Document Type : Research Paper

Authors

1 Professor, Department of Archaeology, University of Bu-AliSina, Hamedan, Iran

2 Professor, Department of Archaeology, University of Mazandaran

3 Assistant Professor, Department of Archaeology, University of Zabol

Abstract

Investigating and prioritizing the centrality (political) of the Qajar fortified settlements areas in Sistan region of Iran requires studying effective environmental factors (natural and human) using appropriate methods, techniques and models. Therefore, the purpose of this paper is to investigate and prioritize existing criteria and indicators to determine the centrality of these settlements (9 cases) using the Analytic Network Process (ANP) model. In this regard, the research question is: Which castle settlement in the Qajar period played a more central political role in Sistan? The methodology used in this research is descriptive-analytical and comparative-historical and based on documentary (library) studies and field surveys. ArcGIS and Super Decisions software were used for data analysis. The results show that the highest priority rating in all castle settlements belongs to the "Sekuheh" option with a score of (0.233). Of the criteria “natural environmental factors” the option “relative slope against flood” (0.388) ranked first and the option “access to the hydrographic network of Hirmand” (0.217) gained the second rank and highest scores in this criterion group. Besides, gaining the top score in the option “the extent of castle settlement” (0.473), the criterion “human environmental factors” ranked top.

Keywords

براهیم­زاده، عیسی (1381)، مدخلی بر جغرافیای تاریخی و موقعیت ژئوپلیتیک سیستان، نخستین همایش ملی ایران­شناسی، مقالات تاریخ و جغرافیای تاریخی، صص 1-23.
ابراهیم­زاده، عیسی (1389)، سیستان خاستگاه مدنیت و شهرنشینی در شرق ایران، ناشر سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، زمستان 1389، تهران، ص 428.
احمدی کرویق، حسن (1394)، جغرافیای طبیعی تاریخی سیستان، انتشارات مازیار، چاپ اول، تهران، ص 581.
احمدی، حسن (1378)، جغرافیای تاریخی سیستان، سفر با سفرنامه­ها (کریستی، کانلی، فریه، اسمیت، گلد اسمید، راولینسون، سایکس، مکماهون، هانتینگتون، لندور، تیت و آنندال)، چاپ اول، ناشر؛ مؤلف، ص 971.
احمدی، سید عباس، موسوی، الهام سادات و رحیمی هرآبادی، سعید (1393)، هیدروپلیتیک شرق کشور و چالش­های امنیتی آینده، فصلنامه دانش انتظامی خراسان جنوبی، سال سوم، شماره 3، پیاپی 10، پاییز 1393، صص 9-20.
افشار سیستانی، ایرج (1392)، امنیت پایدار در جنوب خاوری ایران، نشریه خراسان بزرگ، سال چهارم، شماره 13، زمستان 1392، صص 9-18.
افشاریان، امیرعلی (1386)، گزینش استراتژی­های مدیریت دانش با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه (ANP)، مجله بهبود مهندسی صنایع استان اصفهان، سال نهم، شماره 23، صص 8-11.
بدیعی ازنداهی، مرجان، رحیمی هرآبادی، سعید و گودرزی مهر، سعید (1390)، نقش تغییرات مورفولوژی رودخانه مرزی هیرمند در روابط سیاسی ایران و افغانستان، مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 78، زمستان 1390، صص 197-220.
بهرام­نیا، محسن، خسروزاده، علیرضا و اسمعیلی جلودار، محمد اسماعیل (1392)، تحلیل نقش عوامل طبیعی در توزیع فضایی محوطه­های نوسنگی، مس و سنگ شهرستان اردل، چهارمحال و بختیاری، دوفصلنامه مطالعات باستان­شناسی، دوره 5، شماره 2، پاییز و زمستان 1392، صص 21-37.
توسلی، محمدمهدی (1389)، ایران، شبه‌قاره و چین (نقش راه­های ارتباطی در پیوندهای فرهنگی – تجاری، بر اساس مدارک باستان­شناختی)، فصلنامه مطالعات شبه‌قاره، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال دوم، شماره 2، بهار 1389، صص 7-20.
تیت، جی. پی (1362)، سیستان، به اهتمام رئیس­الذاکرین، غلامعلی، انتشارات اداره­ی حفظ و احیای میراث فرهنگی و اداره­ی کل ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان، چاپ اول، چاپخانه سعید، مشهد، ص 342.
جوزی، زهره و مهرآفرین، رضا (1392)، سلسله مراتب و ارتباط فضایی محوطه­های اشکانی دشت سیستان، مجله مطالعات باستان­شناسی، دوره 5، شماره 2، پاییز و زمستان 1392، صص 59-77.
حاجلو، سعید امیر (1393)، تبیین نقش متغیرهای بوم­شناسی در حیات شهر اسلامی جیرفت، دوفصلنامه پژوهش­های باستان­شناسی ایران، دوره 4، شماره 7، پاییز و زمستان 1393، صص 173-192.
حشمتی جدید، مهدی، بشارتی، محمدرضا و زارعی، غلامرضا (1393)، ملاحظات دفاعی – امنیتی آمایش سرزمین در کشور (مطالعه موردی؛ جنوب شرق کشور)، فصلنامه مدیریت و پژوهش­های دفاعی دانشکده و پژوهشکده دفاعی (دافوس)، سال سیزدهم، شماره 75، بهار و تابستان 1393، صص 109-129.
حیدریان، محمود (1392)، تحلیل نقش عوامل طبیعی در توزیع فضایی استقرارهای پیش از تاریخی دشت سنقر، دوفصلنامه پژوهش­های باستان­شناسی ایران، دوره 3، شماره 4، بهار و تابستان 1392، صص 139-152.
خانعلی، حمید، رضالو، رضا و همتی ازندریانی، اسماعیل (1395)، مطالعه تطبیقی راه­های تجاری و نقش قلاع نظامی بر پیشرفت تجارت منطقه‌ای و فرامنطقه­ای شمال غرب ایران در دوره‌ی اسلامی (مطالعه موردی شهرستان کوثر در استان اردبیل)، دوفصلنامه پژوهش­های باستان­شناسی ایران، دوره 6، شماره 10، بهار و تابستان 1395، صص 193-210.
دانش­کار، آراسته (1385)، استفاده از تصاویر ماهواره­ای در تشخیص آب ماندگی و شوری خاک (مطالعه موردی در دشت سیستان)، چهارمین کارگاه فنی زهکشی، 18 آبان 1385، صص 95-111.
رحمانیان، داریوش و براقی، فضل­الله (1389)، جایگاه مسأله آب هیرمند در مناسبات ایران و افغانستان در دوره رضاشاه، نشریه تاریخ ایران، شماره 5، پیاپی 64، بهار 1389، صص 37-70.
رنجبر، محسن، ایران‌منش، فاضل و دهقان، علیرضا (1384)، نقش بلاهای سیستان در گسترش طوفان­های غبارزا (با استفاده از تصاویر ماهواره­ای)، مجله جغرافیا (نشریه علمی – پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران)، دوره جدید، سال سوم، شماره 6 و 7، پاییز و زمستان 1384، صص 73-86.
زمردیان، محمدجعفر و پورکرمانی، محسن (1367)، بحثی پیرامون ژئومورفولوژی استان سیستان و بلوچستان (2)، ویژه‌نامه آب و خاک زابل، مجله تحقیقات جغرافیایی، تابستان 1367، شماره 9، صص 100-121.
عزیزی، حمید و کریمیان، حسن (1394)، نقش بازرگانان در بافت تاریخی شهر یزد در عصر قاجار، فصلنامه علمی – پژوهشی تاریخ اسلام، سال شانزدهم، شماره 1، پیاپی 61، بهار 1394، صص 231-243.
کریم کشته، محمدحسین، کوپاهی، مجید و کیمیا، امیر جواد (1380)، استفاده بهینه از آب رودخانه سیستان (مطالعه موردی؛ بخش شیب آب)، نشریه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال نهم، شماره 35، پاییز 1380، صص 197-210.
کریمیان، حسن، جاوری، محسن و منتظر ظهور، مهدی (1391)، تحلیل الگوی استقراری شهرستان سمیرم در دوره انتقال از ساسانیان به قرون اولیه اسلامی، فصلنامه نامه­ی باستان­شناسی، دوره 2، شماره 2، بهار و تابستان 1391، صص 63-80.
مقصودی، مهران، زمانزاده، سید محمد، فاضلی­نشلی، حسن، یوسفی زشک، روح‌الله، چزغه، سمیرا و احمدپور، حجت‌الله (1392)، تأثیر شبکه زهکشی بر مکان­گزینی استقرارگاه­های پیش از تاریخ، مطالعه موردی؛ تپه­های میمون آباد، دوفصلنامه مطالعات باستان­شناسی، دوره 5، شماره 2، پاییز و زمستان 1392، صص 145-161.
مقصودی، مهران، شرفی، سیامک و شرفی، فاطمه (1393)، عوامل طبیعی تأثیرگذار بر الگوی پراکنش سایتهای باستانی دشت سیلاخور، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، سال 12، شماره 22، بهار و تابستان 1393، صص 171-190.
موسوی حاجی، سیدرسول، مهرآفرین، رضا و علایی­مقدم، جواد (1389)، بررسی ویژگی­های محیطی شهر تاریخی زاهدان کهنه، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 20، زمستان 1389، صص 79-96.
موسوی کوهپر، سید مهدی، حیدریان، محمود، آقایاری هیر، محسن، وحدتی­نسب، حامد، خطیب­شهیدی، حمید و نیستانی، جواد (1390)، تحلیل نقش عوامل طبیعی در توزیع فضایی محوطه­های باستانی استان مازندران، نشریه پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 75، بهار 1390، 1-17.
مومنی منصور و آتش­سوز علی (1386)، ارائه مدل ترکیبی GP-ANP جهت طرح­ریزی محصول در QFD، فصلنامه مدیریت صنعتی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 4، صص 41– 74.
مهندسین مشاور طاش (1385)، طرح جامع شهر زابل، سازمان مسکن و شهرسازی استان سیستان و بلوچستان.
نادی، زهرا (1395)، رقابت­های تجاری بریتانیا و روسیه در خراسان و سیستان در دوره قاجار، نشریه خراسان بزرگ، سال هفتم، شماره 22، بهار 1395، صص 53-62.
نیکنامی، کمال­الدین و ده پهلوان، مصطفی (1392)، شکل­گیری راه ابریشم در پرتو امنیت (مطالعه موردی؛ آثار و یافته­های باستان­شناختی پیرامون جاده از سمنان تا گرمسار)، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال نهم، شماره 2، تابستان 1392، صص 230-255.
هدین، سون اندرسون (1381)، کویرهای ایران، ترجمه؛ رجبی، پرویز، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، مؤسسه­ی چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، تهران، ص 944.
Karsak, E. E., et al., 2002. Product planning in quality function development using combined, Computers and Industrial Engineering 44: 171-190.   
Saaty Thomas L., 2005. Theory and Applications of the Analytic Network Process: Decision Making with Benefits, Opportunities, Costs, and Risks, RWS Publications.