نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• افشین ابراهیمی ¹
• اسدالله جودکی عزیزی ²

¹ دانش‌آموخته دکتری مرمت آثار، دانشگاه هنر اصفهان و مربی گروه مرمت آثار پژوهشگاه میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی

² دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران

چکیده

مجموعه‌ ارگ که در شمال شرق شهر بم قرار دارد، یکی از معدود مجموعه‌های تاریخی است که سیمایی از یک شهر سنتی ایرانی را به‌ خوبی نمایش می‌دهد. علی‌رغم انجام پژوهش‌هایی در ارتباط با ساختار شهرسازی آن، درباره‌ی برخی از عناصر معماری به‌ویژه ساختار، زمان شکل‌گیری و روند تکوین ورودی اول پرسش‌هایی وجود دارند که بی‌پاسخ‌مانده‌اند. در پژوهش پیش‌رو که از نوع تحقیقات تحلیلی- تاریخی است، تلاش شده به‌ آن‌ها پاسخ درخور داده‌ شود. برآیند پژوهش نشان‌ می‌دهد که ساختار ورودی دارای سه پوسته است؛ لایه‌ی نخست شامل دو برج مکعب است و در دوره‌ی سلوکی یا اوایل دوره‌ی اشکانی ساخته شد. در دوره‌ی سلجوقی/ اتابکان کرمان و احتمالاً در دوره‌ی کوتوالی «سابق‌الدین علی» (580-563 هجری) ضمن الحاق لایه‌ای به‌ بدنة مکعب برج‌ها، پوسته‌ای دیگر با دو برج استوانه‌ای در کنار آن‌ها برپا شد. آخرین مرحلة الحاقات در دوره‌ی ایلخانی/آل مظفر و به‌احتمال‌زیاد در زمان عامل سلطان ابوسعید بهادر در بم، «اخی شجاع‌الدین» (744-716 هجری)، به‌ انجام رسیدند؛ در این مرحله غیر از برج‌های استوانه‌ای، بارویی با محور شمالی- جنوبی ایجاد و یک «هشتی» نیز به‌ورودی الحاق شد. هم‌زمان و در کنار درگاه ورودی جدید دو برج استوانه‌ای با اندازه‌ای نسبتاً کوچک نیز ساخته‌ شدند. پوسته‌ی جدید در دوره‌ی تیموری دست‌کم دو مرحله مرمت شد.

کلیدواژه‌ها

• دروازة اصلی
• ارگ بم
• شهر ایرانی

عنوان مقاله [English]

An Investigation of the Dating of the Main Gateway of Arg-e-Bam

نویسندگان [English]

• Afshin Ebrahimi ¹
• Asadualla Joodakiazizi ²

¹ Ph. D in Conservation of Artifacts, Art University of Isfahan and Instructor at the Department of Conservation of Artifacts of Research Institute of Cultural Heritage and Tourism at Ministry of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts

² Ph. D in Archaeology, University of Mazandaran

چکیده [English]

The Arg, situated in the northeast of Bam, is one of the historical complexes which perfectly portrays the landscape of a traditional Iranian town. Despite some research related to its layout, there are some questions related to the architectural elements; for instance, the structure, formation, and development of the first/ main entrance of the Arg. The following paper, which is an analytical history research, tries to shed light on these unsettled questions. The results show that the gateway has three layers. The first consists of two cubic towers and dates back to the Seleucid or early Parthian era. During the reign of Seljuk/ Atabakan of Kerman and probably Kutwali (fortress holder) “Sabiq al-Din Ali” (1163-1184 AD), besides adding a layer to the cubic body of towers, another architectural layer with two cylindrical towers was constructed beside them. The last phase of the annexations was conducted in the Ilkhanid/ Muzaffarids dynasty and most likely during the reign of Sultan Abu-Saeid Bahador’s agent, “Aji Shujauddin” (1316-1343 AD). During this phase, in addition to the cylindrical towers, a fort with a north-south axis was created and a “vestibule” was also annexed. Two relatively small cylindrical towers were also built alongside the new gateway. The new layer was renovated at least twice during the Timurid period.

کلیدواژه‌ها [English]

• Main gateway
• Arg-e-Bam
• Iranian town