مهدی جاهد؛ کمال الدین نیکنامی؛ جبرئیل نوکنده؛ مصطفی ده پهلوان
چکیده
ورکانه / هیرکانیا (جلگۀ گرگان، دهستان/مشهد مصریان) از مناطق کلیدی باستان‌شناسی در کلیت جغرافیایی ایران فرهنگی محسوب می‌شود. پژوهش‌های باستان‌شناسی در این منطقه، عمری بیش از صدسال دارد؛ با این‌وجود ...
بیشتر
ورکانه / هیرکانیا (جلگۀ گرگان، دهستان/مشهد مصریان) از مناطق کلیدی باستان‌شناسی در کلیت جغرافیایی ایران فرهنگی محسوب می‌شود. پژوهش‌های باستان‌شناسی در این منطقه، عمری بیش از صدسال دارد؛ با این‌وجود همچنان مسائل اساسی باستان‌شناسی در این حوزه بی‌پاسخ مانده است. ازجملۀ این مسائل می‌توان به عدم وجود معرفیِ جامعی از اشکال سفالی دورۀ آهن این منطقه و پیوستگی شکلی آن‌ها با دورۀ مفرغ آن اشاره کرد؛ این پیوستگی ریخت‌شناسانه در شمال منطقه که به «مشهد مصریان» یا «دهستان باستان» معروف است، توسط باستان‌شناسان شوروی سابق موردمطالعه قرارگرفته و به عقیدۀ آن‌ها اشکال سفالی دورۀ آهن دهستان ریشه در عصر مفرغ گرگان دارند؛ با درنظر گرفتن فرض مشابه، در این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی به بررسی شکلیِ 780 قطعه از سفال‌های نی‌تپه از مجموع 12369 قطعه سفال عصر آهن پرداخته‌شده است و در این‌راستا برای یافتنِ پاسخ پرسش‌هایی از قبیل: تشابه اشکال دورۀ آهن نی‌تپه با اشکال دورۀ مفرغ هیرکانیا، جای‌گذاری زمانیِ سفال‌های نی‌تپه در مراحل سه‌گانۀ عصر آهن ایران و برداشتی از چگونگی روند گذار اشکال سفالی از دورۀ مفرغ به آهن منطقه، کوشش شده است. بررسی این سفال‌ها نشان می‌دهد اشکال سفالی دورۀ آهن نی‌تپه زیرمجموعه‌ای از نمونه‌های دورۀ آهن هیرکانیا بوده و به‌دلیل تشابه زیاد مجموعه‌های سفالی دورۀ آهنِ این منطقه با یک‌دیگر و شباهت آن‌ها با نمونه‌های دورۀ مفرغ می‌توان گفت سفال‌های دورۀ آهن هیرکانیا می‌تواند ریشه در دورۀ موسوم به مفرغ جدید آن داشته باشد.
