نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه تهران

چکیده

تحول در اقتصاد یکی از عرصه­های حیاتی مطالعه در نظام مدرن ایران است. بدین­منظور با مطالعۀ دگرگونی باستان­شناختی فضاهای تولید صنعتی می­توان شمه­ای از تحول فرهنگ مادی را در عصر تجدد مطالعه نمود. بدین­منظور در اینجا روند شکل­گیری و تغییر در 4 فضای تولیدی از دو دورۀ قاجار و پهلوی مورد مطالعه قرار گرفت و منطق این فضاها در بافت تاریخی تحولات اقتصادی و تولیدی در انتهای دورۀ قاجار و ابتدای دورۀ پهلوی بررسی شد. هدف از این بررسی این است که روند تحول فضاهای تولیدی و تضمنی که این تحول در ارتباط با ساختار تولید در اجتماع ایران انتهای قرن سیزدهم و ابتدای قرن چهاردهم شمسی داشت مورد مطالعه قرار گیرد. نتیجۀ نهایی این بحث آن است که تحول در ساختار فضا و ساختار اجتماع در عین همپوشانی و ارتباط در بستر تاریخی ناهمسانی شکل می­گیرد. بدین­صورت که در عین وجود تحول همگام، عناصری از شیوۀ تولید و فرایند کار در گذشته همواره ساختار را اصلاح کرده و آن را متناسب با فرهنگ قدیم تولید در ایران شکل می­دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Archaeological View on the Industrialization of Tehran and Transformation of its Manufacturing Structures in the Late Qajar and Early Pahlavi Periods

نویسندگان [English]

  • Mohammad Esmaeil Esmaeili Jelodar 1
  • Ashkan Avvali Pooryan 2

1 Assistance professor

2

چکیده [English]

Economic transformation is one of the most important parts of cultural system and has vital role in transformation of any social entity. For this reason, study of archaeological evolution of industrial spaces will clarify part of an ambiguity in understanding modernization and metamorphosis in social forces of study periods. In order to contribute an answer to this question, this paper studies four industrial buildings (from Qajar and Pahlavid Periods) in an historical context of change in economy of production. The ultimate goal is to specify the implied structure of spaces in the historical context within the new mode of production. The conclusion, here is that the change in space it is also parallel with the change in social structure of work has not a clear-cut equal relation with the latter. The past methods of production were still modifying the methods and processes of work in the modern societies, a modification which might cause the formation of social solidarity in the course of production process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Industrial Archaeology"
  • " Industrialized"
  • " Manufactory"
  • " Tehran"
  • " Qajar Era"
اشرف، احمد (1353)، «ویژگی‌های تاریخی شهرنشینی در ایران دردورۀ اسلامی»، نامۀ علوم اجتماعی، (4)، صص 49-7.
اطلاعات (9 دی‌ماه 1312)، افتتاح کارخانۀ سیمان ری، ص 1.
بلدیه (1300)، اقدامات بلدیه: دایرۀ مهندسی و معماری، 1(3)، ص10.
پاکدامن، ــــ (2536) آمارنامۀ اقتصاد ایران در آغاز جنگ جهانی دوم، انتشارات دانشکدۀ اقتصاد دانشگاه تهران، تهران.
زاهدی، علی (1342 [1310])، لزوم پروگرام صنعتی، تهران.
فلور، ویلم (1371)، صنعتی‌شدن ایران، ترجمۀ ابوالقاسم طاهری، توس، تهران.
کنت، ماندانا (1385). «کارخانۀ سیمان ری»، مجموعه مقالات سومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، جلد سوم. صص 104-112
مجلۀ اطاق تجارت (1308، آذر)، «وضعیت تولید در کاشان،، 1(2)، ص 18.
مجلۀ اطاق تجارت (1314، مرداد)، «کارخانۀ دخانیات تهران»، 6 (116)، ص40.
مجلۀ اطاق تجارت (1315، شهریور)، «قانون کارخانه­های ایران»، 7 (141)، صص 4-6.
مجلۀ اطاق تجارت (1315، مهر)، «ساختمان جدید کارخانۀ سیمان طهران»، 7(144)، ص 6.
مجلۀ اطاق تجارت (1316، شهریور)، «قسمت جنوبی کارخانۀ سیمان ایران»، 8(164)، ص 1.
مجلۀ اطاق تجارت (1318، شهریور)، «سیلوی گندم تهران»، 11(212)، ص 3.
مجلۀ اطاق تجارت (1318، شهریور)، «کارخانۀ بلورسازی تهران»، 11(212)، ص 5-8.
محمد حسن خان اعتماد السلطنه (1363)، الماثر و الآثار، از چهل تاریخ ایران، به کوشش ایرج افشار، اساطیر، تهران.
معمارزادۀ تهرانی، مهدی (1379)، «گزارش ثبتی کارخانۀ قند کهریزک»، ادارۀ کل میراث فرهنگی استان تهران، تهران.
هولتسر، ارنست (1392)، هزار جلوۀ زندگی: تصویرهای ارنست هولسنر از عهد ناصری، به‌کوشش فریبا فرزام، مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی، تهران
 
Abdullaev, Z.Z., 1963. Promyshlennost, I zarozhadenie rabochego klassa Irana V Konste XIX- nachala XX VV, Baku.
Bachelard, G., 1967. Le poetique de l’espace, P.U.F. Paris.
Casella, E. C., 2005. Social workers, new directions in industrial archaeology, in: E.C., Casella and J., Symonds (eds.), industrial archaeology: future directions, Springer, pp.3-33
Charles I., (ed.), 1971. The Economic history of Iran 1800-1914. Chicago, University of Chicago press.
Clayton, J., 1908. Obert Owen: pioneer of social reforms, London, C. S. Fields.
Cousin, J., 1980. L’espace vivant, introduction a l’espace architectural premier, Paris, CEP Editions.
Durkheim, E., 2009 [1959]. Socialism and Saint-Simon, Charlotte Sattler (Trans.). London, Routledge.
Falser, M., 2001. Is industrial heritage under-represented on the world heritage list? Stagiaire, UNESCO world Heritage center.
Flanagan, W. G., 2010. Urban sociology, image and structure, (5th ed.), Lanham, Rowman and Littlefield, Inc.
Floor, W., 1984. Guild and Futuwwat in Iran, ZDMG, CXXXIV: 106-114.
Floor, W., 2007. The woodworking craft and its products in Iran, Muqarnas, 23: 159-189.
Fourier, C., 1971. Design for Utopia: selected writings, studies in the libertarian and Utopian tradition, New York: Schocken.
Goffman, E. 1956. The presentation of self in everyday life, Edinburg, University of Edinburg Press.
Hakimian, Hassan, 1985. Wage labor and migration: Persian workers in southern Russia, 1880-1914, International Journal of Middle East Studies, 17 (4):443-462.
Hiller, B., 2007 [1999]. Space is the machine, Cambridge, Cambridge University, Press.
Hillier, B., and Hanson, J., 1984. The social logic of space, Cambridge, Cambridge University Press.
Hobsbawm, E.A. J., 1975. The age of capital, 1848-1875, London, Abacus.
Jones, S. R. H., 1978. Technology, transaction costs and transaction to factory production in British silk industry, 1700-1870, Journal of Economic History 47(10): 71-96
Keddie, R. N., 1971. Historical obstacles to agrarian change in Iran, in Issawi, C., (ed.), the economic history of Iran 1800-1914, Chicago, University of Chicago Press.
Leone Mark P., 1995. A historical archaeology of Capitalism, American Anthropologist, 97 (2): 251-268.
Leone, Mark, P., 1985. Class formation in eighteenth-century, a paper presented at the annual meetings of the American Anthropological Association, Washington DC.
Marray, J., 1950. Iran today: an economic and descriptive survey under supervision of Iranian delegation to international Islamic conference.
Martin, V., 2005. Qajar pact: bargaining, protest and the state in nineteenth century Persia, London, I. B. Tauris.
Marx, C., 1919. Capital, a critic of political economy, Vancouver Political Economy Club.
Nardinelli, C., 1980. Child labour and the factory acts, Journal of Economic History 140 (4): 740-741.
Neaverson, P., and Palmer, M., 1998. Industrial archaeology, principles and practices, London, Routledge.
Penn, A.; Turner, A. 2001. Space syntax based agent simulation, a presented at the 1st International Conference on Pedestrian and Evacuation Dynamics, Duisburg, University of Duisburg.
Regev, E., 2009. Access analysis of Khirbet Qumran: reading spatial organization and social boundaries, Bulletin of American school of Oriental Research 335:85-99
Rougerie, J., 2014. La commune de 1871, Paris, Presses Universitaires de France.
Schneider, E. V. 1957. Industrial sociology, the social relations of industry and the community, New York, Mcgraw Hill.
Shackel, P. A., 1996. Culture change and the new technology, an archaeology of early American Industrial Era, New York, Springer.
Shearer, David, R. 1996. Industry, State and Society in Stalin’s Russia 1926-1934, Ithaca, Cornell University.
 Mrozowski, S.A.,  Beaudry, M.C., Ziesing, G.H., 1996. Living on the Boott: historical archaeology at the Boott Mills Boardinghouses of Lowell, Massachusetts, University of Massachusetts Press.
Symonds, J., 2005. Experiencing industry: beyond machines and the history of technology, in: E.C., Casella and J., Symonds (eds.), industrial archaeology: future directions, New York, Springer, pp. 33-59
Two Nineteenth Century Maps of Tehran 1965. Two Nineteenth Century Maps of Tehran, Geographical Journal, 131(4): 572–573.
Tomlinson, B.R., (2003). What was the Third World, Journal of Contemporary History, 38 (2): 307–321.
Varoudis, Tasos 2014. DepthmapX [Computer Software]. Retrieved from https://github.com/varoudis/depthmapx