نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• روح الله یوسفی زشک ¹
• جبرائیل نوکنده ²
• حسن افشاری سالکی ³
• دنیا اعتمادی فر ⁴

¹ دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا

² رئیس موزه ملی ایران

³ دانشجوی دکتری باستان شناسی پیش از تاریخ دانشگاه تهران

⁴ دانشجوی دکتری باستان شناسی پیش از تاریخ دانشگله آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

دوره‌های شوش II و شوش III در دشت خوزستان در جنوب غرب ایران (حدود 3800-2900 پیش از میلاد) نمایانگر مرحله‌ای حیاتی از تحولات فرهنگی و اداری هستند که با تغییرات چشمگیر در فرهنگ مادی، الگوهای استقراری، و سیستم‌های نوشتاری و اداری مشخص می‌شوند. دوره شوش II نفوذ قوی دوره اوروک جدید بین النهرین را نشان می‌دهد که در سبک‌های سفالی و فن مدیریت اداری مشهود است و بحث‌هایی را در مورد جابجایی‌های جمعیتی و کنترل سیاسی خارجی برانگیخته است. با این حال، دوره بعدی شوش III گسست فرهنگی متمایزی را آشکار می‌کند که با تغییر به سیستم‌های نوشتاری و اداری منحصر به فرد و الگوهای استقراری دگرگون‌شده مشخص می‌شود و نشان‌دهنده نفوذ خارجی است. اگرچه متون شوش III )آغاز ایلامی(در سراسر ایران، از جمله تپه ملیان، تپه سفالین و تپه یحیی یافت می‌شوند، همگونی بالای ساختاری و محتوایی این متون و شواهد سیستم‌های عددی پیشین در دوره شوش II، مسیر تکاملی پیچیده‌ای را به جای یک نقطه مبدأ واحد نشان می‌دهد. سوابق اقتصادی گسترده در متون شوش III، ایده افول شوش و تسلط میانرودان را به چالش می‌کشد و نقش مرکزی شوش را نشان می‌دهد. با توجه به اقتصاد معیشتی و نیاز به منابع کشاورزی، خاستگاه مرتفع برای فرهنگ آغاز ایلامی محتمل است و تپه گودین نامزد قوی برای این منطقه مبدأ است. در نهایت، دوره شوش III منعکس‌کننده سیستم نوشتاری مشتق‌شده از رویه‌های حسابداری اوروک است، در حالی که شوش همچنان مرکز کلیدی فعالیت‌های اقتصادی باقی می‌ماند و منشأ عنصر مرتفع این مرحله فرهنگی موضوعی برای تحقیقات بیشتر است.

کلیدواژه‌ها

• گودین تپه
• لوحهای عددی
• آغاز ایلامی
• سیستم اداری
• کانون بازرگانی

عنوان مقاله [English]

Bridging the Gap: Godin Tepe and the Origins of Proto-Elamite Communities

نویسندگان [English]

• Rouhollah Yousefi ¹
• Jebreil Nokandeh ²
• Hassan Afshari Salaki ³
• Donya Etemadifar ⁴

¹ Associated Professor, Department of Archeology, Faculty of Literature and Human Science, Varamin-Pishva Branch, Islamic Azad University, Varamin, Iran.

² Ph.D in prehistoric Archaeology, Iran National Museum, Tehran, Iran

³ Ph.D. Candidate of Prehistoric Archaeology, Tehran University, Tehran, Iran

⁴ Ph.D. Candidate of Prehistoric Archaeology, Islamic Azad university of Science and Research, Tehran, Iran

چکیده [English]

The Susa II and Susa III periods in Khuzestan lowland in southwestern Iran (c. 3800-2900 BC) represent a critical phase of cultural and administrative transformation, marked by significant shifts in material culture, settlement patterns, and writing systems and seal impression iconography. The Susa II period demonstrates a strong Mesopotamian Uruk influence, evident in ceramic styles and administrative practices, prompting debates about population movements and political control. However, the subsequent Susa III period reveals a distinct cultural discontinuity, characterized by a shift to a unique writing and administration systems and altered settlement patterns, suggesting an external influence. While Proto-Elamite (Susa III) texts are found across Iran, including Tepe Malyan, Tepe Sofalin and Tepe Yahya, their uniformity and the evidence of prior numerical systems in Susa II suggest a complex developmental trajectory rather than a single point of origin. The large-scale economic records in Susa III texts challenge the notion of Susa's decline and Mesopotamian dominance, indicating Susa’s central role. Considering the subsistence economy and the need for agricultural resources, a highland origin for the Proto-Elamite culture is plausible, and Godin Tepe is a strong candidate for the region of origin. Ultimately, the Susa III period reflects a derived writing system based on Uruk account-technical procedures, with Susa remaining a key center of economic activity, while the origins of the highland component of this cultural phase remain a topic for further investigation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Godin Tepe
• Numerical Tablet
• Proto Elamite
• Administration
• Marketing Hub