نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه باستان سنجی دانشگاه هنر تبریز

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد تاریخ هنر ایران باستان، دانشگاه آزاد شبستر

چکیده

نقش برجسته‌ی عهد ساسانی خان­تختی در کوه پیرچاووش روستای خان­تختی در نزدیکی شهر سلماس در استان آذربایجان­غربی قرار دارد که دو سوار و دو پیاده را نمایش می­دهد که پیادگان حلقه­هایی را از سواران که در اصل اردشیر بابکان و شاپور یکم هستند، دریافت می­کنند. پژوهش­های ایران­شناسان غربی و ایرانی درباره­ی کیستی این سواران و پیادگان تاکنون یکسان و همانند نبوده است؛ اما بیشتر ایشان نقش­برجسته­ی خان­تختی را نمایش بیعت و هم­پیمانی بزرگان ارمنی با اردشیر و شاپور معرفی کرده­اند. بااین‌حال، نویسندگان پس از بازاندیشی نقش­برجسته­ی خان­تختی، ایده­ی انتساب پیادگان به اشراف ارمنی را برخاسته از مغالطات سه­گانه­ی هم­بستگی، توسل به باور عموم و تشبّث به تکرار دانسته؛ و در پایان، بر مبنای گزارش­های تاریخی، چنین نتیجه گرفته­اند که این نقش­برجسته­ی ساسانی در اصل یادمان پیروزی اردشیر بابکان در نبرد آذرآبادگان و نیز روایتگر هم­پیمانی بزرگان خاندان­های اشکانی سورن و اسپهبد با خاندان ساسان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The re-thinking and revision of the Sassanid bas- relief of Khān Takhti; as the monument for the battle for Azerbaijan

نویسندگان [English]

  • Bahram Ajorloo 1
  • fahime kosari 2

1 Tabriz Islamic Art University General director of research center for conservation

چکیده [English]

The Sassanid bas- relief so- called as Khān Takhti is located at the Mt. Pīrchāvūsh, the village of Khān Takhti, near to Salmās, W. Azerbaijan; whereon two equestrians and two pedestrians have been carved. The equestrian men are Artaxerxes the Unifier and Shāpūr the great giving tow royal coronas to the pedestrian men. It is notable that results of western and Iranian researchers on the identity of these persons are different; while many of them have presented this bas- relief as the allegiance of Armenian nobles with Artaxerxes the Pāpagān. Yet, the authors have revised such an idea as the triple fallacies of ad nauseam, ad popolum and non importatur causandi reciproci. And they have concluded that this bas- relief, historically, depicts the victory of Artaxerxes (I) at the battle for Azerbaijan and the allegiance of the Arsacid Houses of Sorens and Espahbads with the House of Sassans.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khān Takhti Sassanid bas- relief
  • Artaxerxes the Pāpagān
  • Sassanid Shāpūr the Great
  • The Arsacid house of Sorens
  • The Arsacid house of Espahbads
پرادا، ادیت (1386) هنر ایران باستان. ترجمه­ی یوسف مجیدزاده، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پیرنیا، حسن (1370) ایران باستانی. تهران: دنیای کتاب.
جکسن، ویلیامز آبراهام والنتاین(1383) سفرنامه جکسن (ایران در گذشته و حال. ترجمه­ی منوچهر امیری و فریدون بدره­ای، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
جوادی، شهره و فریدون آورزمانی (1388) سنگ­نگاره­های ساسانی. تهران: انتشارات بلخ و پژوهشکده­ی نظر.
دیاکونوف، میخائیل میخائیلوویچ (1382)  تاریخ ایران باستان. ترجمه­ی روحی اربابی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
رابینسن، چارلز الکساندر (1370) تاریخ باستان: از دوران پیش از تاریخ تا مرگ یوسی­نیانوس. ترجمه­ی اسماعیل دولتشاهی. تهران: شرکت سهامی انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
سرفراز، علی‌اکبر و بهمن فیروزمندی(1389) باستان­شناسی و هنر دوران تاریخی ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی. تهران: انتشارات مارلیک.
فلاندن، اوژن و کُست، پاسکال (1356) سفرنامه اوژن فلاندن به ایران. ترجمه­ی حسین نورصادقی، تهران: انتشارات اشراقی.
کریستن سن، آرتور(1378) ایران در زمان ساسانیان. ترجمه­ی رشید یاسمی، تهران: انتشارات معاصر.
گیرشمن، رومن(1350) هنر ایران، جلد دوم، دوره پارتی و ساسانی. ترجمه­ی بهرام فره­وشی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
واندنبرگ، لوئی(1379) باستان شناسی ایران باستان. ترجمه­ی عیسی بهنام، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
هرتسفلد، ارنست (1381) ایران در شرق باستان. ترجمه­ی همایون صنعتی زاده، تهران: انتشارت سازمان میراث فرهنگی کشور.
هرمان، جورجینا (1373) تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان. ترجمه­ی مهرداد وحدتی، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
هینتس، والتر(1385)یافته­هایی تازه از ایران باستان. ترجمه­ی پرویز رجبی، تهران: انتشارات ققنوس.
Flandin, Eugène N., et Coste, Pascal X., 1851. Voyage en Perse, Paris.
Halsall, G., 1997. Archaeology and historiography, in: M. Benteley (ed.), Companion to historiography, London: Routledge pp. 788-808.
Hinz, W., 1965. Das Sasanidsche felsrelief von Salmas, Iranica Antiqua 5: 148-160.
Kleiner, F. S., 2010. A History of Roman art, Wadsworth, Cenage Learning.
Kleiner, F. S. 2011. Gardner’s art through the ages: a global history, (13th edition), Wadsworth, Cenage Learning.
Levit- Tawil, D., 1992. The Sassanian rock relief at Darabgird: a re-evaluation, Journal of Near Eastern Studies 51 (3): 161-180.
Pourshariati, P., 2008. Decline and fall of the Sasanian Empire (the Sassanian- Parthian confederacy and the Arab conquest of Iran). London, I. B. Tauris.
Russell, B., 1954. The scientific outlook (3rd edition), London, George Allen and Unwin Ltd.
Soudavar, A., 2012. Looking through the two eyes of the earth: a reassessment of Sassanian rock relief, Iranian Studies 45 (1): 29-58.