پریسا ناصری؛ عباس مترجم؛ دیوید اس رایز
چکیده
صدفها بهعنوان پوسته طبیعی برخی نرمتنان همواره موردتوجه انسان بوده است. برخی ازاینگونههای جانوری از ابتدای تکامل فرهنگی انسان بخشی از رژیم غذایی وی را تشکیل دادهاند، درحالیکه برخی دیگر بهعنوان ...
بیشتر
صدفها بهعنوان پوسته طبیعی برخی نرمتنان همواره موردتوجه انسان بوده است. برخی ازاینگونههای جانوری از ابتدای تکامل فرهنگی انسان بخشی از رژیم غذایی وی را تشکیل دادهاند، درحالیکه برخی دیگر بهعنوان ظروف طبیعی و یا بهعنوان زیورآلات کاربرد داشتهاند، زیبایی و درخشندگی خاص صدفها موجب شده تا برخی از انواع آنها در طول هزاران سال ماهیتی جادویی و آئینی در میان مردم پیدا کنند، مشخصه این گروه از صدفها بر مبنای تحلیل مکانی آنها که اغلب در بافتارهای آئینی و مذهبی مانند نیایشگاهها بهعنوان نذری و هدیه ویژه و یا هدایای گور همراه متوفی قرار دادهشدهاند روشن میگردد. در حالی که در برخی فرهنگهای شرق دور در مواردی بهعنوان پول در دادوستد روزمره مورداستفاده قرارگرفتهاند. محوطه سرخدم لری یکی از محوطههای کلیدی هزارۀ دوم ق. م در منطقه پشت کوه (لرستان) در غرب ایران است که نخستین بار توسط اریخ اشمیت در سال 1938 م کاوش شد و وی آن را بهعنوان یک نیایشگاه معرفی کرده است. بسیاری از اشیایی که از این محوطه بهدستآمده اشیاء نذری است؛ که نیایشگران به خدای این معبد تقدیم کردهاند. از میان این اشیاء حداقل 532 قطعه صدف دریایی یافت شده است که منشأ این صدفها برحسب گونهشناسی زیستی آنها از خلیجفارس تا دریای عمان تعیینشده است. فراوانی صدفهایی مانند گونه کوژک یا سپید مهره (Cowrie) نشاندهنده این امر است که این معبد مربوط به یک الهه زن مؤنث بوده است چراکه در اغلب بافتارهای باستانشناسی همواره این نوع صدف صرفاً در گورهای زنان و کودکان یافت شده است که وجود یک کتیبه به خط میخی و زبان بابلی بر روی یک قطعه صدف نشان داد این نیایشگاه به الههً «نین ئیل» تعلق داشته است. همچنین عدم وجود هرگونه ابزار و ادوات جنگی در این سازه بزرگ تعلق آن به یک مکان مقدس نیایشگاهی را مجدداً تایید میکند. در معبد سرخدم لری بسیاری از اشیاء و صدفهای مورد مطالعه در این پژوهش تنها در میان شکاف دیوارها و لابهلای سنگهای درون فضا قرار داده شدهاند که خود اقتباسی از اهداء نذورات به معابد در سنتهای بابلی و سومری در بینالنهرین است.