ﺭﺿﺎ ﻧﻆﺮﻱ اﺭﺷﺪ؛ حسن کریمیان
چکیده
آرامگاه‌ها و یادمان‌های تدفینی در فرهنگ، تمدن و معماری دوران اسلامی همواره جایگاه برجسته و والایی داشته‌اند و بخش اعظمی از روند تکامل معماری دوران اسلامی در آن‌ها قابل مشاهده و پیگیری است. آرامگاه ...
بیشتر
آرامگاه‌ها و یادمان‌های تدفینی در فرهنگ، تمدن و معماری دوران اسلامی همواره جایگاه برجسته و والایی داشته‌اند و بخش اعظمی از روند تکامل معماری دوران اسلامی در آن‌ها قابل مشاهده و پیگیری است. آرامگاه برجی پرّه‌دار موسوم به امام‌زاده اظهر درگزین، از آثار شاخصِ آرامگاهی است که تاکنون به گونۀ جامعی ارزیابی نشده است. هدفِ پژوهش حاضر، بررسی ویژگی‌های ساختاری، عناصر تزیینی، نوآوری‌های معماری و تباردانی و هویت‌یابی شخص مدفون در بنا و هم‌چنین بررسی و تحلیل این یادمان به منزلۀ یکی از معدود آرامگاه‌های برجی با نقشه و طرح پره‌ّدار و ستاره‌ای‌شکل و مقایسۀ آن با برخی بناهای مشابه است. پرسش‌هایی که بنیان پژوهش پیش‌ِرو را تشکیل می‌دهند عبارت‌اند از: 1ـ بنای موسوم به امام‌زاده اظهر در چه تاریخی و دوره‌ای احداث‌شده و قابل مقایسه با کدام آثار معماری مشابه است؟ 2ـ ویژگی‌ها، مشخصه‌ها و نوآوری‌های معماری و تزیینی بنا کدامند؟ 3ـ با توجه به اهمیت فراوان منطقه درگزین در دوران مختلف به‌خصوص در قرون میانی اسلام و ظهور شخصیت‌های برجستۀ سیاسی، دینی و...در این منطقه، شناخت هویت و کیستی شخص مدفون در مزار چگونه تبیین می‌شود؟ برآیند پژوهش نشان می‌دهد برج‌مقبرۀ اظهر در نیمۀ یکم قرن هشتم هجری و در دورۀ تسلط ایلخانان (750ـ 654ق)، به عنوان واپسین آرامگاه برجی با نقشه و طرح مضّرس یا پره‌دار در تاریخ معماری اسلامی ایران و مطابق با الگوهای معماری و تزیینی رایج این عهد و تحت تأثیر برخی برج‌آرامگاه‌های نواحی شمالی و مرکزی ایران، به منظورِ دفن یکی از شخصیت‌های دینی برجستة منطقۀ درگزین، به نام شیخ شرف‌الدین درگزینی احداث شده است.
