سُرور خراشادی؛ علیرضا انتشاری نجف آبادی
چکیده
در مذهب ایلام باستان خدایان مختلفی پرستیده میشد که یکی از آنان، اینشوشینک خدای بزرگ شهر شوش بود. علیرغم اهمیت اینشوشینک در تاریخ ایلام، نام وی در گلنبشتههای هخامنشی باروی تخت جمشید نیامده است؛ ...
بیشتر
در مذهب ایلام باستان خدایان مختلفی پرستیده میشد که یکی از آنان، اینشوشینک خدای بزرگ شهر شوش بود. علیرغم اهمیت اینشوشینک در تاریخ ایلام، نام وی در گلنبشتههای هخامنشی باروی تخت جمشید نیامده است؛ این در حالی است که برخی دیگر از خدایان ایلامی در این متون حضور دارند؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، پرداختن به چرایی این مسئله و بیان دلایل احتمالی آن است. در این جستار، ابتدا با نگاهی به سیر پرستش اینشوشینک از طریق مطالعات اسنادی مدارک کتیبهای و پژوهشهای ایلامشناسان این نتیجه مستفاد شد که رونق پرستش اینشوشینک با جایگاه سیاسی شوش در مقاطع زمانی مختلف رابطهای مستقیم داشته است؛ سپس در پاسخ به چرایی غیبت اینشوشینک در متون تخت جمشید، با لحاظ همه شواهد و نیز نگاهی انتقادی به پژوهشهای ایلامشناسان، پنج دلیل احتمالی چون کمیت متون موجود، محدودیت گستره مکانی تحت پوشش متون بارو، رکود استقراری شوش در دوره هخامنشی، دخالت حاکمیت در مناسک دین ایلامی و تلفیق اینشوشینک با خدایان ایرانی مطرح شد. پس از ارزیابی هر یک از موارد فوق، عامل تلفیق اینشوشینک با خدایان ایرانی مطرود و این نتیجه حاصل شد که غیبت اینشوشینک در دوره هخامنشی به دلایلی چون محدودیت منابع موجود، عدم رونق شهری و مذهبی شوش و شاید عدم هواداری هخامنشیان نسبت به خدای اینشوشینک مربوط میشود که مورد اخیر یا ناشی از شورش ایلامیان دشت خوزستان در زمان داریوش و یا مغایرت اینشوشینک با برخی باورهایشان بوده است و هر یک از این عوامل میتوانستند به تنهایی یا در تجمیع با یکدیگر در ایجاد چشمانداز مذهبی دوره هخامنشی دخیل بوده باشند.