technological components but also because their archaeological distribution reveals how this craft was very important during the Sasanian period. Their geographical distribution from the interior and exterior territory of the Sasanians Empire also shows the degree of the influence of Sasanian art. These metal works are made in different forms and unique designs, which mostly include images of royal hunting, banquets, faces and torsos of officials, animal and mythical motifs. Mazandaran was one of the important areas for making silver vessels during this period and even years after the collapse of the Sassanian Empire. The dishes introduced in this article are from the latest silver plates obtained from Mazandaran. They are unique in terms of motifs and themes. We compare these findings with other silver works found in the other parts of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Mazandaran
  • Sassanian
  • Silver plates
  • Gilt
  • Art
آورزمانی، فریدون؛ سرفراز، علی‌اکبر (1384)، سکه‌های ایران از آغاز تا دوران زندیه، چاپ چهارم،تهران،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).
ابن اسفندیار، بهاءالدین محمد بن حسن،(1366)، تاریخ تبرستان ،تصحیح عباس اقبال، چاپ اول، تهران، پدیده خاور.
احسانی، محمدتقی،(1368)، هفت هزار سال هنر فلزکاری در ایران، چاپ اول، تهران، علمی و فرهنگی.
اشمیت، اریخ،(1391)، کاوش‌های تپه حصار دامغان،ترجمه کوروش روستایی،چاپ اول،تهران، اداره کل میراث فرهنگی،صنایع‌دستی و گردشگری سمنان.
اعظمی سنگسری،چراغ علی،(1357)،(فرمانروایان تبرستان)،(بررسی‌های تاریخی)،آذر و دی1357،شماره 79، صص189-226.
السی،ه، پک،(1382)، پوشاک در ایران‌زمین، از سری مقالات دانشنامه ایرانیکا، زیر نظر احسان یارشاطر، ترجمه پیمان متین،چاپ اول،تهران،امیرکبیر،صص83-112.
ایازی،سوری.میری،سیما،(بی تا)، گچ‌بری در آرایه‌ها و تزیینات معماری دوران اشکانی و ساسانی، چاپ اول،تهران، موزه ملی ایران.
بوسایلی،ماریو و امبرتو شراتو،(1383)،تاریخ هنر ایران(2) هنر پارتی و ساسانی، ترجمه یعقوب آژند،چاپ اول، تهران، انتشارات مولی.
بیرونی،ابوریحان،(1352)،آثار الباقیه عن القرون الخالیه،ترجمه اکبر داناسرشت، تهران،ابن‌سینا  .
حاکمی،علی،(1334)،(بشقاب نقره منحصربه‌فرد ساسانی مکشوفه از ساری)،(گزارش‌های باستان‌شناسی جلد3).بی‌جا،صص329-364.
سایکس، سرپرسی،(1370)، تاریخ ایران،جلد اول، ترجمه محمدتقی فخرداعی گیلانی،چاپ سوم،تهران، دنیای کتاب.
سرخوش کرتیس،وستا،(1396)،(نمادنگاری مذهبی در سکه‌های ایران باستان)،(باستان پژوه)، تهران،آریارمنا،صص147-172.
شلدن، جان،(1388)،(هویت قومی و زبانی پارتیان: مروری بر مدارک به‌دست‌آمده از آسیای مرکزی)، ترجمه آهنگ حقانی، (باستان‌شناسی و تاریخ)،سال22، شماره2، پیاپی44، مرکز نشر دانشگاهی،صص66-75.
دیاکونوف،ا،میخایلوویچ،(1377)، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز ،تهران، چاپ چهارم، علمی و فرهنگی.
کامرون، جورج،(1381)، ایران در سپیده‌دم تاریخ ترجمه حسن انوشه، تهران،چاپ چهارم، علمی و فرهنگی .
کروگر،ینس،(1396)،تزیینات گچ‌بری ساسانی،ترجمه فرامرز نجد سمیعی،چاپ اول،تهران،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت)،پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
 
کریستین سن، آرتور،( 1374)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران، دنیای کتاب.
کنت،رولاند.ج،(1385)، پارسی باستان(دستور، واژه، متون) ،چاپ پنجم.(گراور زبان اصلی)، تهران،کتابخانه طهوری.
گانتر،آن،سی.پل،جت،(1383)، فلزکاری ایران در دوران هخامنشی،اشکانی،ساسانی، ترجمه شهرام حیدرآبادیان، چاپ اول، تهران،گنجینه هنر.
گیرشمن،رومن،(1378)، بیشاپور،جلد دوم،موزاییک‌های ساسانی، ترجمه اصغر کریمی،چاپ اول،تهران، سازمان میراث فرهنگی(پژوهشگاه).
لک پور، سیمین ،(1375)، سفیدروی،چاپ اول،تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور.
مارکوارت،یوزف،(1373)،ایرانشهر برمبنای جغرافیای موسی خورنی، ترجمه مریم میراحمدی،تهران،انتشارات اطلاعات.
مرادی، یوسف،(1381)،(نگاهی دیگر به سرستون ساسانی در عمارت چهل‌ستون اصفهان)،(باستان‌شناسی و تاریخ)، سال هفدهم، شماره اول، پیاپی33، تهران، مرکز نشر دانشگاهی،صص38-44
مرعشی، میرظهیرالدین،(1361)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمدحسین تسبیحی، با مقدمه محمدجواد مشکور، تهران،چاپ سوم، مؤسسه مطبوعاتى شرق .
مشکور، محمدجواد،(1371)، جغرافیای تاریخی ایران باستان، تهران، دنیای کتاب.
موسوی حاجی، رسول. علی‌اکبر سرفراز،(1396)،نقش برجسته‌های ساسانی، چاپ اول،تهران،سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت).
نورزاده چگینی،ناصر،(1365)،(مازندران در دوران ساسانی1)،(باستان‌شناسی و تاریخ)،سال اول، شماره اول،تهران، مرکز نشر دانشگاهی،صص43-49 .
نورزاده چگینی،ناصر،(1367)،(مازندران در دوران ساسانی3)،(باستان‌شناسی و تاریخ)،سال دوم،شماره دوم، مرکز نشر دانشگاهی،صص17-22.
واندنبرگ،لویی،(1348)،باستان‌شناسی ایران باستان، ترجمه عیسی بهنام، چاپ دوم،تهران، انتشارات دانشگاه تهران .
هرتسفلد،ارنست،(1381)،ایران در شرق باستان،ترجمه همایون صنعتی زاده،چاپ اول،تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هرمان،جورجینا،(1373)،تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ترجمه مهرداد وحدتی،تهران،چاپ اول،تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
یارشاطر،احسان،(1380)،تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان(جلدسوم- قسمت دوم)، پژوهش دانشگاه کیمبریج، ترجمه حسن انوشه،چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
Azarnoush,M,1983. Excavation at Hajiabad,1977,first preliminary report.Iranica Antiqua,vol 18.pp.159-176.
Brunner.J,Christopher,1978, Sasanian stamp seals in the Metropolitan Museum of Art, The Metropolitan Museum of Art, New York.
Dalton,O.M.,1964. The Treasure of the oxus with other Examples of Early Oriental Metalwork, 3rd edition, London:British Museum.
Frye, Richard N.1954."A Parthian Silver Bowl." Artibus asiae,Vol 17, N2. https://www.jstor.org/journal/artibusasiae.
Ghirshman, R. 1957, “Argenterie D'un Seigneur Sassanide.” Ars Orientalis, vol. 2,  pp. 77–82.
Gitty Azarpay,W.B.Henning,1967, A Hunting scene on an inscribed sassanian silver vessel,iranica Antigua,vol.VII.pp.146-154.
Harper,prudenceo ,1974, "Sasanian Medallion Bowls with Human Busts," in Studies in Honor of George C. Miles, ed. D. Kouymjian, Beirut.pp 61-82.
Harper,prudenceo.,Pieter,Meyers.1981.silver vessels of the Sasanian period.vol.I,Royal imagery.New York:Metropolitan Museum of Art and Princeton.
Shepherd,D.G,1964,"Sasanian Art in Clevland", The Bulletin of Clevland museum of Art,Vol.51,N.4.pp 66-92.
Tanabe,Katsumi,1993, Silk Road Coins,The Hirayama Collection,Kamakura , A Loan Exhibition at the British Museum Gallery 69A.