سیده سارا محمدی؛ حسن کریمیان؛ محسن جاوری
چکیده
آنگونه که از متون تاریخی برمیآید، شرایط مطلوب زیست اقلیمی منطقه نطنز، جایگاه آن در شبکه ارتباطی جنوب به فلات مرکزی و بهویژه دو شهر استراتژیک کاشان و اصفهان که یکی از منزلگاههای مهم شاهراه ری ـ ...
بیشتر
آنگونه که از متون تاریخی برمیآید، شرایط مطلوب زیست اقلیمی منطقه نطنز، جایگاه آن در شبکه ارتباطی جنوب به فلات مرکزی و بهویژه دو شهر استراتژیک کاشان و اصفهان که یکی از منزلگاههای مهم شاهراه ری ـ اصفهان بوده و زمینهی شکل یابی استقرارگاههای متعدد و آثار معماری متنوع و ارزشمندی را فراهم آورده است. وجود محوطههای باستانی پیش از اسلام (نظیر سایت باستانی اریسمان، آتشکده، قلعه، کاریزها) و آثار ادوار اسلامی در عرصه شهر (مانند مسجد جمعه، مجموعه شیخ عبدالصمد و مجموعههایی از بناهای تاریخی عامالمنفعه، تجاری و مسکونی)، همچنین وجود منازل و اقامتگاههای متعدد (نظیر کاروانسراهای کوهاب، غفاری، علیاکبر و باراندازهای متعدد در بازار مرکزیِ شهر)، ضمن آنکه بر استمرار اهمیت این منطقه و شهر نطنز از ادوار پیش از تاریخ تا قرن حاضر حکایت دارد، این شهر را به یکی از ارزشمندترین استقرارگاههای باستانی کشور تبدیل کرده است. آن چنانکه منابع مکتوب حکایت دارند، تحولات سیاسی اجتماعی نطنز در سدههای نخستین اسلامی از دگرگونیهای اصفهان و کاشان متأثر میگشت. همچنین، جلوههای درخشان آثار تاریخی شهرهای کاشان و اصفهان موجب غفلت جهانگردان و مورخان دورههای مختلف از آثار شهر نطنز شده است. غفلتی که پژوهشهای باستانشناسی، شهرسازی، معماری و تاریخی را نیز متأثر از خود ساخته است. نگارندگان تلاش نمودند با اتکا به منابع مکتوب، روند تحولات شهر را مشخص و به این پرسش پاسخ گویند که چه عوامل و رویدادهایی در روند شکل یابی و توسعه شهر نطنز ایفای نقش نمودند؟ در نتیجه پژوهش حاضر مشخص گردید که سابقه احداث این شهر را میتوان به عصر ساسانیان برگرداند. بعلاوه معلوم گشت که قرارگیری در شاهراه ارتباطی و یکی از مراکز عبور و تلاقی کاروانها و دادوستد فلات مرکزی ایران بوده و همچنین شرایط طبیعی و موقعیت تدافعی ویژه شهر نطنز، اهمیت آن در ادوار مختلف تاریخی و بهویژه دوره ایلخانی و صفوی را رقم زده است.