نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی، دانشگاه هنر اصفهان

2 استادیار گروه مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی، دانشگاه هنر اصفهان

3 استادیار پژوهشکده باستان‌شناسی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

در سال­ های اخیر دو محوطه مهم تاریخی تپه­ فرودگاه و سنگتراشان در شهر خرم ­آباد مورد کاوش قرار گرفته­ اند. اشیای مفرغی با ظرافت و زیبایی بسیار از هر دو محوطه به‌دست‌آمده است، تپه­ فرودگاه در سال 1393 در یک‌ فصل حفاری و محوطه سنگتراشان طی شش فصل از سال 1384 مورد کاوش قرار گرفتند که طی این حفاری­ ها تعداد کمی اشیای برنزی از تپه ­فرودگاه به­ دست آمد ولی در سنگتراشان گنجینه ­ای عظیم از آثار برنزی به ­دست آمد. در این پژوهش از هر محوطه تاریخی دو نمونه شی برنزی انتخاب شد و با توجه به هم ­دوره بودن و نزدیکی مناطق کشف، نتایج حاصل از آنالیزهای انجام‌شده مورد تجزیه تحلیل و مقایسه قرار گرفت. در مقاله مورد پژوهش با استفاده از روش­ های میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به دستگاه آنالیز عنصری، متالوگرافی، توموگرافی­ کامپیوتری و رادیوگرافی پرتو ایکس، نوع آلیاژ، تکنیک ساخت، عناصر و ترکیبات شیمیایی مورد مطالعه قرار گرفت. با توجه به نتایج به‌ دست‌آمده آلیاژ به کار گرفته‌ شده در همه اشیای مورد مطالعه برنز تشخیص داده شد و با توجه به ریزساختار اشیای مورد مطالعه، استفاده از چکش ­کاری و تاب‌کاری در تکنیک ساخت اشیا به کار گرفته‌ شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study on the Manufacturing Techniques of Bronze Objects from Tepee Foroodgah and Sangtarashan Ancient sites of Khorramabad, Luristan

نویسندگان [English]

  • Mahdie Geravand 1
  • HamidReza BakhshandehFard 2
  • Ali Sajjadi 3

1 MA in Restoration of Cultural and Historical Objects, Art University of Isfahan

2 Assistant Professor, Department of Restoration of Cultural and Historical Objects, Art University of Isfahan

3 Assistant Professor, Iranian Center for Archaeological Research

چکیده [English]

In recent years, two significant historical sites, Tepe Forodgah and Sangtarashan have been excavated in Khorramabad. Bronze objects explored from both sites exhibit an interesting feature of metal production in terms of shapes and techniques used. Tepe Forodgah was excavated in 2014 and Sangtarashan was excavated during six seasons since 2003. Tepe Forodgah yielded few bronze objects but a large number of bronze objects were obtained from Sangtarashan. In this research, two bronze objects were selected from each historical site and results of the analysis were analyzed and compared concerning their chronological orders. In this research, type of alloy, manufacturing technique, elements and chemical compounds of samples were studied by Scanning Electron Microscopy equipped with Elemental Analysis, Metallography, Computed Tomography and X-Ray Radiography. According to the results, the alloy used in all the objects was known to be bronze and based on the microstructure of the objects, hammering and annealing used in manufacturing technique.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Luristan Bronze
  • Tepe Forodgah
  • Sangtarashan
  • Metallography
  • Computed tomography
بخشنده فرد، حمیدرضا، (1389). بررسی آثار تاریخی فلزی در مرمت. دانشگاه هنر اصفهان: چاپ اول.
سجادی، علی، (1394) . «کاوش نجات بخشی باستان شناختی تپه­فرودگاه خرم­آباد، فصل نخست». چهاردهمین همایش باستانشناسی ایران، تهران: مجموعه مقالات گزارش­های باستانشناسی.231-236.
عودباشی، امید، (1380). پایان نامه ی کارشناسی، مطالعه و بررسی کاربرد بازدارنده خوردگی در مرمت اشیای مسی. دانشگاه هنر اصفهان.
عودباشی،امید و امامی،محمدامین و  دوامی،پرویز، (1390). «ریخت­شناسی خوردگی در برنزهای تاریخی: تحلیل فرایند مس­زدایی در اشیا برنزی هفت­تپه خوزستان».  نشریه مرمت آثار و بافت­های تاریخی،فرهنگی/ دو فصلنامه علمی پژوهشی: شماره اول.
عودباشی، امید؛ مرتضوی، محمد و حسن­پور،عطا، (1391). « فرایند چکش­کاری و تاب­کاری متناوب در ساخت گل­میخ­های برنزی باستان متعلق به لرستان».  اولین همایش بین­المللی، ششمین همایش مشترک انجمن مهندسی متالورژی انجمن ریخته­گری ایران.
عودباشی، امید، (1392). « شناسایی ماهیت شیمیایی لایه های خوردگی در برنزهای باستانی». علوم و مهندسی سطح.
عودباشی، امید، (1393). « تحلیل ریخت­شناسی خوردگی و شرایط حفاظتی در مجموعه­های برنزی به­دست آمده از حفاری با تمرکز بر سیستم فلز –محیط – خوردگی».
ملک زاده، مهرداد، (1391).  نگاره شناسی و نشانه شناسی مفرغ­های لرستانی بر پایه یافته­های کاوش باستانشناختی سنگتراشان خرم­آباد: دکتر حمید خطیب شهیدی.
نقوی، سوگند، ( 1391).  بررسی فنی چهار نمونه خنجر آهنی متعلق به محوطه‌ی تاریخی سنگتراشان خرم آباد و ارائه طرح حفط و مرمت آن‌ها. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده مرمت.  دانشگاه هنر اصفهان.
اسکات، دیوید، (1991). متالوگرافی و ریزساختار در فلزات باستانی و تاریخی،1395. ترجمه امید عودباشی، عاطفه شکفته: جهاد دانشگاهی.
Dawson, W.,R., and Gary P., H., K., 1968. Cataloge of Egyptina antiquities in British Museum 1 mummies and human remains, British Museum Press, London.
Franco, Casali, 2006. X-ray, digital radiography and computed tomography for cultural heritage, Department of physics, university of Bologna (Italy).
Hughes, Stephen, 2010. Unwarpping an ancient Egyptian mummy using axial computed.
 Omid Oudbashi, S.Mohamadamin Mmami and Perviz Davami.Bronze in Archaeology: A Review of the Archaeometallurgy of bronze in ancient Iran. In  Tech publication.
Ghoniem, 2011. The characterization of a corroded Egyptian bronze state and a study of the degradation phenomena.
Scott, David, A., 1991. Metallography and Microstructure of ancient and Historical Metals, Getty conservation institute, Los angeles.
Mohamad, M., Megahed, 2013. The role of chemical composition of leaded bronze alloy in deterionation process, applied on some archaeological statues from Dhamar museum, Yemen.