روند تغییرات در محوطه‌های دارای توالیِ استقرارِ پس از آغازایلامی بر اساس یافته‌های سفالی و هنر مهرسازی

شکری, طاهره; حصاری, مرتضی

doi:10.22059/jarcs.2019.71109

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه هنر اصفهان

² دانشیار گروه باستان شناسی، دانشگاه هنر اصفهان

https://doi.org/10.22059/jarcs.2019.71109

چکیده

گستره وسیع محوطه‌های آغاز ایلامی از غرب به شرق فلات ایران نشان‌دهنده اهمیت این دوره بوده و نگاهی ویژه را به محوطه‌های استقراری آغاز ایلامی خواستار است. اگرچه پژوهشگرانی بر مبنای برخی اطلاعات و داده‌ها ازجمله نوشتار آغاز ایلامی، توقف یک‌باره دوره آغاز ایلامی را مدنظر قرار می‌دهند و سیر تحول آن تا دوره ایلام قدیم را با علامت سؤال می‌نگرند؛ اما برخی محوطه‌های مهم دوره آغاز ایلامی ازجمله شوش، ملیان، یحیی(؟)، شهرسوخته و حصار که همگی دارای شاخصه اصلی آغاز ایلامی یعنی "گل نوشته" های آن می‌باشند، دارای توالی استقرار بوده و تا دوره ایلام قدیم و حتی در برخی مدت‌زمانی طولانی‌تر همچنان روند استقرار در آن‌ها ادامه داشته است. در این پژوهش سعی بر آن است تا با بررسی داده‌های پس از آغاز ایلامیِ محوطه‌های دارای توالی ازجمله سفال و مهر، چگونگی سیر تحول استقرارهای نام‌برده تا دوره ایلام قدیم موردبررسی قرار گیرند تا پاسخی در راستای این سؤال که "تغییرات فرهنگی پس از دوره آغاز ایلامی چگونه صورت گرفته، آیا توالی استقرار به‌صورت تدریجی بوده و یا اینکه به‌یک‌باره به فرهنگی نوین در دوره بعد تغییریافته است؟" را ارائه دهد. آنچه اطلاعات این پژوهش در اختیار ما قرار داده، باوجود تفاوت در مناطق مختلف می‌توان روند استقرار را هرچند با تغییرات در برخی داده‌ها، از دوره آغاز ایلامی به ایلام قدیم مشاهده نمود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Process of Changes in the Post Proto Elamite Sites Based on the Ceramic and Glyptic Arts

نویسندگان [English]

tahereh shokri ¹
Morteza Hessari ²

¹ Ph. D Candidate, Department of Archaeology, Art University of Isfahan

² Associate Professor, Department of Archaeology, Art University of Isfahan

چکیده [English]

The large areas of the lands of Proto-Elamite period from the west to the east of Iranian plateau indicates the importance of that period and requires a special attention to the Proto-Elamite expansions. Although according to some information and data such as the Proto-Elamite contexts, a number of researchers consider the sudden break of the Proto-Elamite era and regard the evolutionary trends up to the old Elamite era as a vague question but some of the important areas of the Proto-Elamite period such as Susa, Malian, Yahya, Shahr-i Soukhteh, and Hessar, that all have the main Proto-Elamite period sign, i.e. the inscriptions, have subsequent trends in the expansion, continued up to the old Elamite era and even later. It has been tried in this study to consider the state of the transformation trends by analyzing the data in the Post-Proto-Elamite areas with the required subsequences such as pottery and seals. In order to present the answers for the questions regarding the state of cultural changes after the Proto-Elamite era and whether the sequence of deployment was gradual, or changed all at once to a new culture in the subsequent periods. Despite the differences in different regions, and with respect to some variations in some data, the sequence of deployment from the Proto-Elamite to the old Elamite eras can be observed through the information gathered in this study.

کلیدواژه‌ها [English]

Proto-Elamite
Old Elamite
Archaeological Sequences
Cultural Expansions
Ceramic and Glyptic Arts

مراجع

آمیه الف، پی یر. (1389). روابط ایران و بین‌النهرین از 3500 – 1600 ق م. در بین‌النهرین و ایران باستان. زهرا باستی. تهران: سمت.

آمیه ب، پی یر. ( 1389). شوش شش‌هزارساله. تهران: نشر فرزان روز.

اسکالونه، انریکو. (1387). «تمدن جیرفت در شوش». در مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تمدن حوزه هلیل: جیرفت. به کوشش یوسف مجیدزاده. کرمان: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمان.

اسکالونه، انریکو. ( 1394). باستان‌شناسی جوامع ایران باستان. سیدمنصور سیدسجادی. تهران: سمت.

اسکندری، نصیر؛ نادرعلیدادی سلیمانی و مهری جوادی (1391).« باستان‌شناسی پیش‌ازتاریخ در جنوب شرق ایران». در کتاب هشتاد سال باستان‌شناسی ایران. جلد اول. تهران: پازینه با همکاری موزه ملی ایران.

اشمیت، اریخ. (1391). کاوش‌های تپه حصار دامغان. کوروش روستایی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سمنان.

پاتس، دنیل. (1385). باستان‌شناسی ایلام. زهرا باستی. تهران: سمت.

پرو، ژان. ( 1353).« گزارش کاوش‌های علمی در منطقه شوش». مجله باستان‌شناسی و هنر ایران. ش 11و 12. صص 12-39.

توزی، م؛ صادق ملک شهمیرزادی و م.ا. جوینده. (1374). دوران برنز در ایران و افغانستان. در کتاب تاریخ تمدن‌های آسیای مرکزی. جلد اول. موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

حصاری، مرتضی. (1378). «فرهنگ آغاز ایلامی در ایران». مجله باستان پژوهی (5 و6)، 14- 20.

حصاری، مرتضی. ( 1392). «شکل‌گیری و توسعه آغاز نگارش در ایران». تهران: سمت.

رایت، پ ریتا. (1392). «جیرفت در متن: فلات ایران، بلوچستان و سند». در باستان‌شناسی حوزه هلیل رود. فرهنگستان هنر.

رایت، هنری. (1382). «پسکرانه های شوشان در دوران شکل‌گیری حکومت‌های نخستی» . در باستان‌شناسی غرب ایران. زهرا باستی.تهران: سمت.

رفیق مغول، محمد. (1369). «پیوندهای فرهنگی سند و پنجاب با ایران در دوران پیش‌ازتاریخ (5000-1000 ق م) ». سید منصور سیدسجادی. مجله باستان‌شناسی و تاریخ. سال چهارم: 15-30.

سیدسجادی، سیدمنصور. (1387). «تأمین سنگ لاجورد جیرفت با توجه به آخرین یافته‌های شهرسوخته». در مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تمدن حوزه هلیل: جیرفت. به کوشش یوسف مجیدزاده. کرمان: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمان.

شاخت، رابرت. (1382). فرهنگ‌های تاریخی اولیه . در باستان‌شناسی غرب ایران. زهرا باستی. تهران: سمت.

شاملو، غلامعلی. (1350). «بررسی تمدن‌های دره صوغان، کاوش‌های تپه یحیی». مجله باستان‌شناسی و هنر ایران. ش 6. صص38-46.

کارتر، الزابت. (1376). «شوش و شهر شاهی». در شوش و جنوب غربی ایران. ژان پرو و ژنویو دلفوس(ویراستار). هایده اقبال. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

کارترالف، الزابت. (1376). «یادداشتی درباره باستان‌شناسی و تاریخ اجتماعی و اقتصادی شوشان». در شوش و جنوب غربی ایران. ژان پرو و ژنویو دلفوس(ویراستار). هایده اقبال. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

کرتیس، جان. (1389). بین‌النهرین و ایران باستان. زهرا باستی. تهران: سمت.

کوهل، فیلیپ. (1387).« حکومت‌های درجه‌دو شرق سومر: توصیف مقدماتی جغرافیای سیاسی شرق ایران». در مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تمدن حوزه هلیل: جیرفت. به کوشش یوسف مجیدزاده. کرمان: سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کرمان.

Alden, J. et al., 1982. Trade and politics in Proto- Elamite Iran. Current Anthropology 23(6): 613-640.

Alden, J., Abdi, K., Alizadeh, A., Beckman, G., & Pitman, H., 2005. Fars archaeology project 2004: excavation at Tal- i- Malyan. Iran (42): 39-48.

Amiet, P., 1972. Glyptique Susienne, Vol. ½. Memoires de la Delegation Archaeologique, Paris.

Amiet, P., 1983. The archaic glyptic at Shahr-i Sokhta, in: M. Tosi (ed.), Prehistoric Sistan 1, Rome, pp. 192-210.

Ascalone, E., 2013. A New South-Eastern Iran glyptic evidence, in: K.D., Graef, J., Tavernier, (eds.), Susa and Elam, Brill, pp. 3-26.

Bovington, C.H., Dayson, R.H., Mohdavi, Jr., & Masoumi. R., 1974. The radiocarbon evidence for the terminal date of the Hissar IIIc Culture, Iran (7): 195-199.

Brentjes. B., Tosi. M., 1983. On Proto- Elamite Iran. Current Anthropology (24): 240-241.

Bulgarell,. G. M., 1973. Tepe Hissar, Iran (11): 206.

Carter, E., 1979. The Susa sequence-3000-2000 B. C.: Susa, Ville Royale I,American Journal of Archaeology 83(4): 451-454.

Carter, E., 1980. Excavation in Ville Royal I at Susa: the third millennium BC occupation, DAFI (11): 11-134.

Carter, E., 1998. The Archaeology of Elam, in: E. Yarshater (ed.), Encyclopedia Iranica (8): 313-325.

Dahl, J.L., 2010. Deciphering Proto-Elamite, Chicago, RAI 51.

Dahl, J.L., Hessari, M., & Yousefi Zoshk, R., 2012. The Proto-Elamite tablets from Tape Sofalin,Iranian Journal of Archaeological Studies (2):154-73.

Englund, R., 1998. Elam IV.Proto-Elamite, in: E. Yarshater, Encyclopedia Iranica (8): 325-330

Harper, P., Aruz. J & Tallon, F., 1992. The Royal city of Susa: ancient Near Eastern treasures in the Louver. New York, Metropolitan Museum of Art.

Hessari, M., 2011. New evidence of the emergence of complex societies discovered on the Central Iranian Plateau, Iranian Journal of Archaeological Studies 1(2):35-48.

Lamberg, Karlovsky, C.C., 1970. Excavation at Tape Yahya 1967-1969, Massachusetts, Cambridge.

Lamberg, Karlovsky, C.C., 1970. Excavation at Tape Yahya: new discoveries in the Persian Gulf states and relations with artifacts from countries of the Ancient Near East, Bahrain.

Lamberg, Karlovsky. C.C., 1972. Trade mechanisms in Indus-Mesopotamian interrelations, Journal of the American Oriental Society 92 (2): 222-229.

Lamberg, Karlovsky. C.C., 2001. Excavation at Tepe Yahya. in: D.T., Potts (ed.), excavation at Tepe Yahya, Iran 1967-1975, the third millennium, Massachusetts, Cambridge, Harvard University.

Miller, N.F., Sumner, W.M., 2003/2004. The Banesh – Kaftari interface: the view from operation H5, Malyan. Iran (17): 77-89.

Muttin, B., Lamberg, Karlovsky, C.C., 2013. The Proto- Elamite settlement and its neighbors, American School of Prehistoric Research.

Pittman. H., 1997. The administrative function of glyptic art in Poroto – Elamite Iran: a survey of the evidence, Sceauxd Orient et leur emploi ROS Orientals X: 133-161.

Pittman. H., 2001. Glyptic art of period IV, in: D.T., Potts (ed.), Excavation at Tepe Yahya, Iran 1967-1975, the third millennium, Massachusetts, Cambridge, Harvard University.

Potts. D.T., 1999. The archaeology of Elam. Cambridge, Cambridge University Press.

Potts. D.T., 2001. Excavation at Tepe Yahya, Iran 1967-1975, the third millennium Massachusetts, Cambridge, Harvard University.

Sax, M., Middleton, A.P., 1989. The use of volcanic tuff as a raw material for the Proto – Elamite cylinder seals, Iran (27):121-123.

Steve. M.J. 1969. Susa, Iran (7): 183-184.

Teissier. B., 1987. Glyptic evidence for a connection between Iran, Syro- Palestine and Egypt in the fourth and third Millennia, Iran (25):27-53.

Tosi. M., 1970. Shahr-I Sukhte, Iran (8): 188-189.

Tosi. M., 1983. Development, continuity change in the Stratigraphical sequence of Shahr-I Sokhta, in: M. Tosi (ed.), Prehistoric Sistan 1, Rome, pp. 127- 181.

Tosi. M., 1983. Prehistoric Sistan 1, Rome.

مطالعات باستان شناسی

روند تغییرات در محوطه‌های دارای توالیِ استقرارِ پس از آغازایلامی بر اساس یافته‌های سفالی و هنر مهرسازی

مراجع

مراجع

دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 19
خرداد 1398
صفحه 153-166

روند تغییرات در محوطه‌های دارای توالیِ استقرارِ پس از آغازایلامی بر اساس یافته‌های سفالی و هنر مهرسازی

مراجع

مراجع

دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 19خرداد 1398صفحه 153-166

دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 19
خرداد 1398
صفحه 153-166