شهباز نوری فشارکی؛ محسن جاوری؛ محمد مرتضایی
چکیده
اصفهان یکی از شهرهایی است که علیرغم فراز و نشیبهایش همچنان قسمتهایی از بافت تاریخی آن نسبتاً سالم مانده است. دو عامل اقلیمی کمی بارش و پایین بودن رطوبت نسبی از طرفی و عدم وقوع زلزلههای مخرب از طرف ...
بیشتر
اصفهان یکی از شهرهایی است که علیرغم فراز و نشیبهایش همچنان قسمتهایی از بافت تاریخی آن نسبتاً سالم مانده است. دو عامل اقلیمی کمی بارش و پایین بودن رطوبت نسبی از طرفی و عدم وقوع زلزلههای مخرب از طرف دیگر عواملی هستند که در سالم ماندن نسبی بافت قدیمی شهر بسیار مؤثر بودهاند. انتخاب محله جوباره از این نظر اهمیت دارد که به عنوان قدیمیترین محله شهر اصفهان و یکی از مراکز مهم جمعیتی از پیشینۀ درخشان برخوردار است. جوباره اصلیترین هسته اولیه شهر اصفهان و قدیمیترین محله مسکونی آن است که قدمت آن بر اساس متون به دورۀ هخامنشی میرسد و مرکزیت استقرار یهودیان در آنجا بوده است. این محله از صدر اسلام تا قرن پنجم هجری به یهودیه معروف بوده است. در دوران سلجوقی این محله مرکزیتی خاص یافت و درست در مجاورت بناهای مهمی از جمله مسجد جامع و مجموعه دولتخانه سلجوقی و بازار و میدان شهر قرار گرفت. در این مقاله به دنبال پاسخ به پرسشهای شامل: تأثیر محله جوباره در شکلگیری و رشد و گسترش شهر اصفهان در قرون اولیه اسلامی و نقش یهودیان به عنوان ساکنان بومی و اولیه آن در شکلگیری این محلۀ تاریخی هستیم. روش تحقیق به کار گرفتهشده در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است که بر اساس ابنیه و آثار موجود در بافت تاریخی این محدوده و شواهد موجود تاریخی و گزارشهای مندرج در متون در بازه زمانی قبل از اسلام تا دورۀ صفوی است. با توجه به استدلالهای ارائهشده در مقاله میتوان نتیجه گرفت یکی از مهمترین مراکز اصفهان در پذیرش اعراب مهاجر، محلۀ جوباره بوده است. با سکونت اعراب در این محله و رونق روز افزون آن جوباره به شکل یک محله با اهمیت در آمد و با گذشت زمان از محلۀ جی، آبادتر و بزرگتر شد و بدین ترتیب تختگاه اصفهان از جی به یهودیه (جوباره) انتقال یافت.