Document Type : Research Paper

Authors

1 MA Student Archaeology, University of Mazandaran

2 Assistant Professor, Department of Archaeology, University of Mazandaran

Abstract

During the 7th-8th centuries AH, Sirjan was one the most important and valid cities in the Kerman region which was ruled by local states known as Qarakhtaian and Al Mozafar. Not only Sirjan is mentioned in many historical sources but also multiple excavations have been done in the city's old historical context. Most of the archaeological studies on this city are limited from early Islamic era until Saljooghi era and the middle centuries especially 7th-8th centuries AH are less concerned. Therefore, the main goal of this article is to evaluate the city's status during 7th-8th centuries AH based on historic and archaeological facts. In this research we used descriptive-comparative approach, historical analysis and in order to gather the essential data, we applied field studies and valid documents to answer this question: What were the most important historical and archaeological transformations in Sirjan during 7th-8th centuries AH? As a result of our studies, we found that between 6th and 9th centuries AH the old city was relocated and expanded towards west to the current Ghal-e Sang region. Nevertheless, the city was still considered by several governors and because of this matter, numerous defensive structures was built all around the city. Also by studying various types of potteries in this era of Sirjan, we found that the city enjoyed social-economic dynamism and the residents used diverse types of potteries; manufactured inside and outside the region. This point indicates the existence of an extensive commercial relations with other domestic urban centers and possibly with foreign cities. Some of the remarkable types of potteries in this era of Sirjan are Zarin Faam, Sultan Abadi, Lajevardineh and Seladon.

Keywords

آلن، جیمز ویلسن، (1387)، سفالگری اسلامی از آغاز تا دوره ایلخانی در موزه آشمولین آکسفورد، ترجمه مهناز شایسته فر، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
ابن اثیر، علی بن محمد، (1364)، اخبار ایران از الکامل، تصحیح و ترجمه محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: نشر علم
ابن حوقل، محمد، (1366)، سفرنامه­ ابن حوقل (ایران در صورة الارض)، ترجمه و توضیح: دکتر جعفر شعار، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ابن خردادبه، عبیدالله بن عبدالله، (1371)، مسالک و ممالک، ترجمه: سعید خاکرند با مقدمه­ای از آندره میکل، تهران: موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم، (1340)، مسالک ممالک (ترجمه فارسی مسالک الممالک)، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افضل­الدین کرمانی، احمد بن حامد، (1326)، تاریخ افضل (بدایع الزمان فی وقایع کرمان)، به کوشش مهدی بیانی،تهران: دانشگاه تهران.
افضل الدین کرمانی، احمد بن حامد، (1356)، عقدالعلی للموقوف الاعلی، به تصحیح و اهتمام علی‌محمد عامری نائینی؛ مقدمه از باستانی پاریزی، تهران: روزبهان.
امیر حاجیلو، سعید، (1394)، گزارش کاوش پیگردی و خوانا سازی شواهد معماری قلعه سنگ شهر قدیم سیرجان، آرشیو سازمان میراث فرهنگی (منتشرنشده).
باستانی پاریزی، محمدابراهیم، (1365)، پهلوان گرز هفده من (شاه منصور)، چاپ دوم، تهران: نشر چکامه.
بلر، شیلا، (1394)، نخستین کتیبه­ها در معماری اسلامی ایران­زمین، ترجمه مهدی گلچین عارفی، تهران، انتشارات فرهنگستان هنر.
پوپ، آرتور آپم، (1387)، سفال­گری، خوشنویسی و کتیبه­نگاری، از مجموعه سیری در هنر ایران از دوران پیش‌ازتاریخ تا امروز، ترجمه­ی نجف دریابندری و دیگران، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، جلد چهارم.
تتوی، قاضی احمد و قزوینی، آصف­خان، (1382)، تاریخ ألفی، تصحیح غلام­رضا طباطبایی مجد، ج7، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
حاتمی ابوالقاسم، (1372)، «بررسی، گمانه‌زنی و تعیین حریم سیرجان قدیم»، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، (منتشرنشده).
حاتمی، ابوالقاسم، (1373)، «گزارش ادامه­ی بررسی و گمانه‌زنی شهر قدیم سیرجان (تعیین عرصه و پیشنهاد حریم آن)»، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، (منتشرنشده).
حاتمی، ابوالقاسم، (1374)، «بررسی تحلیلی باستان‌شناسی سیرجان قدیم از اوایل اسلام تا دوره­ی تیموری»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، به راهنمایی دکتر سوسن بیانی، دانشگاه تربیت مدرس، (منتشرنشده).
حاتمی ابوالقاسم، (1376)، «مساجد گم شده در سیرجان قدیم»، مجموعه مقالات اولین همایش معماری مسجد، گذشته، حال و آینده، جلد اول، تهران، دانشگاه هنر، صص: 73- 80
حاتمی، ابوالقاسم، (1380)، سیرجان قدیم مرکز صنعت و هنر اسلامی، کرمان، انتشارات مرکز کرمان شناسی.
حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، (1375)، جغرافیای حافظ ابرو، محقق و مصحح: صادق سجادی، تهران، میراث مکتوب.
مؤلف ناشناس، (1362)، حدود العالم من المشرق الی المغرب، به کوشش: دکتر منوچهر ستوده، تهران: کتابخانه طهوری.
حموی، یاقوت، (1995)، معجم البلدان، بیروت، دار صادر.
خواند میر، غیاث­الدین همام­الدین حسینی، (1333)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تهران: کتابخانه خیام.
سایکس، سرپرسی (1336)، ده هزار میل در ایران، ترجمه: حسین سعادت نوری، چاپ دوم، تهران: انتشارات کتابخانه ابن سینا.
زارعی، محمدابراهیم و دیگران، (1393)، بررسی و مطالعه سفال­های ایلخانی به‌دست‌آمده از کاوش‌های باستان‌شناسی ارزانفود، مطالعات باستان‌شناسی، دوره 6، شماره 2.
فهروری، گزا، (1388)، سفال­گری جهان اسلام در موزه­ی طارق رجب کویت، ترجمه­ی مهناز شایسته فر، تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی
فیضی، مهسا، (1391)، بررسی سفالینه­های سلادن، پایان­نامه کارشناسی ارشد باستان­شناسی دانشگاه تهران، منتشر نشده.
فیضی، مهسا و فیروز مهجور، (1393)، " ورود نخستین سلادون­های گونه­ی یوئه به ایران و الگوی پراکنش آن در مناطق ساحلی و داخلی ایران در قرون اولیه اسلامی"، مطالعات باستان‌شناسی، دوره 6، شماره 2، ص 136.
کریمی، فاطمه، کیانی، محمد یوسف، (1364)، هنر سفالگری دوره اسلامی، تهران: مرکز باستان‌شناسی ایران.
گابریل، آلفونس، (1348)، تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران، ترجمه: فتحعلی خواجه نوری، تصحیح دکتر هومان خواجه نوری، تهران: انتشارات ابن سینا.
لسترنج، گای، (1373)، سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمه: محمود عرفان، تهران: چاپ چهارم، انتشارات علمی و فرهنگی.
مقدسی، محمد بن احمد، (1361)، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه: علی نقی منزوی، تهران: انتشارات مؤلفان و مترجمان ایران.
مستوفی، حمدالله، (1336)، نزهه القلوب، تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران: حدیث امروز.
منشی کرمانی، ناصرالدین، (1328)، سمط العلی للحضره العلیا، اقبال، تهران: اقبال.
موسوی حاجی، سید رسول، عطایی، مرتضی، (1389)، مطالعه مجموعه­ای از نمونه­های سفالین سیستان، زاهدان: اداره کل روابط عمومی، امور فرهنگی و اجتماعی- اداره برنامه‌ریزی نشر و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان.
مؤلف ناشناس، (1355)، تاریخ شاهی قراختائیان، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
میرزایی دمیرچی، فرنگیس، 1382، بررسی و گمانه‌زنی تپه کشاورز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، (منتشرنشده).
نعمتی، محمد­رضا و دیگران، (1388)، "بررسی سفال­های محوطه­ی اسلامی ذلف آباد فراهان، استان مرکزی (فصل اول کاوش)"، مجله باستان‌شناسی ایران، شماره 3، ص 11.
ورجاوند، پرویز (1351)، قلعه­سنگ سیرجان و آتش­دان سنگی آن، مجله بررسی­های تاریخی، ش3، دوره 7، صص 101 – 109.
وزیری، احمدعلی، (1340)، تاریخ کرمان(سالاریه)، تصحیح محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: شرکت سهامی کتاب ایران.
وزیری، احمدعلی، (1376)، جغرافیای کرمان به‌ضمیمه دهات کرمان، تصحیح محمدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: آثار و مفاخر فرهنگی.
ویلیامسون، اندریو، (1351)، تجارت خلیج­فارس در دورۀ ساسانیان و در قرن اول و دوم هجری، مجله باستان­شناسی و هنر ایران، دوره 9-10، صص 142 – 156.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، (1342)، البلدان، ترجمه دکتر محمد آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب
Bivar, A.D.H., 2000.  Excavathions at Ghubayra¸ Iran¸ London.
Danti, Micbael, 2004, The Ilkhanid Heartland: Hasanlu Tepe (Iran) Period I, University of Pennsylvania Museum.
Fehervari, Geza, 1973. Islamic Pottery: A Comprehensive Study Based on the Barlow Collection, Faber and Faber, London.
Garner, H, 1959. Chines Celadon Wares, the Burlington Magazine, Vol101, pp 64 – 67.
Haddon, Rosalind A Wade, 2011. What Is Mamluk Imitation Sultanabad?, London, Alrafidan, Vol 32.
Lane, Arthur, 1971. Later Islamic Pottery: Persia’ Syria’ Egypt & Turkey، Faber and Faber, London.
Mason, Robert, 1997. Mediaeval Iranian Luster Painted and Associated Wares: Typology in A Multidisciplinary Study, Iran, Vol 35, pp103-135.
Priestman, Seth, 2005. Settlement and Ceramics in Southern Iran: An Analysis of the Sasanian and Islamic Periods in the Williamson Collection, M.A. Thesis, Department of Archaeology, University of Durham
Mason, Robert, 2004. Shine like the Sun, Mazda Publishers.
Morgan, Peter & Leatherby, 1987. Excavated Ceramics From Sirjan, in Syria and Iran: Three Studies in Medieval Ceramics, Oxford University Press.
Rante, Rocco & Annabelle Collinet, 2013. Nishapur Rivisited Stratigraphy and Ceramics of the Qohandez, Oxbow Books, Oxford, UK.
Treptow, Tanya & Whitcomb Donald, 2007. Daily Life Ornamented The Medieval Persian City of Rayy, University of Chicago.
Priestman, Seth, 2013. A Quantitative Archaeological Analysis of Ceramic Exchange in the Persian Gulf and Western Indian Ocean. Thesis for the degree of Doctor of Philosophy, University of Southamotion.
Pop, Arthur Upham, 1942. A Survey of Persian Art, Vol IV, Tehran: Soroush Press.
Watson, Oliver, 2004. Ceramics from Islamic Lands‚ Thames and Hodson‚ London.
Watson, Oliver, 2006. Sifting Ssands, Reading Signs, Studies in Honour of Professor Geza Fehervari, Furnace Publishing, London.