مطالعات باستان شناسی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

نمایش نقشه موقعیت جغرافیایی (کشور) نویسندگان

همکاری با موسسه یا انجمن

فرم تعهد اثر

فرم تعارض منافع

شرایط پذیرش مقاله

راهنمای دریافت شناسه ارکید

نمونه کارفارسی

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

داوران مجله مطالعات باستان شناسی

راهنمای ثبت نام در پابلونز

پیشنهادی درباره کاربری بقایای معماری مکشوفه در محوطه ساسانی تل قلعه سیف-آباد- کازرون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

2 دانشجوی دکترای باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا همدان ایران .

چکیده

محوطه تل قلعه سیف­آباد با وسعت تقریبی 160 هکتار، یکی از محوطه­های مهم دوره ساسانی است که در غرب دریاچه پریشان، در جنوب­غربی شهر کازرون بر روی بستر طبیعی تل پهن شکل گرفته است. به دلیل انتقال خط لوله گاز کازرون- شیراز، در فاصله سال‌های 1363 تا 1365، بخش میانی این محوطه به شدت تخریب شد. در نتیجه این آسیب­های ویرانگر، و نمایان شدن مواد فرهنگی، فعالیت­ سودجویان آثار باستانی در این محوطه آغاز گردید. در سال‌های 1393 و 1396 بعد از پیگیری­های متعدد دو فصل کاوش علمی نجات بخشی، در این محوطه انجام شد که حاصل آن کشف یافته­های مهمی از دوره میانه و پایانی ساسانی بود. با توجه به تک دوره­ای بودن این محوطه، از همان ابتدا کاوش افقی گسترده در دستور کار قرار گرفت. بقایای معماری کاوش شده نشان می­دهد که قسمتی از بخش داخلی بنا و تعداد زیادی فضای نسبتاً کوچک مستطیل شکل است که از مصالح سنگ، گچ، خشت و آجر ساخته شده است. دیوار خارجی این بنا از مصالح لاشه سنگ با ملاط گچ، و دیوارهای جداکننده فضاهای داخلی، اغلب از مصالح خشت و در مواردی از آجر و گچ و سنگ ساخته شده است. بر اساس عکس­های هوایی سال 1335، بقایای مجموعه بناهای متعددی در سرتاسر سطح پشته‌های طبیعی دیده می­شود. با توجه به کاوش‌های انجام‌شده و بررسی‌های سطحی، احتمالاً محل کاوش شده بقایای بنای چهارگوشی است به ابعاد تقریبی 75 در 80 متر است و پلان این بنا با وجود اینکه منحصر به فرد است اما شباهت­هایی با پلان قلعه­های ساسانی دارد و برخلاف قلعـه­های نظامی این دوره، و  با توجه به یافتـه­های درون فـضاهای کاوش شده، کاربری این بنا در ارتباط با فعالیت­های اقتصادی، جمع­آوری، فرآوری و توزیع و مدیریت محصولات کشاورزی بخصوص خرما بوده است. بر اساس شواهد موجود باستان‌شناسی، این بخش از محوطه، به‌طور ناگهانی و احتمالاً براثر عوامل طبیعی یا انسانی تخریب و متروکه شده است. به دلیل ترک ناگهانی، شواهد مرتبط با فعالیت­های روزمره اقتصادی در این مکان در جای اصلی خود در فضاهای معماری به جای مانده، که مطالعه آنها به ما کمک می­کند تا نوع و نحوه فعالیت­های انجام‌شده در این بنای دوره ساسانی را درک کنیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of the Architectural Remains of the Sasanian Site of Tol-e Qaleh Seyfabad -Kazerun: A Suggestion about the Function

نویسندگان [English]

  • Yaghoub Mohammadifar 1
  • reza Nourozai 2

1 Professor of the Department of Archeology of Boali Sina University, Hamadan, Iran.

2 Ph.D. Candidate of the Department of Archeology of Boali Sina University, Hamadan, Iran.

چکیده [English]

The archaeological site of Tol-e Qaleh Seyfabad, with an area of approximately 160 hectares, is one of the important sites of the Sasanian period, which was formed about 500m west of Parishan Lake, in the southwest of Kazerun city, on the natural hill so-called Tol-e Pahan. Due to the building of the Kazerun-Shiraz gas pipeline between 1984 and 1986, the middle part of this site was severely destroyed. Archaeological excavation, as well as ground surveys, show that the exposed building/fort in Tol-e Qaleh Seyfabad has a quadrangular structure, each side of which is probably between 75 and 80 m long, and there were probably four towers in its four corners. The low thickness of the external wall, the type, and quality of construction materials used in it, as well as the dimensions of the interior spaces/units, may indicate that the building was not very high. The spaces adjacent to the northwestern principal wall are generally small and are used for storing and processing agricultural products.In the four corners of the Nakhlak fort located in the intermediate region of Naein and Anarak, the towers are similar to Tol-e Qaleh Seyfabad’s tower, although it has a different plan. In addition, other defensive buildings such as Fulayj fort in Oman, Gorgan Wall fortifications, and Abu Sharifa fort in Mesopotamia are among the defensive structures that are similar to the Tol-e Qaleh Seyfabad building in terms of plans and towers. Archaeological excavation, as well as ground surveys, show that the exposed building/fort in Tol-e Qaleh Seyfabad has a quadrangular structure, each side of which is probably between 75 and 80 m long, and there were probably four towers in its four corners. The low thickness of the external wall, the type, and quality of construction materials used in it, as well as the dimensions of the interior spaces/units, may indicate that the building was not very high. The spaces adjacent to the northwestern principal wall are generally small and are used for storing and processing agricultural products.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tol-e Qaleh Seyfabad
  • the Sasanian periods
  • architecture
  • application
  • economic activities
مراجع
داگلاس، جیمز (1378)، «اهداف و عملیات انگلیسی‌ها در احداث جاده بوشهر شیراز (19-1918 )»، ترجمۀ معصومه ارباب، تاریخ معاصر ایران، سال ،3 شمارۀ12، صص112-93.
رضایی، محمدحسین (1386)، بررسی و شناسایی باستان‌شناسی دشت مرکزی کازرون، پایان­نامه کارشناسی ارشد، علی­رضا هژبری نوبری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
سرفراز، علی‌اکبر،تیموری، محمود ( 1386)، «سازمان فضایی شهر ساسانی بیشاپور»، باغ نظر، شمارۀ هشتم، صص 102-91.         
قاسمی، پارسا ، گیزلین، ریکا ، نوروزی، رضا ، رضایی، عزیزالله (1396)، «بازسازی تقسیمات استان ساسانی بیشابور با کشف تعدادی نام جای جدید از گل مهرهای محوطه تل قلعه سیف‌آباد-کازرون»، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران ، دورۀ 7، شمارۀ 14، صص 101-91.
قاسمی، پارسا (1388)،گزارش بررسی و شناسایی و مستند نگاری بخش مرکزی کازرون، مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس.
گوبل،روبرت (1386)، گل مهرهای تخت سلیمان: جستاری در مهرشناسی اواخر ساسانی، ترجمۀ فرامرز نجد سمیعی،چاپ اول، تهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور.
گیرشمن، رومن ( 1379)، بیشاپور، ترجمۀ اصغر کریمی، جلد اول، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور،
نوروزی، رضا، 1388،گزارش بررسی و شناسایی شهرستان کازرون، آرشیو پژوهشکده باستان‌شناسی.
نــوروزی، رضــا، قاســمی، پارســا ،و رضایی، عزیزالله (1393)، گــزارش مقدماتی فصــل اول کاوش در محوطــه­ی ساســانی تــل قلعــه­ی ســیف­آباد کازرون-فــارس، آرشیو پژوهشـکده باستان‌شناسی.
نــوروزی، رضــا، قاســمی، پارســا و رضایــی، عزیــزالله (1394)، گــزارش فصــل اول کاوش در محوطــه­ی ساســانی تــل قلعــه­ی ســیف­آباد کازرون- فــارس، چهاردهمیــن گردهمایـی سـالانه باستان‌شناسی ایـران، به­کوشـش: حمیـده چوبـک، تهران: پژوهشـکده باستان‌شناسی.
نــوروزی، رضــا، قاســمی، پارســا (1396)، گــزارش فصــل دوم کاوش در محوطــۀ ساســانی تــل قلعــۀ ســیف­آباد کازرون- فــارس،  آرشیو پژوهشـکده باستان‌شناسی.
واندنبرگ، لویی(1381)، قلعه پوسکان کازرون، ترجمۀ شیرین بنی احمد،چاپ اول، تهران، کازرونیه.
واندنبرگ، لویی( 1348)، باستان‌شناسی ایران باستان، ترجمۀ عیسی بهنام، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران.
هالیر، اولریش (1354)، دژ آتشگاه و چهارطاق نخلک، گزارش­های باستان‌شناسی ایران، هیئت باستان­شناسان آلمانی، ترجمۀ
سروش حبیبی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
Al-Jahwari, N., Kennet, D., Priestman, S., & Sauer, E. 2018, :”Fulayj: A Late Sasanian fort on the Arabian coast”, Antiquity, 92(363), 724-741.
Al-Kassar, A. 1979, “Tell Abū Š‘af”, Sumer (A Journal of Archaeology & History in Arab World), 469–471.
Askari Chaverdi ,A , Cereti C., 2013,”Preliminary notes on two small groups of Sasanian bullae recently discovered in Fārs”, in D. Tokhtasev et P. Luria, Commentationes Iranicae. Vladimiro f. Aaron Livschits nonagenario donum natalicium. St. Petersburg, 182-190.
Barfi, C. Amiri, M. Malekzadeh, S. and Daryaee, T. 2013,” A Concise Report on Some Newly Found Sasanian Sites in Kāzerūn”, e-Sasanika, Archaeology http://www.sasanika.org/wp-content/uploads/e-sas-arch.
Daryaee, T. 2016, On the Explanation of Chess and Backgammon = Abar Wizārišn ī Čatrang ud Nihišn Nēw-Ardaxšīr(Ancient Iran Series).UCI Jordan Center for Persian Studies.
Douglas, J ., 1999, "British goals and operations in the construction of Bushehr-Shiraz road (1918-19)", translated by M. Arbab, Tarikhe Moasere Iran, Volume 3, Number 12, 93-112. ]In Persian[.
Frye, R. N., 1973, Sasanian Remains from Qasr-i Abu Nast. Seals, Sealings, and Coins, Cambridge, Harvard University Press.
Ghasemi, P., 2009, Report on the study, identification and documentation of the central part of Kazerun, Documentation Center of the General Directorate of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts of Fars Province. ]In Persian[.
Ghasemi, P. Noruzi, R. Gyselen, R. Mashkour, M. Rezaei, A., 2020, “Tol-e Qaleh Seyfābād (TQS), a Major Provincial Centre of the Sasanian Period in Bišābuhr Province, Fars, Iran: Preliminary Excavation Report”, Ancient Near Eastern Studies 57, 259-297. 
Ghasemi, P., Gizlin, R., Nowruzi, R., Rezaei, A., 2017, "Reconstruction of the divisions of Sassanid province of Bishabour based on the discovery of some new toponyms from the administrative  bullae of tol-e Qale Seyfabad (TQS), Kazerun,Fars. ", Pajuheshhaye Bastanshenasi Iran (Journal Iranian Archaeological Research of Iran), Volume 7, No. 14, 91-101. ]In Persian[.
Ghirshman, R., 2000, Bishapour, Translator: A. Karimi, Volume One, First Edition, Tehran, Cultural Heritage Research Institute. ]In Persian[.
Goebbels, R., 2007, The bullae  of Takht-e Soleiman: An Inquiry into Late Sassanid Mehrology, Translated by Faramarz Najd Samiei, First Edition, Tehran, Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization. ]In Persian].
Hallier, U.,1975, Dej-e Atashgah va Chahartaqi -e Nakhlak, Archaeological Reports of Iran, Expedition of German Archaeologists, Translated by S. Habibi, Tehran, Bongah-e Tarjome  o Nashr-e Ketab. ]In Persian[.
Khosrowzadeh, A. Norouzi,A. Habibi,H., 202 ,“A Newly Discovered Administrative Center of the Late Sasanian Empire: Tappe Bardnakoon, Farsan, Iran”.Near Eastern archaeology, 83 (4), 222-233.
Norouzi, R., 2009, Survey and identification report of Kazerun city, Archive of Archaeological Research Institute. ]In Persian[.
Norouzi, R., Ghasemi, P., 2017, Report of the second season of excavation in the Sassanian site of Tol-e Qale Seyfabad in Kazerun-Fars, Tehran,ICAR.]In Persian[.
Norouzi, R., Ghasemi, P and Rezaei, A ., 2015, The report of the first season of excavation at the Sassanian site of Tol-e Qale Seyfabad​​, Tehran, ICAR. ]In Persian[.
Norouzi, R., Ghasemi, P., and Rezaei, A., 2014, Preliminary report of the first season of excavation of the Sassanian site of Tol-e Qale Seyfabad, Tehran,ICAR. ]In Persian[.
Rezaei, M. H ., 2007, Archaeological Survey and Identification of Central Plain of Kazerun, M.Sc. Thesis, Alireza H. N., Tarbiat Modares University, Faculty of Literature and Humanities. ]In Persian[.
Sarfaraz, A. A., Teymouri, M., 2007, "Space Organization of the Sassanid city of Bishapour", Bagh-e Nazar, No. 8, 91-102. ]In Persian[.
Sauer, E. W., 2013, Persia's imperial power in late antiquity: The Great Wall of Gorgan and frontier landscapes of Sasanian Iran. Oxbow Books.
Vanden berge, L.,1970, Archeology of Ancient Iran, Translated by I. Behnam, Second Edition, Tehran, University of Tehran. ]In Persian[
Vanden berge, L (2002), Qale Puskan, Kazerun, Translator: S. Bani Ahmad, First Edition, Tehran, Kazerunieh. ]In Persian[
 Vanden Berghe, L.,1990, ”La découverte d’un château-fort du début de l’époque islamique à Pūskān (Irān) : Survivance d’éléments architecturaux sassanides”. Iranica Antiqua, IV,1-85
Whitcomb, D. 1985, Before the Roses and Nightingales: Excavations at Qasr-i Abu Nasr, Old Šīrāz. New York, Metro- politan Museum of Art.
Winlock, H. E., Walter Hauser, and Joseph M. Upton., 1934, “The Persian Expedition 1933–1934.” Bulletin of The Metropolitan Museum of Art 29, no. 12, 3–22.
مطالعات باستان شناسی
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 29
خرداد 1401
صفحه 83-105
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 29 آذر 1399
  • تاریخ بازنگری: 14 تیر 1400
  • تاریخ پذیرش: 02 اسفند 1400
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار