محمد ابراهیم زارعی؛ خدیجه شریف کاظمی
چکیده
معماران همواره مساجد را بهعنوان یکی از عناصر مهم معماری بناهای شهری با طرحها و شیوههای مختلف و درنظرگرفتن اقلیم، بنا میکردند. ناحیهی طبس واقع در جنوب استان خراسان جنوبی همواره نقش مهمی در تاریخ، ...
بیشتر
معماران همواره مساجد را بهعنوان یکی از عناصر مهم معماری بناهای شهری با طرحها و شیوههای مختلف و درنظرگرفتن اقلیم، بنا میکردند. ناحیهی طبس واقع در جنوب استان خراسان جنوبی همواره نقش مهمی در تاریخ، هنر و فرهنگ ایران بهویژه در دوران اسلامی داشته است. این مهم را میتوان از وجود آثار فراوان و ارزشمند بهجایمانده از معماری این ناحیه دریافت. در طی بررسی باستانشناسی که در 1394 در بخش دستگردان طبس صورت گرفت، دو مسجد دستگردان و هودر در این منطقه شناسایی شد که از لحاظ ساختار و کارکرد، تاکنون مورد واکاوی و پژوهش قرار نگرفتهاند. بنای مسجد کهنه دستگردان دارای طرح و نقشه هندسی منحصربهفردی است که با مساجد دو ایوانی خراسان در دوران میانی اسلامی قابلمقایسه است. ازآنجاییکه این مسجد موردمطالعه و واکاوی باستانشناسانه قرار نگرفته، پژوهش کنونی اهمیت ویژهای مییابد. روش بهکاررفته در این پژوهش، از نوع بنیادین و روش، توصیفی- تحلیلی است. جمعآوری یافتهها مبتنی بر بررسیهای میدانی و مطالعهی منابع کتابخانهای از طریق مشاهده و با استفاده از کروکی و تهیه نقشه است. در راستای انجام این پژوهش سعی شده است، با تعیین ماهیت بنای مذکور و مقایسه از طریق دیگر مساجد، موقعیت بافت فرهنگی و تاریخی بنای موردنظر بررسی شود. نتایج بیانگر این مطلب است که با توجه به ساختار بنای مسجد کهنه دستگردان و بافتی که در آن شکل گرفته است، تاریخ ساخت آن به دوران میانی اسلامی، بهویژه دورهی ایلخانی بازمیگردد.