نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده زبان شناسی،کتیبه ها و متون، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

2 دانشیار پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

3 استادیار پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

مهرها یکی از یافته‌های مهم باستانی هستند که اطلاعات بسیار وسیع و موثقی را در خصوص نام ­جای­ های جغرافیایی و اسامی خاص و مناصب شغلی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند. استفاده از مهر در دوره ساسانی تنها مختص طبقه خاصی نبود بلکه از افراد عادی گرفته تا مقامات دولتی از آن استفاده می­کردند.  کاربرد مهر با رونق اقتصادی جامعه ساسانی  بیشتر نیز شد. در مخزن موزه بوعلی همدان 23 مهر ساسانی موجود است که به صورت توقیفی از منطقه‌ی اسدآباد به دست آمده­اند. از این تعداد 11 مهر نقش انسان، 6 مهر نقش حیوان، 3 مهر نشان، یک مهر نقش دست و دو مهر نقش مایه حیوانات اساطیری را دارند که در حال حاضر خوانش کتیبه‌های ده مهر به وسیله مولفین انجام شده است. از این ده مهر پنج مهر با نقش انسان (4 مهر منقوش به نقش مرد و یک مهر با نقش زن) چهار مهر با نقش حیوان( سه مهر با نقش گاو کوهان دار و یک مهر با نقش قوچ) و یک مهر نشان است. هدف این پژوهش معرفی مستندسازی، خوانش کتیبه‌ها و بررسی نقش‌مایه‌های این مهرها است. شیوه‌ی گردآوری اطلاعات، میدانی- کتابخانه‌ای است و خوانش کتیبه ها توسط نویسندگان این مقاله انجام شده است. لازم به ذکر است مهرهای این مجموعه از دست قاچاقچیان بدست آمده و فاقد شناسنامة محل کشف است، از این رو نمی‌توان تاریخ گذاری دقیقی بر روی آن‌ها انجام داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Survey on Motifs and Inscriptions of Sassanid Seals from Buali Museum

نویسندگان [English]

  • Fariba Sharifian 1
  • Katayoun Fekripour 2
  • Azadeh Heidarpour 3

1 Assistant Professor, Department of Linguistics, Institute of Cultural Heritage and Tourism

2 Associate professor, Department of Linguistics, Institute of Cultural Heritage and Tourism

3 Assistant Professor, Department of Linguistics, Institute of Cultural Heritage and Tourism

چکیده [English]

Seals are one of the most important archaeological findings that provide reliable information about geographical names and job positions of the past. During Sasanian period seals were used by individual government officials. The use of seals expanded with the growth of Sasanian economy. In the archives of the Bu’ali Museum of Hamadan, 23 Sassanid seals from the Asadabad area are kept. Eleven of these seals have motifs of human, six have animal motifs, one has hand motif and two others hybrid mythological. The present research deals with the ten seals. Among these ten seals, five have human image (four a man’s image and one a woman image), four seals have animal designs (three bull and one ram) and one is a monogram seal. The purpose of this research is to document, read inscriptions and examine the roles of these seals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seal
  • Sassanid
  • Inscription
  • Motif
  • Buali Museum
  • Hamedan
آموزگار، ژاله (1374)، تاریخ اساطیری ایران، انتشارات سمت، تهران.
آموزگار، ژاله (1390)، زبان، فرهنگ، اسطوره، چاپ سوم، انتشارات معین، تهران.
اشراقی، احسان و نادری قره بابا، حسین، « نقش سکه و مهر در اقتصاد ساسانیان»، نشریه دانشکده علوم انسانی و اجتماعی(تاریخ)، شماره 25، سال 1386، صص 18-1.
افضل طوسی، عفت السادات، «گلیم حافظ نگاره بز کوهی از دوران ایران باستان»، نگره، دوره 7 شماره 21، سال 1391، صص 67-55.
اکرمن، فیلیس (1387)، مهرهای ساسانی،سیری در هنر ایران 0ازدوران پیش از تاریخ تا امروز،جلد دوم، [زیر نظرآرتر آیم پوپ و فیلیس آکرمن، ترجمه نجف دریابندری و دیگران]، علمی و فرهنگی، تهران.
بهار، مهرداد (1387)، پژوهشی در اساطیر ایران، آگه، تهران.
پرادا، ایدات (1386)، هنر ایران باستان )تمدن های پیش از اسلام(،[ترجمه یوسف مجیدزاده]، چاپ چهارم، دانشگاه تهران، تهران.
جدی، محمدجواد (1387)، مهر و حکاکی در ایران، فرهنگستان هنر، تهران.
جمالی، محسن(1394)، سنگ نگاره‌های ایران: جلد1، سنگ نگاره‌های گلپایگان، گذرگاه تاریخ، ائمه، قم.
دادور، ابولقاسم؛ منصوری، الهام (1385)،درآمدی بر اسطوره‌ها و نمادهای ایران و هند در عهد باستان، دانشگاه الزهرا و کلهر تهران.
ده پهلوان،مصطفی؛قنواتی هندیجانی،محمد، « تاملی بر نقش­مایه­های حیوانی بر مهرها و گل‌مهرهای ساسانی( نمونه‌های مورد پژوهش: مهرها و گل‌مهرهای ساسانی موزه مقدم)»، مطالعات باستان شناسی،شماره 12، 1394، صص 68-47.
دیمز، اورلی ( 1386)، تندیس گری و شمایل نگاری در ایران پیش از اسلام، [ترجمه علی اکبر وحدتی]، نشر ماهی، تهران.
شفرد، راونا (1393)، 1000 نماد در هنر و اسطوره، شکل به چه معناست، مترجم، آزاده بیداربخت، نسترن لواسانی، تهران، نی.
طلایی، حسن (1392)، مهر درایران ازآغاز تا صدر اسلام، سمت، تهران.
عفیفی، رحیم (1374)، اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته های پهلوی، توس، تهران.
فرنبغ دادگی (1369)،بندهش، گزارنده مهرداد بهار، توس، تهران.
فره‌وشی، بهرام(1382)، کارنامه اردشیر بابکان، چاپ سوم، دانشگاه تهران، تهران.
فکری‌پور، کتایون، «بررسی هنر مهر‌سازی در زمان هخامنشیان و ساسانیان»، نقش مایه، سال پنجم، شماره دوازدهم، 1391، صص39-52.
کوپر، چی. سی.(1379)، هزاره های گم شده، توس، تهران.
گوبل، روبرت (1384)، گل­مهرهای تخت سلیمان؛ جستاری در مهرشناسی اواخر دوره­ی ساسانی، [ترجمه فرامرز نجد سمیعی]، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، پایگاه پژوهشی تخت سلیمان، تهران..
گیرشمن، رومن (1390)، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمه‌ بهرام فره وشی، علمی و فرهنگی، تهران.
گیرشمن، رومن (1378)، بیشاپور، جلد دوم موزاییک های ساسانی، ترجمه اصغر کریمی، سازمان میراث فرهنگی(پژوهشگاه)، تهران.
لوکونین، ولادمیر گریگور (1380)، «نهادهای سیاسی، اجتماعی، و اداری، مالیات ها و دادوستد» تاریخ ایران کمبریج از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، گردآورنده: احسان یارشاطر، ترجمه حسن انوشه، ج.سوم، بخش دوم، چاپ سوم، انتشارات امیرکبیر، 1380،؛ صص 71-148.
مصباح اردکانی، نصرت الله، « نقش مایه زن بر روی مهرهای ایران از دوره پیش خطی تا پایان دوره ساسانی»، علوم اجتماعی: زن در توسعه و سیاست، شماره 23، 1387 ، صص182-161.
ملک زاده بیانی، شیرین (1367)، تاریخ مهر در ایران، ج اول، یزدان، تهران.
نصرالله زاده، سیروس، " مستند سازی و قرائت کتیبه های مجموعه مهرهای ساسانی موجود در موزه آذربایجان شرقی"، فصلنامه پژوهشگاه میراث فرهنگی،ضمیمه شماره 6 ویزه زبان و کتیبه، 1383، صص 107-95.
هرمان، جورجینا(1373). تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان،[ ترجمه مهرداد وحدتی]، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
هینلز، جان ( 1373)، شناخت اساطیر ایران، [ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی]، چشمه، تهران.
واندنبرگ، لوئی (1379)، باستان شناسی ایران باستان،[ ترجمه عیسی بهنام]، دانشگاه تهران، تهران.
ویدن گرن، گئو (1377)، دین­های ایران،[ ترجمه منوچهر فرهنگ]، آگاهان ایده، تهران.
Belting, H., 2009.Florenz und Bagdad. Eine westöstlichte des Blicks, München.
Bivar, A. D. H., 1969. Catalogue of the Western Asiatic seals in the British Museum, Stamp Seals, II: The Sasanian Dynasty, London, British Museum.
Bohem, G., 2007. Ein Brief, in: H.Belting(ed.), Bilderfragen. Die Bildwissenschaften in Aufbruch, München, 27-36.
Brunner,CH,J.,1980, “Sasanian Seals in the Moore Collection: Motive and Meaning in some popular Subjects”, Metropolitan Museum Journal, 14, pp 33-50.
Brunner. CH,J.,1978. Sasanian stamp seals in the Metropolitan Museum of Art, New York, The Metropolitan Museum of Art.
Frye.R. N., 1973. Sasanian Remains from Qasr-i Abu Nasr, Cambridge Harvard University Press.
Frye, R. N., 1974, “Sasanian Seals and Sealing's”, in Ph.Gignoux and A. Tafazzoli (eds.), Memorial Jean deMenase, Lovain- Tehran. Pp155-161
Gholami, Kiarash 2018,” Some inscribed Sasanian seals and Bullae”,Sasanika, May 23 pp1-17.
Gignoux,Ph., and Gyselen, R., 1982. Sceaux Sasanides de Diverses Collections Privées, Leuven, Éditions Peeters.
Gignoux,Ph.,1979,”Les Noms Propres en Moyen-Perse Épigraphique”, pad nām ī yazdān, Etudes D’Epigraphie de Numismatiqe et D’Histoire de l’Iran Ancien, Peeters Publishers,35-100.
Gorelick, L., and Gwinnett, A.J., 1996. “Innovative Methods in the Manufacture of Sasanian Seals”, Iran, 34: 79-84.
Gyselen, R, 1989, La Géographie Administrative de l’Empire Sassanide, Res Orientales1, Paris.
Gyselen,R and Monsef,Y. 2012, “Décryptage de Noms Propres sur des Monogrammes Sassanides”, Res Orientales, Vol XXI., 149-177.
Haff, D. (1987). Technological Observation on Clay Bullae from Takht-I Soleiman, Mesopotamia Vol: 22,367-90.
Harper, P. O., 1973. Representational Motifs on the Sealings, in Frye, R.N., (ed.), Sasanian Remains from Qasr-i Abu Nasr, Cambridge, Harvard University Press, 66-87.
Osten, Von Der, Henning, H., 1931. The ancient seals from the Near East in the Metropolitan Museum: old and middle Persian seals, The Art Bulletin, 13 (2): 221-241.  
Perkhanian, A. 1997, The Book of Thousand Judgments: A Sasanian Law-book, New York.
Ritter, Nils C.(2012). Sasanian Seals and the history of Ancient Near Eastern gluptic , Proceeding of an international workshop at the Netherlands-Flemish Institute in Cairo.Leuven, Paris.
Yamauchi, K., 1993, The Vocabulary of Sasanian Seals, Iranian Studies 5, Tokyo: Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa.