نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای باستان شناسی دانشگاه مازندران

2 استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران

3 استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه بیرجند

چکیده

امروزه، موضوع برآورد جمعیت جوامع باستانی یکی از موضوعات مهم در باستان‌شناسی است. یکی از راه­های جمعیت­نگاری باستانی، تحلیل­ آماری داده­های معماریِ حاصل از بررسی روستاهای امروزی است. منطقۀ سیستان ایران از نظر پژوهش­های باستان­قوم­شناسی به­دلیل دارا­بودن ظرفیت­های باستان‌شناسی و قوم­نگاری، دارای اهمیت زیادی است. به‌منظور دست­یافتن به اهداف این پژوهش، روستاهای سیستان از منظر قوم­نگاری، عوامل محیطی، مسائل آبی و درجۀ  زندگی اصیل  روستایی مطالعه و از میان آنها، سه روستای واصلان، عباس­آباد پیری و کرکو برای تحقیق انتخاب شدند. با استناد به این مطالعات، جمعیت منطقۀ سیستان ۳۸ نفر در هکتار برآورد شده است. عدد ۵ ± ۵۷ نفر در هکتار، برآوردی است برای جمعیت شهر سوخته که نگارندگان مقاله با لحاظ­نمودن متغیرهایی نظیر اندازه و الگوی استقرار، نوع معیشت و تخصص­گرایی در این محوطه به آن دست ‌یافته‌اند. بنابراین، شهر سوخته در زمان اوج شکوفایی (دورۀ II) بین ۴۲۰۰ تا­۵۰۰۰ نفر جمعیت داشته است. این برآورد، نظر­انسان­شناسان را مورد تأیید قرارداده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Population Estimate in Sistan on the Basis of Ethno-archaeological Studies

نویسندگان [English]

  • Zohair Vasegh Abbasi 1
  • Rahmat Abbasnejad Seresti 2
  • Hamid Reza Ghorbani 3
  • Mohamad Sadegh Roostaei 1

1 Ph.D Student, Department of Archaeology, University of Mazandaran Rahmat Abbasnejad Seresti

2 Assistant Professor, Department of Archaeology, University of Mazandaran

3 Assistant Professor, Department of Archaeology, University of Birjand

چکیده [English]

From the end of 1960’s decade when Processual Archaeology was emerged until now, Ethno-archaeology has reconstructed economicو social, technological and ideological structures of the past societies. Nowadays, population estimating of ancient societies is one the most important matter in archaeology. Statistical analysis of ethno-archaeological data especially architectural records known from todays’ villages is one of the way of demography in archaeology. The region of Iranian Sistan is very important in ethno-archaeological point of view because of its high archaeological and ethnological capacities. To obtain the targets of this investigation, we studied villages of Sistan in geology and ethnology respects and in original rustic life range. Then, three villages named Vāselān, Abbasābād Piri and Karkoo were selected for ethno-archaeological researches. On the basis of this survey we can estimate the average of population in Sistan 38 person per hectares. Inserting some parameters such as settlement size and pattern, livelihood and crafts specialization the writers have added half of this estimation to it and conjectured that the average population of Shahr-e-sokhteh has been 57 person per hectares. To avoid any possible errors we recommend ± 5. Therefore, Shahr-e-sokhteh has had a population between 4200-5000 individual during its peak of magnificence in period II. This estimation has confirmed the viewpoint of anthropologist.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sistan
  • Shahr-e-sokhteh
  • Ethno-archaeology
  • Population Estimating
  • Ancient Demography
احمدی، حسن (۱۳۸۵)، سدهای باستانی سیستان بر پایۀ متون تاریخی و کاوش­های میدانی، زابل، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
اخترکاوان، مهدی، مرتضی صدیق و حمید اخترکاوان (۱۳۹۰)، تنظیم شرایط همساز با بوم و اقلیم ایران، تهران، کلهر.
پاپلی یزدی، لیلا و عمران گاراژیان (۱۳۸۴)، «نقش قوم­باستان­شناسی در تحول باستان‌شناسی فرایندی به فرافرایندی»، پژوهش­های باستان‌شناسی و مطالعات میان­رشته­ای، سال اول، شمارۀ اول، صص ۲۹- ۲۲.
پیرنیا، محمدکریم (۱۳۸۷)، سبک­شناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، چاپ هشتم، تهران، سروش دانش. 
دارک، کن. آر. (۱۳۹۳)، مبانی نظری باستان­شناسی، ترجمه کامیار عبدی، چاپ سوم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. 
رفیع­فر، جلال­الدین (۱۳۷۵)، «تأملی در خاستگاه جامعۀ روستایی»، باستان­شناسی و تاریخ، سال دهم، شمارۀ ۱۹، صص 24-8.
سیدسجادی، سیدمنصور (۱۳۶۵)، «شهر سوخته»، محمدیوسف کیانی (ویراستار)، نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در  ایران­، تهران، ارشاد اسلامی، صص ۷۱- ۵۱.     
سیدسجادی، سیدمنصور (۱۳۸۲)، صید و صیادی در سیستان باستان، معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی کشور و فرمانداری شهرستان زابل.
ــــــــــــــــــــــــ (۱۳۸۶)، گزارش­های شهر سوخته ۱ (کاوش در گورستان ۱۳۷۹- ۱۳۷۶)، تهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
ــــــــــــــــــــــــ (۱۳۸۸)، گزارش­های شهر سوخته ۲ (کاوش در گورستان ۱۳۸۲- ۱۳۸۰)، تهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
ـــــــــــــــــــــــ (۱۳۹۱)، شهر سوخته آزمایشگاهی بزرگ در بیابانی کوچک، زاهدان، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان.
عباس­نژاد سرستی، رحمت (۱۳۹۳)، «رویکرد میان­رشته­ای قوم­شناسی برای باستان‌شناسی در ایران: مزیت­ها، چالش­ها و راهکارها، حسن هاشمی زرج­آباد و محمدحسین قریشی، مجموعه مقالات برگزیدۀ همایش ملی باستان­شناسی ایران (دستاورد، فرصت­ها و آسیب­ها) بیرجند، دانشگاه بیرجند و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی، صص ۲۵۲- ۲۳۷.   
علیزاده، عباس (۱۳۸۰)، تئوری و عمل‎ در باستان­شناسی، تهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
کابلی، میرعابدین (۱۳۷۱)، «نمود پاره­ای از سنت‌های پیش‌ازتاریخ در دوران معاصر»، جمشید مهر پویا (ویراستار)، مجموعه مقالات اولین گردهمایی مردم­شناسی ، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، صص ۷۸- ۶۷. 
فروزان­فر، فرزاد (۱۳۸۸)، گزارش­های شهر سوخته ۳ (کاوش در گورستان: مطالعات انسان­شناسی ۱۳۸۷-۱۳۷۶)، تهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
لباف ­خانیکی، میثم (۱۳۸۵)، «باستان‌شناسی زمین­سیما»، پژوهش­های باستان‌شناسی و مطالعات میان­رشته‌ای، سال دوم، شمارۀ چهارم، صص ۱۲۶- ۱۱۳.
ماریانی، لوکا (۱۳۷۴)، «نگاهی به فنون معماری شهر سوخته»، اثر، ترجمه کامیار عبدی، سال هفتم، شمارۀ ۲۵، صص ۲۸- ۲۰.
مرتضوی، مهدی و مهدی فلاح (۱۳۸۸، «چگونگی ریشه­یابی نقوش و طرح­های موجود بر روی فرش­های دست­باف بر اساس مطالعات قوم­باستان­شناسی: مطالعۀ موردی منطقۀ سیستان»، انجمن علمی فرش ایران (گل جام)، سال چهارم، شمارۀ ۱۴، صص ۸۸- ۶۹.
معماریان، غلامحسین (۱۳۹۰)، سیری در مبانی نظری معماری، چاپ پنجم، تهران، سروش دانش.
مک­ماهون، هنری (۱۳۷۸)، نقشه­برداری و اکتشافات جدید در سیستان و گزارش‌ها حکمیت، جغرافیای تاریخی سیستان، سفر با سفرنامه­ها، ترجمه و تدوین حسن احمدی، تهران، ناشر مؤلف.
ملکیان، منصوره (۱۳۸۷)، «اهمیت زیست ـ ­محیطی و اقتصادی تالاب بین­المللی هامون در منطقۀ سیستان»، مجموعه مقالات کنفرانس بین­المللی بحران آب زابل، دانشگاه زابل، پژوهشکده تالاب بین­المللی هامون، صص1- 7.
مهرآفرین، رضا و سیدرسول موسوی­حاجی (۱۳۸۸)، بررسی روشمند باستان­شناختی سیستان (فاز ۲)، تهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی.
میرشکرایی، محمد (۱۳۷۴)، «ول»، موزه­ها، سال هشتم، شمارۀ ۱۵، صص ۳۸- ۲۴. 
ـــــــــــــــــ (۱۳۷۷)، «دنگ»، موزه­ها، سال دهم، شمارۀ ۲۰، صص ۲۳- ۱۰.
میر لطفی، محمود رضا و غلامعلی خمر (۱۳۸۲)، سیستان مهد تمدن و شهرنشینی باستان، زابل، دانشگاه زابل.
واتسون، دانلد و کنت لبز (۱۳۷۲)، طراحی اقلیمی، اصول نظری و اجرایی کاربرد انرژی در ساختمان، ترجمه وحید قبادیان و محمد‌فیض مهدوی، تهران، دانشگاه تهران.
هاوس، روت وایت (۱۳۶۹)، نخستین شهر، ترجمه مهدی سحابی، تهران، فضا.
هدین، سون (۱۳۸۱)، کویرهای ایران، ترجمۀ پرویز رجبی، چاپ دوم، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. 
هول، فرانک (۱۳۸۲)، باستان‌شناسی غرب ایران، ترجمه زهرا باستی، تهران، سمت. 
Adams R. M., (1965), Land Behind Baghdad, Chicago University Press.
Barth F. 1952. A Preliminary Report on Studies of a Kurdish Community. Sumer 8: 87- 89.
Barth F., (1953), Principles of Social Organization in Southern Kurdistan, Oslo, Universitets Etnografiske Museum, Bulletin 7.
Barth F. 1959- 60. The Land Use Pattern of Migratory Tribes of South Persia. Norsk GeografiskTidsskrift 8: 1 – 11.
Barth F., (1961), Nomads of South Persia, Oslo, University Ethnografiske Museum, Bulletin 8.
Binford L. R. 1962. Archaeology as Anthropology. American Antiquity 28: 17 – 25.
David N. & C. Kramer, (2001), Ethno-archaeology in Action, published by the Cambridge University Press.
Fazeli Nashli, H. 2001. An Investigation of Craft Specialization and Social Complexity in Neolithic and Calcholithic Period in Tehran Plain. Doctoral Dissertation, University of Bradford.
Hodder, I., (1982), Symbols in Action: Ethno-archaeological Studies of Material Culture, New York, Cambridje University Press. 
Hole, F. 1978a. Pastoral Nomadism in Western Iran. In R. A. Gould (ed.), Explorations in Ethnoarchaeology, (127-167), Albuquerque, University of New Mexico Press.      
Hole, F. 1978b. Re– discovering the Past in the Present: Ethno-archaeology in Luristan, Iran. In C. Kramer (ed.). Ethno-archaeology: Implications of Ethnography for Archaeology (192 – 218), New York,  Columbia University Press. 
Hole  F., K. V. Flannery & J. A. Neely, (1969), Prehistory and Human Ecology of the Deh Luran Plain:An Early Village Sequence from Khuzistan, Iran, Museum of Anthropology, Memoir No. 1.,   Ann Arbor, University of Michigan.
Horne, L. 1983. Recycling in an Iranian Village: Ethno-archaeology in Baghestan. Archaeology 36 (4): 16-21.
Horne, L., (1994), Village Spaces: Settlement and Society in Northern Iran, Washington, D.C., Smithsonian Institution Press.
Jacobs, L. 1979. Tell – i- Nun: Archaeological Implications of a Village in Transition, In C. Kramer        (ed.). Ethno-archaeology: Implications of Ethnography for Archaeology, (175 – 191). New York, Columbia University Press.
Johnson, G. A., (1973), Local Exchange and Early State Development in Southwestern Iran, Museum of Anthropology, Anthropological Papers, No. 51. Ann Arbor, University of Michigan.
Kramer, C., (1979), Ethno-archaeology: Implications of Ethnography for Archaeology, New York, Columbia University Press.
Sumner, W. M., (1979), Estimating Population by Analogy: An Example, In Ethno-archaeology:Implications of Ethnography for Archaeology, C. Kramer (ed.), PP. 164 –74, New York, Columbia University Press.
Watson, P. J., (1978), Archaeological Ethnography in Western Iran, Viking Fund Publications in            Anthropology 57, Tucson, University of Arizona Press.
Watson, P. J., S. A. Leblanc and C. L. Redman, (1971), Explanation in Archaeology: An ExplicitlyScientific Approach, New York and London, Columbia University Press.
 http://www.google map تارنما: