نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای باشتان‌شناسی، گرایش پیش‌از‌تاریخ، دانشگاه تهران

2 استادیار پژوهشکده باستان‌شناسی، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی

چکیده

بررسی نظام حسابداری و فرایند رشد و تکامل آن در دورۀ پیش‌ازتاریخ از موضوعات دارای اهمیت برای شناخت جوامع انسانی، ارتباطات آن­ها، شکل‌گیری نظام­های تجاری برون و درون‌منطقه‌ای و همچنین روند شکل‌گیری و تکامل خط و نگارش است. کالاشمارها و گوی­های شمارشی از جمله شواهدی هستند که می­توانند بر نقش نظارتی و جمع­آوری و طبقه­بندی تولیدات دلالت کنند. این مواد توانستند زبان­ها وگویش­های مختلف را که مشکلی در روند تجارت به حساب می­آمدند، به زبانی دیداری و قابل فهم یعنی یک زبان تجاری واحد تبدیل کنند. این زبان تجاری، تسهیل و دقت در روند تجارت بین مناطق مختلف را سبب شد. هدف این پژوهش بررسی، گونه‌شناسی و طبقه‌بندی اشیای شمارشیِ (کالاشمار) یافت شده از تل مش­کریم است. محوطه     مش­کریم در بخش جنوب­شرقی شهرستان سمیرم در نزدیکی مرز استان فارس با اصفهان قرار دارد و دارای مساحتی درحدود ۱۴۰۰ مترمربع با ارتفاع ۲ متر از سطح دشت است؛ گاهنگاری تل مش­کریم به دورۀ باکون میانی، (4500‌) پ.م برمی­گردد. مواد فرهنگی به‌دست‌آمده شامل 32 قطعه ژتون شمارشی و یک قطعه گل‌خط است که در این مقاله ژتون‌های شمارشی به سه گونه و هفت زیرگونه طبقه‌بندی شده‌اند. همچنین وجود یک چوب‌خط، نشان‌دهندۀ وجود نظام حسابداری اولیه در این محوطه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Early Accounting System during the Chalcolithic Period of Tal-e Mash Karim

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hosein Taheri 1
  • Alireza Sardari Zarchi 2

1 University of Tehran

2 Assistant Professor, Iranian Center for Archaeological Research (ICAR), Tehran

چکیده [English]

Investigating the accounting systems and their progressive development during the prehistoric period is a critical issue in recognition of human societies, their communication, and formation of inter- and intra-regional trade system which have been transformed to innovation of writing systems. The present study aims at studying the typology and classification of the Chalcolithic period (Bakun) numerical objects discovered in Tal-e Mash Karim in Semirom district located in Esfahan province. The discovered cultural materials consisted of 32 numerical tokens and a clay tallying slab. The numerical tokens are divided into three main categories and seven sub categories. The discovery of a tallying slab beside the artifacts all is proving the existence on an early accounting system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Accounting system
  • Chalcolithic period
  • Numerical token
  • Tal-e Mash Karim
  • Semirom
بسرات، دنیس شماندت (1385)، «اهمیت شناختی نماد کالا»، باستان‌پژوهی، ترجمه رسول بروجنی، سال اول، ش 13، صص 13-23.
پرو، ژان و دلفوس، ژنویو (1376)، شوش و جنوب غربی ایران: تاریخ و باستان‌شناسی (سیر تکامل اجتماعی و فرهنگی از هزارۀ هفتم قبل از میلاد تا یورش مغول)‌، ترجمۀ هایدۀ اقبال، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
جاوری، محسن(1387)، «گزارش بررسی شهرستان سمیرم»، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، معاونت پژوهشی (منتشر نشده).
حصاری، مرتضی (1392)، شکل‌گیری و پیدایش آغاز نگارش در ایران (از پیدایش نگارش تا آغاز ایلامی)‌، تهران، سمت.
سرداری زارچی، علیرضا (1384)، «فن­ مدیریت اداری و شکل­گیری جوامع پیچیده در جنوب غرب ایران در هزاره پنجم و چهارم ق.م»، پایان­نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: دکتر حسن فاضلی نشلی، دانشگاه تهران، (منتشر نشده).
سرداری زارچی، علیرضا و طاهری، محمدحسین (1394)، «گزارش کاوش باستان­شناسی تل مش­کریم شهرستان سمیرم»، تهران، پژوهشکده باستان­شناسی (منتشر نشده).
علیزاده، عباس (1383)، منشأ نهادهای حکومتی در پیش از تاریخ فارس: تل باکون، کوچ‌نشینی باستان و تشکیل حکومت‌های اولیه، ترجمۀ کورش روستایی، تهران، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری: بنیاد پژوهشی پارسه – پاسارگاد.
مترجم، عباس و شریفی، مهناز (1393)، «تحلیلی بر کارکرد و ماهیت نماد کالاها (توکن) و پیکرک‌های گلی در دورۀ مس و سنگی تپه قشلاق، تالوار، کردستان»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 7، صص 27-48.
مقیمی، نیلوفر و فاضلی نشلی، حسن (1394)، «بررسی باستان‌شناختی سامانۀ حسابداری در جوامع انسانی پیش‌ازتاریخ ئشت قزوین: مورد مطالعاتی تپه زاغه»، مطالعات باستان‌شناسی، دوره 7، ش 11، صص 127-146.
ویت، م مری، دایسون، رابرت هنری‌ (1382)، گاهنگاری ایران از هشت‌هزار تا دوهزار پیش از میلاد، ترجمه احمد چایچی امیرخیز و اکبر پورفرج، کرمان، نسل باران
Alizadeh, A., 2014. Ancient settlement systems and cultures in the Ram Hormuz plain, Southwestern Iran: excavation at Tall-e Geser and regional survey of the Ram Hormuz Plain, Chicago, Oriental Institute Publications.
Bernbeck, R. H., Fazeli Nashli, H., and Pollock, S., 2005. Life in a fifth-millennium B.C. village, excavations at Rahmatabad, Iran, Near Eastern Archaeology 68: 94-105.
Delougaz, P., and Kantor, H., 1996. Chogha Mish the first five season of excavation 1961-1971, Alizadeh, A. (ed.), Chicago, Oriental Institute Publication.
Fazeli Nashli, H., Moqimi, N., 2013. Counting objects: new evidence from Tepe Zagheh, Qazvin Plain, Iran. Antiquity, Vol. 087, Issue 336, Project Gallery.
Herzfeld, E., 1929. Prehistoric Persia. Illustrated London News, 174-178.
Madjidzadeh, Y., 2008. Excavations at Tepe Ghabristan, Iran I- SIAO, University di Napoli Orientale Dipartimento di Studi Asiatic Roma.
Nihman, B., 2002. Tokens of identity? small clay objects in the Near Eastern Archaeology, Institution for Arkeologi deh Antic Historia, Uppsala Universitet, C- Uppsats.
Nishiyaki, Y., Taheri, M. H., and Sardari, A., 2018. Lithic industry of the Early Chalcolithic in the Southwest Zagros: new insight from the Middle Bakun site of Tal-e Mash Karim, Iran, Journal of Near Eastern Studies, 55: 96-111.
Oppenhiem, A., L. 1959. On an operational devise in Mesopotamia bureaucracy, Journal of  Near Eastern Studies, 18: 121-128.
Pollock, S., Bernbeck, R., and Abdi K., 2010. The 2003 excavations at Tol-e BaŠhi, Iran, social life in a Neolithic village, Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan , (AMIT), Vol. 10,.Mains: Philipp von Zabren.
Sardari, Zarchi, Fazeli Nashli, H., Hejebri Nobari, A., Khatib Shahidi, H., and Rezaei, A., 2011. Northern Fars during the Bakun period: archaeological evidence from the Eghlid District, Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan (AMIT), 43: 239-260.
Schmandt, Besserat, D.,1978. The earliest precursor of writing, Scientific American, 238 (6): 50-59.
---1974. The use of clay before pottery in the Zagros. Expedition 16 (2): 11-17.
---1981.From tokens to tablets: a re-evaluation of the so-called numerical tablets, Visible Language 15 (4): 321-344.
--- 1992. Before writing, (Vols. 1&2). Austin, University of Texas Press.
--- 1996. How writing came about, Austin, University of Texas Press.
Service, E., 1962. Primitive social organization, New York Random House South-western Iran, American Anthropology 77: 267-289.  
Valipour, H., Reza Davoudi, H., Mostafapour, I., and Gręzak, A., 2013. Tepe Khaleseh, a late Neolithic site in Zanjan in: Roger Matthews and Hassan Fazeli Nashli (eds.), the Neolithisation of Iran, Oxford, Oxbow, pp. 147-177.