مطالعات باستان شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

نمایش نقشه موقعیت جغرافیایی (کشور) نویسندگان

همکاری با موسسه یا انجمن

فرم تعهد اثر

فرم تعارض منافع

شرایط پذیرش مقاله

راهنمای دریافت شناسه ارکید

نمونه کارفارسی

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

شیوه ارجاع نویسی و منبع نویسی

داوران مجله مطالعات باستان شناسی

راهنمای ثبت نام در پابلونز

ساختارشناسی سفال‌های دوره‌ی پایانی مفرغ قدیم؛ محوطه‌ی باستانی کهنه‌شَهَر آذربایجان‌ غربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد باستان‌سنجی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران

2 دانشیار گروه باستان‌سنجی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران

3 استاد گروه زمین‌شناسی دانشگاه تبریز، ایران

4 دانشجوی دکتری مرمت آثار تاریخی و فرهنگی دانشگاه هنر اصفهان، ایران

5 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آیوای شمالی، ایالات متحدۀ امریکا

چکیده

محوطه­ی باسـتانی کهنه­شهر در شمال‌غرب اسـتان آذربایجان ­غربی به­‌ـعنوان یکی از محوطه­های دوره­ی مـفرغ قدیم، پس از کاوش­های علمی در 1391 تا 1393، یافته­های تازه­ای را به همراه داشته است. اطلاعات موجود در رابطه با سفال­های این محوطه تنها محدود به بررسی­های باستان­شناسی بوده و در زمینه­ی باستان­سنجی مطالعاتی صورت نگرفته است. نمونه­های مورد مطالعه در این تحقیق سفال­های دست­ساز سیاه­­ِخاکستری، قرمز و نخودی متعلق به اواخر هزاره­ی سوم ق.م بوده که از یک لایه و یک مرحله (فاز پایانی استقراری) محوطه به­دست آمده است. هدف اصلی این تحقیق، ساختارشناسی و تعیین جنبه­های اشتراک و افتراق بین دو گروه سفال سیاه­ِخاکستری، قرمز و نخودی است. نتایج حاصل از روش پتروگرافی و آنالیز پراش پرتو ایکس (XRD) حاکی از آن است که نمونه­ها از نظر ساختار مشابه هم بوده و تولید محلی هستند. هر دو گروه سفال­ها تا درجه حرارتی حدود °C850 پخت شده و تنها از نظر سبک و تکنیک پخت متفاوت‌اند.   

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Structural Analysis of the Late Early Bronze Age Pottery from Kohna Shahar, West Azerbaijan, Iran

نویسندگان [English]

  • Hakimeh Afsharinezhad 1
  • Bahram Ajorloo 2
  • Ahmad Jahangiri 3
  • Mehdi Razani 4
  • Karim Alizadeh 5

1 MA in Archaeometry, Tabriz Islamic Art University

2 Associate Professor, Department of Archaeometry, Tabriz Islamic Art University

3 Professor, Department of Geology, University of Tabriz

4 PhD Candidate, Department of Conservation, Art University of Isfahan

5 Assistant Professor, Department of Social Sciences, University of Northern Iowa

چکیده [English]

Systematic excavations of 2012 and 2014 at the Early Bronze Age site of Kohna Shahar, situated in northwestern quadrant of West Azerbaijan Province, have brought to light new evidence. The available data on the pottery from the site comes merely from surface surveys, and no archaeometric and mineralogical analyses have been undertaken on its pottery assemblage. The sample examined in the present work consisted of handmade black-gray, red and yellow ceramics of the late third millennium B.C., which derived from a single stratum and a single phase (settlement phase 5), and was selected by virtue of the typological variations that existed between some of the red ware instances and those of black-gray forms. Accordingly, mineralogical analysis was conducted and the similarities and dissimilarities between the two groups, i.e. black-gray and red forms, were established. Results of thin-section petrography and x-ray diffraction suggested that the examined sample had a similar composition and mineralogy, with the entire specimen having been locally manufactured. Both groups of the ceramics were fired below 850°C, and merely differed from each other in terms of and firing technique.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • archaeometry
  • Mineralogy
  • Pottery from Kohna Shahar
  • Petrography
  • X-ray diffraction
مراجع
استوارت، باربارا (1393)، روش­های تجزیه مواد در مرمت و حفاظت آثار تاریخی، ترجمه­ی مسعود باقرزاده کثیری، چاپ اول، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز.
افشاری­نژاد، حکیمه (1394)، «باستان­سنجی کانی­شناختی سفال­های دوره مفرغ قدیم (سنت کورا-ارس) محوطه­ی کهنه­شَهَر چالدران»، پایان­نامه کارشناسی ارشد باستان­سنجی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده آموزشی- پژوهشی مرمت آثار تاریخی و باستان­سنجی (منتشر نشده).
امامی، سید­محمدامین و سمیه نوغانی (1392)، «بررسی روند کربـناتیزاسـیون مجدد و شـکل­گیری کلسیت ثانویه در سفال­های باستانی بر اساس مطالعات پتروگرافیک»، مرمت و معماری ایران، سال سوم، شماره­ی پنجم، صص 55-67.
امامی، سید محمدامین (1394)، «بررسی تکنولوژی سفالگری در تپه زاغه از 5100 تا 4900 پیش از میلاد (از ماکرو تا میکرو)»، مفاخر میراث فرهنگی ایران جشن­نامه دکتر صادق ملک شهمیرزادی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، چاپ اول، شماره 1، صص 344-355.
آجورلو، بهرام (1383)، «بررسی هنر کورا-ارس»، پیام باستان­شناس، سال اول، شماره­ی دوم، صص 43-60.
آدامز، آ. ای، دبلیو اس. مکنزی و سی. گیلفور (1390)، اطلس رنگ­های رسوبی در زیر میکروسکوپ، ترجمه­ی محمدحسین آدابی و زهرا زرگر امینی، چاپ دوم، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
پایدار، حسین (1384)، مواد اولیه مصرفی در صنایع سرامیک، چاپ اول، غزل، اصفهان.
رازانی، مهدی؛ بهرام آجورلو؛ امین حائری؛ آرش تیرانداز (1392)، «بررسی­­های باستان­سنجی سفال­های دوران اسـلامی قره­داغ »، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، شماره طرح پژوهشی: 8195 .
علیزاده، کریم و مسعود آذرنوش (1382)، «بررسی روشمند تپه­باروج: روابط فرهنگی دو سوی رود ارس»، باستان­شناسی و تاریخ، شماره پیاپی 34، س 17، ش 2، صص 3-22.
ــــــــــــ (1391)، «بازخوانی نظریه مهاجرت در باستان­شناسی و گسترش فرهنگ کورا-ارس در خاور نزدیک باستان» باستان­شناسی و تاریخ، سال 25، شماره 2، شماره پیاپی 50، صص 79-96.
ــــــــــــ (1392)، «گزارش باستان­شناسی فصل اول محوطه­ی کهنه­شَهَر، آرشیو میراث فرهنگی»، پژوهشکده باستان­شناسی (منتشر نشده).
فاضلی، حسن و بهرام آجورلو (1383)، «درآمدی بر بسط فرهنگ کورا-ارس در اواخر هزاره­ی چهارم قبل از میلاد در دشت قزوین»، مجموعه مـقالات همایش بین­المـللی باسـتان­شناسی ایران: حوزه­ی شـمال­غرب، به کوشش مسـعود آذرنوش، پژوهشـکده­ی باستان­شناسی تهران، صص 181-191.
نقشه زمین­شناسی شهرستان ماکو (1975)، نقشه ماکو، تهران، سازمان زمین­شناسی کشور.
نوغانی، سمیه و سید محمدامین امامی (1391)، «آرکئومتری (باستان­سنجی) سفال­های تاریخی: ضرورت­ها و روش­ها» مجموعه مقالات نخستین همایش علم مواد و حفاظت آثار فرهنگی، تاریخی، پژوهشگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با همکاری پژوهشگاه مواد و انرژی، تهران، چاپ اول، صص 505-524.
Abedi, Akbar, H. Khatib Shahidi, Ch. Chataigner, K. Niknami, N. Eskandari, M. Kazempour, A. Pirmohammadi, J. Hosseinzadeh and Gh. Ebrahimi. 2014. Excavation at Kul Tepe (Hadishahr), North-Western  Iran, 2014: First Preliminary Report, ANES 51: 33-165.
Ajorloo, Bahram. 2012. Beyond Naxçivan: the Kura- Araxes art of pottery & the Great road of Khorasan, Naxçivan Ilk Yaşayiş ve Şehersalma Yeri Kimi] (20th-24th June 2011), in: I. M. Haciyev et al. (eds.), Baku: Azerbaijan National Academy of Sciences, pp. 262-270.
Albright, W. F. 1924 -1925 “The Jordan Valley in the Bronze Age”, The Annual of the American Schools of Oriental Research 6: 13-74.
Alizadeh, Karim, Hamed Eghbal, & Siavash Samei. 2015. Approaches to Social Complexity in Kura-Araxes Culture: A View from Köhne Shahar (Ravaz) in Chaldran, Iranian Azerbaijan. Paléorient 41(1): 37-54.
Batiuk, Stephen Denis, and Mitchell S. Rothman. 2007. “Early Transcaucasian Cultures and their Neighbors: Unraveling Migration”, Trade, and Assimilation, Expedition 49(1): 7-17.
Batiuk, Stephen Denis. 2000. “Petrographic Analysis of ETC Ceramics from the Bayburt Region, North Eastern Anatolia: An Exploratory Study.” ANES. 37:153-163.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ 2005. “Migration Theory and the Distribution of the Early Transcaucasian Culture”, Unpublished PhD Thesis, Department of Near and Middle Eastern Civilization, University of Toronto.
Bayani, Narges & Karim Alizadeh. 2014. Architecture of a Kura-Araxes Town: Kohne Shahar, Northwestern Iran. ASOR Poster.
Belfiore, C. M., Day, P. M., Hein, A., Kilikoglou, V., Larosa, V., Mazzoleni, P. & Pezzino, A . 2007.Petrographic and Chemical Characterization of PotteryProduction of the Late Minoan I kiln at Haghia Triada, Crete, Archaeometry 49 (3), 621-653.
Burney, C., D. M. Lang, 1971. The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus, Praeger Publishers, New York and Washington.
Burney, Charles A. 1961. Excavations at Yanik Tepe, North-West Iran, Iraq 23(2): 138-153.
Burton-Brown, T. 1951. Excavations in Azarbaijan, 1948, Murray, London.
Carvalho, R.S., Carvalho, A. p. & M. F. Vaz. 2013. Studies of Ceramic Tiles Attributed to Gabriel Del Barco, University of Oxford: Archaeometry 55, 1, 54–67.
Çilingiroglu, A. and A. Sagona, 2004 “Charles Burney in the Near Eastern Highlands”, in: A View from the Highlands: Archaeological Studies in Honor of Charles Burney, A. Sagona (ed.), pp. 3-11, Ancient Near Eastern Studies, Supplement 12. Peeters Press, Louvain.
Emami, M, Mohammadamin, Johannes Volkmar and Reinhard Trettin. 2011. Characterization of Ancient Ceramic Matrices with High Resolution Microscopy Methods, Laser Scanning, Theory and Applications, Prof. Chau-Chang.
Emami, M., & Trettin, R. 2010. Mineralogical and Chemical Investigations on the Ceramic Technology in Čoġā Zanbil, (Iran, 1250 B.C.), Periodico di Mineralogia 81, 3, 359-377.
Fabbri, B, Gualtieri, S, and S. Shoval. 2014. The Presence of Calcite in Archeological Ceramics, Journal of the European Ceramic Society 34, 1899–1911.
Kibaroglu, Mustafa, Antonio Sagona, and Muharrem Satir. 2011. Petrographic and geochemical Investigations of the Late Prehistoric Ceramics from Sos Höyük, Erzurum (Eastern Anatolia), Journal of Archaeological Science 38: 3072-3084.
Kleiss, W. and Kroll, S. 1979. Ravaz und Yakhvali: zwei befestigte Plätze des 3. Jahrtausends. Archäologische Mitteilungen aus Iran 12: 27–47.
Kohl, Philip L. 2009. Origins, Homelands and Migrations: Situating the Kura-Araxes Early Transcaucasian ‘Culture’ within the History of Bronze Age Eurasia”, Tel Aviv 36: 241–265.
Kuftin, B. A. and H. Field, 1946. “Prehistoric Culture Sequence in Transcaucasia”, Southwestern Journal of Anthropology 2(3): 340-360.
Lamb, W. 1954. “The Culture of North-East Anatolia and Its Neighbours”, Anatolian Studies 4: 21-32.
Maritan, Lara, Parviz Holakooei, and Claudio Mazzoli. 2015. Cluster analysis of XRPD data in Ancient Ceramics: What for? Applied Clay Science 114, 540–549.
Mason, R. B. and L. Cooper. 1999. Grog, Petrology, and Early Transcaucasia’s at Godin Tepe, Iran 37: 25-31.
Maziar, Sepideh. 2010. Excavations at Kohne Pasgah Tepesi, the Araxes Valley, Northwest Iran: First Preliminary Report, ANES, 47: 165-193.
Peterson, Sarah E. 2009. Thin Section Petrography of Ceramic Materials, Philadelphia, Pennsylvania: Instap Academic Press.
Reedy, C. L. 2008. Thin Section Petrography of Stone and Ceramic Cultural Materials. London: Archetype Publication Ltd.
Riederer, J. 2004. Thin Section Microscopy Applied to the Study of Archaeological Ceramics, Hyperfine Interactions154, 143-158.
Sagona, A. 2000 “Sos Höyük and the Erzurum Region in Late Prehistory: A Provisional Chronology for Northeast Anatolia”, In Chronologie des Pays du Caucase ed de l'Euphrate aux IVe-IIIe Millenaires, edited by C. Marro and H. Hauptmann, pp. 329- 374, Institut Francais d'Etudes Anatoliennes Georges Dumezil, Istanbul.
Samei, Siavash, Alizadeh, Karim & Hamed Eghbal. 2013. Zooarchaeological Analyses from the Kura-Araxes Site of Köhneh Shahar (Ravaz) in Northwestern Iran: A Preliminary Assessment of Social Complexity" Poster presented at the American School of Oriental Research annual meeting, Baltimore, MD, 20-23.
Smith, Michael S. 2008. Petrography (Chapter 6). In: Herbert, Joseph M. and McReynolds, Theresa E. (eds.) Woodland Pottery Sourcing in the Carolina Sandhills. Research Laboratories of Archaeology, University of North Carolina at Chapel Hill, Research Report No. 29, 73-107.
Sterba, Johannes H., Hans Mommsen, Georg Steinhauser & Max Bichler. 2009. The Influence of Different Tempers on the Composition of Pottery, Journal of Archaeological Science 36, 1582–1589.
Summers, G. D. 2004. “Yanik Tepe and the Early Trans-Caucasian Culture: Problems and Perspectives”, In: A View from Highlands: Archaeological Studies in Honour of Charles Burney, A. Sagona (ed.), Ancient Near Eastern Studies, supplement 12. Peeters Press, Louvain. pp. 617- 643.
Tite, M. S. 2008. Ceramic Production, Provenance and USE a Rewiev, Research Laboratory for Archaeology and the History of Art, Dyson Perrins Building, South Parks Road, Oxford OX1 3QY, UK, Archaeometry 50 (2), 216–231.
مطالعات باستان شناسی
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 15
خرداد 1396
صفحه 1-17
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 13 بهمن 1394
  • تاریخ بازنگری: 13 آذر 1395
  • تاریخ پذیرش: 30 خرداد 1396
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار