میثم لبافخانیکی؛ محمد فرجامی؛ احمد حیدری
چکیده
مجموعه مصنوعات سفالی هر منطقه در برگیرنده مفاهیم و اطلاعاتی ارزشمند از شرایط مختلف زندگی مردمان و تعاملات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بین گروههای انسانی است. گام نخست در تحلیل سفالینههای مناطق مختلف، ...
بیشتر
مجموعه مصنوعات سفالی هر منطقه در برگیرنده مفاهیم و اطلاعاتی ارزشمند از شرایط مختلف زندگی مردمان و تعاملات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بین گروههای انسانی است. گام نخست در تحلیل سفالینههای مناطق مختلف، شناخت ویژگیهای شاخص و بررسی گونههای مرسوم در هر منطقه است. سفالهای اشکانی-ساسانی شرق ایران شامل گونههای شاخصی است که از یکسو تعاملات فرامنطقهای و از سوی دیگر تداوم سنتهای محلی را روایت میکنند. مطالعۀ تطبیقی سفالهای شاخص اشکانی- ساسانی که از سیستان و جنوب خراسان بهدست آمدهاند، بیانگر ارتباط نزدیکی بین سنتهای سفالی مناطق مزبور میباشند. بر این اساس، موادی که به عنوان آمیزه در خمیرۀ سفالها استفاده شدهاند و نیز شیوۀ تزیین سفالهای این دو منطقه از شباهت نزدیکی برخوردار میباشند. این شباهت را میتوان همچنین در فرم ظروف سفالی بهدستآمده از نهبندان با آنچه از محوطههای تاریخی سیستان بهدستآمده، پیگیری نمود. لازم به ذکر است کلیۀ سفالهای مورد مطالعه با استفاده از چرخ تولید شدهاند و تنها قطعاتی چون دسته، درپوش و یا لولههای ظروف سفالی دست ساز میباشند. در این میان، سفالهای نویافته از دشت نه و درۀ چهار فرسخ شهرستان نهبندان مصادیقی بارز از سبکها و شیوههای مرسوم در سفالگری شرق ایران در طول دورۀ اشکانی و ساسانی ارائه میدهد. مطالعۀ سفالهای منطقۀ نهبندان نشان میدهد که فرایندهای تاریخی دورۀ اشکانی و ساسانی و عبور راههای مهمی چون مسیر کهن خراسان- سیستان از این منطقه، تأثیرات مشهودی در شیوۀ ساخت و پرداخت سفالهای این منطقه داشته است. بر پایۀ نتایج پژوهش حاضر، پارهای از سبکهای سفالی منطقه نهبندان به تبعیت از الگوهای رایج سفالگری شرق ایران، بومی و محلی بوده و تعداد معتنابهی از سفالهای مورد بررسی، متأثر از الگوهای سفالی رایج در ایران و قابل مقایسه با مراکز فرهنگی ایرانِ اشکانی-ساسانی است. این واقعیت در بستر رویدادهای تاریخی و جریانهای فرهنگی دوران اشکانی - ساسانی مفهوم مییابد.