نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشگاه تهران

3 استادیار گروه باستان شناسی، دانشگاه لرستان

چکیده

در این مقاله مجموعه­ای از سکه­های برنزی و نقره­ای متعلق به دوران الیمایی با استفاده از دستگاهPIXE  مطالعه شده است، تا از طریق تجزیه عنصری و مشخص­کردن ترکیبات شیمیایی فلزات بتوان به نتایج سودمندی در مورد شناسایی غلظت عناصر موجود، تعداد معادن و تعداد ضرابخانه‌ها دست‌ یافت. برای رسیدن به اهداف یادشده 35 سکه‌ از الیماییان آنالیز گردید، این سکه­ها بازه زمانی (85 ق.م –224م ) را در برمی‌گیرند.نتایج مشاهدات نشان داد که نسبت درصد عناصر اصلی سکه‌ها همچون نقره و مس، در سه دوره الیمایی باهم متفاوت بوده و سکه‌های دوران اول نسبت به دو دوران دیگر از خلوص بیشتری برخوردار بوده­اند؛ علاوه بر آن، سکه­هایی که در این آنالیز مورداستفاده قرار گرفتند، در پنج ضرابخانه ضرب شده و ماده خام اولیه آن‌ها از سه معدن متفاوت برداشت شده است. تحلیل­های آماری در این پژوهش با استفاده از نرم­افزار SPSS انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Elemental Analysis of Elymais Coins from the Private Museum of Mohammad Saffar by PIXE Method

نویسندگان [English]

  • Behzad Hosseini Sarbisheh 1
  • Hamzeh Ghobadizadeh 2
  • AliAsghar Salahshour 2
  • Mahdi Jahed 2
  • Mousa Sabzi 3

1 MA in Archaeology, University of Tarbiat Modares

2 Ph. D Candidate, Department of Archaeology, University of Tehran

3 Assistant Professor, Department of Archaeology, University of Lorestan

چکیده [English]

In this paper we have studied bronze and silver coins belonging to the Elymaean using PIXE analytical method to identify concentration of elements as well as chemical composition of metals to understand the number of mines and the number of mint. To achieve the above mentioned goals, we analyzed 35 coinages of Elymais dated to about (85 BC -224 AD). Results obtained indicated that percent proportion of main elements of coins such as silver and copper were differently used in the three periods of Elymaean and coins made in the first period have had more purity. Furthermore, the analyzed coins are minted in five mint centers and their primal raw materials were explored from three different sources. The statistical analysis was performed by using of SPSS software.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elymaean
  • Kamnaskires Dynasty
  • PIXE Method
  • Elemental and Compositional
  • Silver and Copper coinages
پاتس، دنیل، 1385،  باستان‌شناسی ایلام، ترجمه  زهرا باستی، سمت، تهران.
حاجی ولئی، مهدی ، 1388، مطالعه و تحلیل 30 سکه نقره‌ای دوره‌ای ساسانی موزه همدان با استفاده از روش PIXE مجله مطالعات ایرانی دانشکده شهید باهنر کرمان، سال هشتم، شماره 16.
مرادی، نورالله، 1391، تحلیل باستان­شناختی هنر الیماییان، رساله­ دکتری، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس تهران.
هژبری نوبری، علیرضا، مرادی، نورالله، خادمی ندوشن، فرهنگ و موسوی کوهپر، مهدی، 1392، نگارکند الیمایی خنگ اژدر 2 و مقایسه­ی آن با دیگر نگارکندهای الیمایی، مجله باغ­نظر، سال دهم، شماره 25: 68- 59.
Alizadeh, A., 1985. Elymaean occupation of lower Khuzestan during the Seleucid and Parthian periods, a proposal, Iranica Antiqua, 20: 175-187.
Beck, L., Bosonnet, S., Reveillon, S., Eliot, s. & Pilon, F., 2004. Silver surface enrichment of silver-copper alloys: a limitation for the analysis of ancient silver coins by surface techniques, Nucl. Instrum. Methods B, 226: 153-162.
Caley, E.R., 1950. Notes on the chemical composition of Parthian coins with special reference to the drachms of Orodes I, Ohio Journal of Science 50: 107-120.
Grant, J., Gorin, S., Fleming, N., 2002. The archaeology course book: an introduction to study skills, topics and methods, London, Routledge.
Guerra, M. F., 1998. Analysis of archaeological metals: the place of the XRF and PIXE in the determination of technology and provenance, XRay Spectrometry 27: 73-80.
Guerra, M. F., & Calligaro, T., 2004. Gold traces to trace gold, Journal of Archaeological science, 31:1199-1208.
Guerra, M.F., 2005. Fingerprinting ancient gold by measuring Pt with spatially resolved high energy Sy-XRF, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research B, 240: 505-511.
Guerra, M. F., 2008. Analysis of trace elements in gold alloys by SR-XRF at high energy at the BAM Line, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research B, 266: 2334–2338.
Hajivaliei, M., Garg, M. L., Handa, D. K., Govil, K.L., Kakavand, T., Vijayan, V. & Singh, K. P., 1999. PIXE analysis of ancient Indian coins, Nuclear Instruments and Methods, physics research B, 150, 645±650.
Hajivaliei, M., 2008. Application of PIXE to study ancient Iranian silver coins: 1578–1582.
Kallithrakas- Kontos, N., Katsanos, A. A., Potiriadis, C., Oeconomidou, M. & Touratsoglou, J., 1996. PIXE analysis of ancient Greek copper coins minted in Epirus Illyria Macedonia and Thessaly, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research B, 109/110: 662-666.

Hughes, M. J., & Hall, J. A., 1979. X-ray fluorescence analysis of late Roman and Sassanian silver plate, Journal of Archaeological Sciences, 6 (4): 321- 344. 

Kallithrakas-Kontos, N., Katsanos, A. A. & Touratsoglou, J., 2000. Trace element analysis of Alexander the Great: silver tetra Drachms minted in Macedonia, Nuclear Instruments and Methods in Physics Research B, 171 342-349.
Khademi Nadooshan, F., Moosavi, S., Jafarzadehpour, F., 2005. The politics of Parthian coinage in Media, Near Eastern Archaeology Journal l68: 123-127.
Khademi Nadooshan & F., Moosavi. S., 2006. Spectroscopic study of Phraates IV silver coins to identify Parthian coins issuance standard, Bulletin of Parthian and Mixed Oriental Studies:18-26.
Khademi Nadooshan, F. & Khazaie, M., 2011. Probable Sources and refining technology of Parthian and Sasanian silver coins, Interdisciplinaria Archaeological Natural Sciences in Archaeology, 2: 101-107.
-Linke, R., Schreiner, D. & Demortier, D., 2004. The application of photo, electron and proton induced X-Ray analysis for the identification and characterization of medieval silver coins,Nuclear Instruments and Methods in Physics Research B, 226: 172-178.
Meyers, P., van Zelst, L. & Sayre, E. V., 1976. Interpretation of neutron activation analysis data of ancient silver, Broohaven national Lab, Upton N. Y. (USA).
Tripathy, B., Tapash, B., Rautray, R., Rautray, A. C. & Vijayan, V., 2010. Elemental analysis of silver coins by PIXE Technique, Applied Radiation and Isotopes, 68 (3): 454-458.
Salaris, M., 2014. Space and rice in Elymais: considerations on Elymaean religious architecture and rock reliefs during the Arascid period, M.A thesis, faculty of social sciences, University of Sydney.
Vijayan, V., Rautray, T. R., B. Mallick, Jayanti Rath, Choudhury, R. K. & Patel, C. B.,  2004. Analysis of metalic compositions of Kushana copper coins of Orissa State Museum, Orissa Historical Research Journal, 47: 121- 125.
Weber, G., Guillaume, J., Strivay, D., Garnir, H. P., Marchal, A. L. & Martinot, L., 2000. Is the external beam PIXE method suitable for determining ancient silver artifact fineness?, Journal of Nuclear Instrument and Methods in Physics Research section B: Beam interactions with materials and atoms, 161-163:724-729.