Document Type : Research Paper
Authors
1 Ph.D Student, Department of Archaeology, University of Mazandaran
2 Associate Professor, Department of Archaeology, University of Mazandaran
3 Iranian Center for Conservation and Restoration Research
Abstract
Firuz Abad or Shahr-e Gur is an important city founded by Ardashir Papakan. Despite of researches on Gur and spatial structure of the city, there is ambiguity about function of its architecture especially one which is called "Takhtneshin". Some believe that it may be an Achamenid tomb, while others suggest it to have been functioned as Sassanid fire temple or Chartagh. For a comprehensive study, this research uses field material, historical written resourses as well as descriptive-analytical approaches. Data analysis indicated that the structural patterns of so-called Takhtneshin categorized here as "nine domes structures, can be regarded as a ceremonial building functioning throughout the Sassanid period.
Keywords
آزاد، میترا (1384)، بررسی تحول بناهای مذهبی دوره ساسانی به بناهای مذهبی قرون اولیه اسلامی، رساله دکتری رشته پژوهش هنر، استاد راهنما: محمدرضا پورجعفر، دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
ابن اثیر، علی بن محمد (1371)، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران (وقایع قبل و بعد از اسلام)، ت: ابوالقاسم حالت، ج 4، تهران، مؤسسه مطبوعات علمی.
ابن بلخی (1385)، فارسنامه، تصحیح و تحشیه: گای لسترنج و رینولد آلن نیکلسون، تهران، اساطیر.
ابن حوقل، محمدبن حوقل (1345)، صوره الارض، ت: جعفرشعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
ابن حوقل، محمدبن حوقل (1938)، صوره الارض، مجلد 1، بیروت، دار صادر (افست لیدن).
ابن فقیه، ابوبکر احمد بن محمد همدانی (1349)، ترجمه مختصر البلدان، بخش مربوط به ایران، ت: ح. مسعود، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
ابن منظور (1408)، لسان العرب المحیط، مجلد 4، مقدمه: شیخ عبدالله العلایلی، بیروت، دارالجیل و دار لسان العرب.
اسدی طوسی، حکیم ابونصر علی ابن احمد (1354)، گرشاسب‌نامه، به‌اهتمام حبیب یغمایی، تهران، کتابخانه طهوری.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1373)، ممالک و مسالک، ت: محمدبن اسعد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
الجوهری، اسماعیل بن حماد (1429)، معجم الصحاح، به کوشش: خلیل مامون شیحا، بیروت، دارالمعرفه.
الحندود، إبراهیم بن صالح (1418)، «احتجاجات أبی الفتح عثمان بن جنی فی کتابه «المحتسب» علی أبی بکر أحمد بن مجاهد»، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، العدد 20، صص 294-163، ریاض، وزارت التعلیم و العالی.
اللخمی، ابن هشام (1360)، معرف: حاتم صالح الضامن، «المدخل إلی تقویم اللسان لابن هشام اللخمی - القسم الثانی»، المورد، شماره 39و40، صص 302-205، بغداد، وزارة الثقافة و الاعلام.
الکیلانی، إبراهیم (1413)، «مصطلحات تاریخیة مستعملة فی العصور الثلاثة الأیوبی و المملوکی و العثمانی»، التراث العربی، العدد 49، صص 63-33، دمشق.
الیاور، طلعت (1425)، «توافق الأفکار المعماریة فی تصمیم الزقورة و الملویات الإسلامیة»، المجمع العلمی العراقی، العدد 112، صص 216-169، بغداد.
بزرگمهری، زهره (1379)، «قوسها در معماری اسلامی»، از کتاب معماری ایران دوره اسلامی، گردآورنده: محمد یوسف کیانی، صص395-402، تهران، سمت.
بی‌نام (1353)، «أسماء لمسمیات فی شؤون مختلفة»، مجمع اللغة العربیة، العدد1، صص 51 -38، مصر.
پیرنیا، محمد کریم (1386)، آشنایی با معماری اسلامی ایران، تدوین: غلامحسین معماریان، تهران، سروش دانش.
پیرنیا، محمد کریم (1373)، چفدها و طاقها، گرد آورنده زهره بزرگمهری، مجله اثر، شماره 24.
پیرنیا، محمد کریم (1370)، گنبد در معماری ایرانی، گردآورنده زهره بزرگمهری، مجله اثر، شماره 20.
پیرنیا، محمد کریم (1379)، «مساجد»، از کتاب معماری ایران دوره اسلامی، گردآورنده: محمد یوسف کیانی، صص 15-4، تهران، سمت.
جودکی عزیزی، اسدالله و دیگران (1393)، مربع نه بخشی و نه گنبد در معماری (با تاکید بر معماری ایران و سرزمین‌های هم‌جوار)، تهران، گنجینه هنر.
جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (1368)، اشکال العالم، ت: علی بن عبدالسلام کاتب، مقدمه: فیروز منصوری، مشهد، آستان قدس رضوی.
دقوقی اصفهانی، امیرپرویز (1386)، «مجموعه کاخ سروستان از منظر فرهنگی»، مجموعه مقالات سومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، به‌کوشش باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی و دیگران، ج 3، تهران، سازمان میراث فرهنگی (پژوهشگاه)، صص 564-482.
دهمان، محمد احمد (1360)، «الترب و المدافن الخاصة فی الإسلام»، المجمع العلمی العربی بدمشق، المجلد السادس عشر، جزء 3 و 4، صص 114-110، دمشق.
دیولافوا، مادام ژان (1376)، ایران، کلده و شوش، ت: علی محمد فره‌وشی، به کوشش بهرام فره وشی، تهران، دانشگاه تهران.
رامپوری، غیاث‌الدین محمدبن جلال‌الدین بم شرف‌الدین (1375)، غیاث اللغات، به کوشش منصور ثروت، تهران، امیرکبیر.
رجبی، پرویز (1350)، «کرتیر و سنگ نبشته او در کعبه زردشت»، بررسی‌های تاریخی، شماره ویژه، سال ششم، شماره13.
سامی، علی (1355)، «شهر باستانی گور و فیروزآباد کنونی (کاخ - آتشکده - سنگ نگاره فیروزآباد و سنگ نبشته پهلوی آن)»، هنر و مردم، شماره16، صص 9-2.
سرفراز، علی‌اکبر و بهمن فیروز‌مندی (1387)، باستان‌شناسی و هنر دوران دوران تاریخی، ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی، تدوین: حسین محسنی و محمد جعفر سرو‌قدی، تهران، مارلیک.
شیرازی، محمد نصیر فرصت الدوله (1377)، آثار عجم، ج.1، تصحیح و تحشیه: منصور رستگار فسایی، امیرکبیر، تهران.
طبری، محمد بن جریر (1362)، تاریخ طبری، ج.2، ت: ابو القاسم پاینده، تهران، اساطیر.
فراهیدی (1410)، العین، الجزء السابع، تحقیق: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم، دار الهجره.
فرخی سیستانی (1311)، دیوان حکیم فرخی سیستانی، به تصحیح علی عبدالرسولی، تهران، مطبعه مجلس.
فردوسی توسی، ابوالقاسم (1366)، شاهنامه، به‌کوشش جلال خالقی مطلق، دفتر اول، نیویورک، بنیاد میراث ایران.
فردوسی توسی، ابوالقاسم (1369)، شاهنامه، به‌کوشش جلال خالقی مطلق، دفتردوم، کالیفرنیا و نیویورک، بنیاد میراث ایران.
فردوسی توسی، ابوالقاسم (1384)، شاهنامه، به‌کوشش جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار، دفترششم، نیویورک، بنیاد میراث ایران.
فلاندن، اوژن (1356)، سفرنامه اوژن فلاندن به ایران، ت: حسین نورصادقی، تهران، اشراقی.
فیروزآبادی، مجدالدین (1426)، القاموس المحیط، مجلد4، تحقیق: مکتب تحقیق التراث فی موسسه الرساله، باشراف: محمد نعیم الرقسوسی، بیروت، موسسه الرساله.
کرسول، کی. ای. سی. (1393). گذری بر معماری متقدم مسلمانان، بازنگری: جیمز آلن، ترجمه: مهدی گلچین عارفی، تهران، فرهنگستان هنر.
کریستنسن، آرتور امانویل (1368)، ایران در زمان ساسانیان، ت: غلامرضا رشید یاسمی، تهران، دنیای کتاب.
گدار، آندره (1358)، هنر ایران، ت: بهروز حبیبی، تهران، دانشگاه ملی.
گدار، آندره و دیگران (1365)، آثار ایران، ج1، ت: ابوالحسن سروقد مقدم، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.
گرگانی، فخرالدین اسعد (1349)، ویس و رامین، به‌تصحیح ماگالی تودوا و الکساندر گوخاریا، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
مصطفوی، محمدتقی (1375)، اقلیم پارس، تهران، اشاره.
مقدسی، ابو عبدالله محمد بن احمد (1361)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، جلد2، ت: علینقی منزوی، تهران، شرکت مولفان و مترجمان ایران.
موسوی، احمد (1367)، طربال تداوم معماری زیگورات، کیهان فرهنگی، شماره10، صص 36و37.
ناشناس (1373)، تاریخ سیستان، بازخوانی و ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران، نشر مرکز.
نوروززاده چگینی، ناصر، احمد صالحی کاخکی و حسام‌الدین احمدی (1393)، «از کاخ تا شهر (بررسی و شناسایی شیوه‌های انتقال آب اردشیر خوره (گور) در دوران ساسانی و اسلامی)»، پژوهشهای باستان‌شناسی ایران، شماره 7، صص 172-153.
هاشمی‌نژاد، قاسم (1369)، کارنامه اردشیربابکان تهران، مرکز.
هرتسفلد، ارنست (1355)، تاریخ باستانی ایران بربنیاد باستان‌شناسی، ت: علی‌اصغر حکمت تهران، انجمن آثار ملی.
هوف، دیتریش، الف (1366)، «فیروزآباد»، ت: کرامت الله افسر، از کتاب شهرهای ایرانی، ج 2، گردآورنده محمد یوسف کیانی، صص 75-118، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد.
هوف، دیتریش، ب (1366)، «گنبدها در معماری اسلامی»، ت: کرامت الله افسر و محمدیوسف کیانی، از کتاب معماری ایران دوره اسلامی، گردآورنده: محمد یوسف کیانی، صص414-397، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
هوف، دیتریش (1375)، «در زمینه بازسازی برج فیروزآباد»، ت: فرامرز نجدسمیعی، میراث فرهنگی، شماره 16، صص 5-44.
هوگی، ﻫ.. (1379)، قلعه دختر- آتشکده، دو بنای تاریخی ساسانی فیروزآباد- فارس، گزارش مقدماتی، ت: فرزین فردانش، تهران، سازمان میراث فرهنگی (پژوهشگاه).
هیلنبراند،رابرت(1386)،معماری اسلامی:فرم،عملکردو معنی،ت: ایرج اعتصام، تهران، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
واندنبرگ، لوئی (1345)، باستان شناسی ایران باستان، ت: عیسی بهنام، تهران، دانشگاه تهران.
ویلبر، دونالد (1348)، باغ‌های ایرانی و کوشک‌های آن، ت: مهین دخت صبا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (1383)، معجم البلدان، ت: علی نقی منزوی، ج 2، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله (1993-1397)، معجم‌البلدان، مجلد4، بیروت، دار صادر.
یعقوبی، ابن واضح (1343)، البلدان، ت: محمد ابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
Mehr Afarin, Reza. 2013. Terrbal: Water or Fire Temple. Anahita: Ancient Persian Goddess and Zoroastrian Yazata, Payam Nabarz (ed.), Avalonia, 236-246.
Adle, Charyar. 2011. la Mosque Haji_Piyâdah Noh-Gonbadân a Balkh (Afghanistan). Cral. I (Javier-mars): 565-625.
Foucher, A. 1947. La Vieille Route de l’Inde de Bactres a Taxila, Memoires de la Delegation Archeologique Francaise en Afghanistan. tome 1. 2 vol. Paris. 1942 et 1947.
Siroux, M. 1967. Trois Monuments Inconnus de l'Iran Ancient, Iranica Antiqua. 7: 82-98.
)