نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکدۀ باستانشناسی و میراث فرهنگی

2 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

اغلب محققین بر این باورند که در دورۀ ساسانی، جسد مردگان در هوای آزاد رها می‌شد تا حیوانات و پرندگان آن را تجزیه کنند. پس از متلاشی­‌شدن جسد، استخوان‌های باقی‌مانده را در فرورفتگی‌ها و طاقچه‌های ایجاد شده در صخره‌ها قرار می‌دانند. این فضاهای ایجاد شده در سنگ سخت کوه را استودان (استخوان­دان) می‌نامند. شمار زیادی از این استودان‌ها در کوه‌های فارس مانند نقش رجب در دامنه کوه رحمت در حوالی زنگی‌آباد، در کوه رحمت حوالی استخر، روی سکویی در دامنه کوه گونداشلو، روی قطعه‌سنگی جداافتاده در نزدیکی نقش رستم، در سطح بریده سنگی بزرگ در تنگ حشک نزدیک سیوند، در اقلید نزدیک آباده و در بالای دژی مشرف‌ به بیشاپور شناسایی‌ شده است. این استودان‌ها به دو صورت قبور دائمی و قبور موقت (دخمک­ها­) در بدنۀ سنگی کوه‌ها و یا لایه‌های کنگلومرا ایجاد شده‌اند. در این پژوهش ضمن مطالعۀ نمونه‌های یادشده، تعدادی از استودان‌های شناسایی ‌شده در سواحل خلیج‌فارس که  قابل‌مقایسه با نمونه‌های فارس می‌باشد، معرفی‌شده و کاربری واقعی آنها مورد بحث قرار می‌گیرد. این استودان‌ها در سیراف، گورستان شغاب، بندر ریگ (گناوه)، گورستان تیس در چابهار و گورستان حصیرآباد در شهر اهواز واقع ‌شده‌اند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Burial Practice of Sassanians In the Persian Gulf Region

نویسندگان [English]

  • Hossein Tofighiyan 1
  • Moharram Bastani 2

1 Assistant Professor, Iranian Center for Archaeological Research

2 Ph.D Student, Department of Archaeology, University of Tehran

چکیده [English]

Most researchers believe that the Sassanid dead bodies were left in the open air to decompose, and then bones by animals and birds remaining in the troughs and niche was created in the rocks. The spaces created in the hard rock mountain ossuary called (Ostkhan Dan). Many of these Astvdans in the Persian mountains like Naqsh-e Rajab, on a hillside on the outskirts Zangiabadi mercy, have mercy on the mountain near the pool, on a platform on a hillside Gvndashlv, isolated on a rock near Naqsh-e Rostam, the great stone cut surface Tight hay near Sivand, in close Eghlid Abade and at the top of a castle overlooking the Bishapour were detected. The Astvadans were created within the rocky mountains or conglomerate layeres both permanently and temporarily (The Dakhmak) In this study, the number of Astvdanhay identified in the Persian Gulf which is comparable to the examples of Fars , were presented and their actual applicatiion will be discussed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gulf
  • Sassanian
  • Burial Practice
  • Astvdanha
  • Ossuary
  • Naqsh-e Rostam Burial Tombs
بختیاری، حسین (1354)، «کاوش‌های باستان­شناسی در سیراف»، گزارش چهارمین مجمع سالانۀ کاوش­ها و پژوهش‌های باستان­شناسی در ایران­، مرکز باستان­شناسی ایران، تهران.
توفیقیان، حسین (1391)، «گزارش بررسی باستان­شناسی زیرآب سواحل سیراف»، مرکز اسناد پژوهشکدۀ باستان­شناسی، 20-1.
توفیقیان، حسین (1385)، باستان­شناسی زیرآب در ایران، تهران، سمیرا.
توفیقیان، حسین (1393)­، بنادر تاریخی خلیج‌فارس در دورۀ ساسانی تا اوایل اسلام بر اساس مطالعات باستان شناسی و باستان شناسی زیر آب، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
توفیقیان، حسین (1388)، «گزارش بررسی باستان‌شناسی بنادر شمالی خلیج‌فارس»، مرکز اسناد پژوهشکدۀ باستان‌شناسی.
توفیقیان، حسین (1393)، «تحلیل معماری بندر باستانی سیراف در بخش ساحلی با تکیه ‌بر مطالعات باستان‌شناسی زیرآب» مطالعات باستان‌شناسی، دورۀ 6، شمارۀ 1.
ترومپلمن، لئو (1379)، «قبور و آیین تدفین در دورۀ ساسانی»، باستان‌شناسی و تاریخ، دورۀ 8، ش. پیاپی 15، صص37-29.
پزار، موریس (1384)، مأموریت در بندر بوشهر ،گزارش حفاری‌ها و مطالعات باستان‌شناسی، ترجمه سید ضیاء مصلح، توضیحات و تعلیقات غلامحسین نظامی، بوشهر، شروع.
جعفری، محمدجواد، «گورستان‌های کوه رحمت»، مجموعه مقالاتی به یادبود علیرضا شاپور شهبازی، به کوشش کامیار عبدی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی و بنیاد پژوهشی پارسه – پاسارگاد، منتشرنشده.
جعفری، سید محی‌الدین و دیگران (1384)، «زمین­شناسی خلیج‌فارس در ناحیۀ ساحلی سیراف»، مجموعه مقالات کنگرۀ بین­المللی سیراف، ج دوم، آبان،، بوشهر.
جعفری، سید محی‌الدین (1393)، «سیراف، دانش مهندسی سازه‌های آبی» با مقدمه‌ای از سید محمد بهشتی، تهران، پیام.
چایچی، احمد (1392)، «گزارش بازدید از هرمز اردشیر»، مرکز اسناد پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، منتشرنشده.
راستی­دوست، مصطفی (1387)، «بازسازی تسونامی قرن چهارم هجری در سیراف»، همایش ایران­شناسی، تهران.
رجبی، نوروز، (1392)، «نویافته‌های باستان‌شناسی از اهواز، گورستان حصیرآباد و طرح چند پرسش»، باستان­پژوهی، شمارۀ 16، پاییز و زمستان 92، صص 82-88.
رهبر، مهدی (1373)، «آرامگاهای الیمایی گلالک شوشتر»، ویژه‌نامۀ نخستین گردهمایی باستان‌شناسی ایران، تهران، سازمان میراث فرهنگی، صص 12-14.
رهبر، مهدی (1377)، «گزارش منتشرنشده کاوش قبرستان شغاب»، مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی کشور.
سرفراز، علی‌اکبر (1384)، «گزارش کاوش گورستان شغاب»، مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی کشور، منتشرنشده.
سمسار، محمدحسن (1337)، جغرافیایی تاریخی سیراف، تهران، انجمن آثار ملی ایران، زیبا.
صراف، محمدرحیم (1369)، «بررسی و کاوش قبور کوه رحمت»، بایگانی پژوهشکدۀ باستان‌شناسی کشور (منتشرنشده).
گیرشمن، رومن (1379)، بیشاپور، ترجمه اصغر کریمی، ج یکم، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور.
مانی، مانیا (1381)، «بررسی الگوی لرزه‌خیزی و پیش‌بینی بلندمدت لرزه در زاگرس»، مؤسسۀ ژئوفیزیک دانشگاه تهران، گزارش علمی، شمارۀ 77، بی­تا.
مظفری، پرویز (بی تا)، «زمین­لرزه­های ایران از سال 1900 تا 1922 میلادی»، مؤسسۀ ژئوفیزیک دانشگاه تهران، گزارش علمی، شمارۀ 77.
معصومی، غلامرضا (1383)، سیراف (بندر طاهری)، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مقدسی، ابوعبدالله، محمد بن احمد (1361)، احسن­التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علی­نقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان.
میرفتاح، اصغر (1367)، «گورستان شغاب»، اثر، سازمان میراث فرهنگی کشور، شمارۀ 24، صص 41-61.
ــــــــــــــ (1366)، «گزارش بررسی گورستان شغاب»، مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی کشور، منتشرنشده.
واندنبرگ، لوئی (1379)، باستان‌شناسی ایران باستان، ترجمۀ عیسی بهنام، تهران، دانشگاه تهران.
وایت هاوس، دیوید و  آندره ویلیامسون (بی‌تا)، «بازرگانی دریایی ساسانی»، ترجمه گیو آقاسی، تهران، آریا.
ویلسون،آرنولد (1384)، خلیج‌فارس، ترجمه محمد سعیدی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر.
ویلیامسون، اندریو (1351)، «تجارت در خلیج‌فارس در دورۀ ساسانیان و در قرون اول و دوم هجری»، باستان­شناسی و هنر ایران، شماره 9 و 10، صص 142-151.
وثوقی محمدباقر (1384)، تاریخ خلیج‌فارس و ممالک هم‌جوار، تهران، سمت.
Careter, R., Challis, K., Priestman, S.M.N., and Tofighian, H., 2004. The Bushehr hinterland results of the first season of the Iranian-British Archaeological Survey of Bushehr Province, Iran, XLIV.
Ghirshman, R., 1971. Bichapour I, Fouilles de Chapour Musée du Louvre Departement des Antiquités Orientales Série Archéologique Pl. VII, 2.
Gropp, G., 1969. Die inschriften von Tange Choshk bei Sivand, in: W.Hinz.
Kleiss, W., 1979. Beobachtungen inder umgebung von Persepolis und Naqs-I Rustam, AMI, N.F.9, 137, Abb 7.
Khakzad, S., 2012. Siraf archaeological report, Sasanika Archaeology 5:12.
Lamberk, K., 1996. Shoreline reconstruction for the Persian Gulf since the Late Glacial Maximum, Earth and Planetary Science Letters 142: 34 – 42.
Mason, R.B., and Keal, E.J., 1991. The Abbasid glazed wares of Siraf and Basra connection: petrographic analysis, Iran 29: 43.
Nissen, H.J., 1986. The occurrence of Dilmun in the oldest text of Mesopotamia, Bahrain through ages, in: H.A., Al Khalifeh and M. R., Kegan (eds.), the Archaeology, Paule International Ltd. pp. 41 – 52.
Pates, D., 1983. Dilmun: where and when? Dilmun,                                                                                    
Stronach, D., 1966. The Kuh-I Sharak fire altar, JNES 25/4, Pl XXIV.
Whitehouse, D., 1968. Excavations at Siraf, first interim report, Iran VI: 1-23.
Whitehouse, D., 1969. Excavations at Siraf, second interim report, Iran VII: 39-63.
Whitehouse, D., 1970. Excavations at Siraf, third interim report, Iran, IIX.
Whitehouse, D., 1971. Excavations at Siraf, fourth interim report, Iran, IX: 1-19.
Whitehouse, D., 1972. Excavations at Siraf, fifth interim report, Iran X: 63-89.
Whitehouse, D., 1974. Excavations at Siraf sixth interim report, Iran XII: 1-31.
     Whithcomb, D.S., 1987. Bushire and the Angali canal, Mesopotamia 22: 35
Vanden Berghe L. 1953. Bior 10, Pl V,7.