حمیدرضا پیغمبری
چکیده
یکی از مضامین پرکاربرد در هنر شرق باستان، صحنه های نمادین اعطای مقام پادشاهی از سوی خدایان است که جایگاه والای مقام پادشاهی و تأیید آسمانی پادشاه یا به عبارتی رابطۀ قوی دین و سیاست را نشان می دهد. ...
بیشتر
یکی از مضامین پرکاربرد در هنر شرق باستان، صحنه های نمادین اعطای مقام پادشاهی از سوی خدایان است که جایگاه والای مقام پادشاهی و تأیید آسمانی پادشاه یا به عبارتی رابطۀ قوی دین و سیاست را نشان می دهد. این صحنه ها در آثار هنری ایران باستان نیز مکرر به چشم می خورند. مقالۀ پیش رو با تکیه بر ملاحظات سیاسی و مسائل تاریخی، علل و زمینه های توجه پادشاهان ایرانی به این رسم را بررسی می کند. تحلیل ها نشان می دهد که هخامنشیان در مواجهه با مردمان شرق باستان؛ اشکانیان در مواجهه با یونانیان؛ و ساسانیان در مواجهه با کوشان ها و رومیان، از زبان هنری برای تبلیغات خود بهره گرفته اند و صحنه های تاج ستانی از خدایان یکی از مهمترین آنها بوده است. این تبلیغات در میان رعایا و رقبای داخلی پادشاهی نیز کاربرد داشت. بنابراین برخی از پادشاهان ایرانی مانند داریوش یکم هخامنشی، اردشیر بابکان و خسرو دوم ساسانی که در مشروعیت سلطنت آنان تردیدهایی اساسی وجود داشت، بیش از همه به این صحنه ها روی آورده اند. از این رو، صحنه های تاج ستانی از ایزدان در هنر ایران باستان به رغم جلوۀ ناپسندی که در نظرگاه دین زردشتی داشت، به سنت های باستانی پادشاهی تعلق داشته و به معنای دگراندیشی یا بدعت گرایی پادشاهان نیست.